تغيير تاكتيك طالبان در برابر امريكا
محمدرضا عسگري مورودي*
وزير كشور دولت طالبان هشدار داده اگر كاخ سفيد از به رسميت شناختن حاكميت طالبان امتناع كند، تهديد ضدمنافع امريكا توسط اين گروه ادامه خواهد يافت. هشدار وزير كشور دولت طالبان به امريكا درباره به خطر افتادن منافع اين كشور، مي‌تواند نشانه‌اي از تغيير احتمالي رويكرد طالبان در قبال امريكا باشد. طالبان در ماه‌هاي اخير بارها از امريكا خواسته بود تا حاكميت اين گروه در آن كشور را به رسميت بشناسد. در مقابل امريكا با تاكيد بر اينكه عجله‌اي براي شناسايي رسمي حاكميت طالبان در افغانستان ندارد، هرگونه تجديدنظر در قبال اين گروه را به تغيير سياست‌ها، رويه‌ها و اقدامات طالبان مشروط كرد. واشنگتن علاوه بر آنكه طالبان را به رسميت نشناخته است با بلوكه كردن دارايي‌هاي افغانستان عملا چالش بزرگ اقتصادي براي مردم اين كشور ايجاد كرده است. عدم دسترسي طالبان به منابع مالي بانك مركزي در بانك‌هاي خارجي موجب شده تا دولت طالبان نتواند مايحتاج اصلي مردم افغانستان شامل مواد غذايي و دارو را از ديگر كشورها تامين كند. به همين دليل است كه بيش از همه كشورها، اين امريكا است كه حكومت طالبان را به چالش كشانده و تضعيف اين گروه در افغانستان را به دنبال داشته است. از نظر طالبان، اروپا نيز به‌رغم ژست مستقلانه خود براي تصميم‌گيري در قبال نوع مواجهه در قبال افغانستان، دنباله‌روي سياست‌هاي امريكا است و تا زماني كه اين كشور حاكميت طالبان را به رسميت نشناسد بسيار بعيد است كه كشورهاي اروپايي در اين خصوص گامي بردارند.در حال حاضر امريكا و اروپا، خواستار برداشته شدن محدوديت‌هاي موجود بر سر راه فعاليت گروه‌هاي مختلف قومي، مذهبي، صنفي و سياسي در افغانستان هستند و هرگونه شناسايي رسمي حاكميت طالبان را به محترم شمردن حقوق و آزادي‌هاي فردي و اجتماعي و همچنين تشكيل دولت فراگير با مشاركت همه اقوام در اين كشور منوط كرده‌اند.با توجه به اينكه در بيش از پنج ماهي كه از قدرت‌يابي دوباره طالبان بر افغانستان سپري شده، هيچ‌گونه اقدامي از سوي اين گروه در مسير احترام به اصل جمهوريت، آزادي زنان براي تحصيل و كار و مشاركت دادن اقوام در قدرت صورت نگرفته است، جامعه جهاني همچنان با درخواست طالبان براي شناسايي رسمي اين گروه مخالف است.در چنين شرايطي، دولت طالبان با هدف جلب‌نظر امريكا براي به رسميت شناختن اين گروه در افغانستان، به ساز و كار تهديد روي آورده است.اين گمانه وجود دارد كه طالبان با تصور آنكه تاكيد بر جنگ در افغانستان براي خارج كردن نيروهاي خارجي پس از دو دهه موثر بوده است، به اين نتيجه رسيده‌اند كه مي‌توانند با تهديد امريكا به ازسرگيري اقدامات عليه منافع اين كشور، كاخ سفيد را به شناسايي رسمي گروه طالبان وادار كنند.اگرچه طالبان به تعبيري توانست با زور و نظامي‌گري، قدرت را بار ديگر در افغانستان به دست بگيرد، اما جلب‌نظر كشورها براي به رسميت شناختن اين گروه مساله‌اي نيست كه طالبان آن را از طريق زور كسب كند. دولت طالبان مجبور است براي شناسايي رسمي توسط جامعه جهاني، برخي استانداردهاي بين‌المللي را در داخل افغانستان رعايت كند تا اعتمادها به اين گروه به‌تدريج بازگردد.به خصوص آنكه به تازگي نيز پس از نشست طالبان با نمايندگان برخي كشورهاي غربي در نروژ، در بيانيه پاياني نشست اسلو تاكيد شد كه تنها راه شناسايي دولت طالبان در افغانستان، تشكيل دولت فراگير است كه طالبان تاكنون حاضر به تمكين در اين زمينه نشده است.درنهايت به نظر مي‌رسد دولت امريكا به‌رغم برخي گشايش‌ها و حتي كمك‌هاي بشردوستانه حاضر نخواهد شد تا زمان تشكيل دولت فراگير در افغانستان و عادي شدن شرايط براي زندگي مردم در چارچوب آزادي‌هاي پذيرفته شده بين‌المللي در حوزه فردي و اجتماعي، دولت طالبان را به آساني به رسميت بشناسد.باتوجه به شعار دولت امريكا در ابتداي اشغال افغانستان در سال ۲۰۰۱ براي بسط ارزش‌هاي دموكراتيك در اين كشور و گسترش آزادي‌هاي فردي و اجتماعي در چارچوب موارد مصرح در كنوانسيون‌هاي حقوق بشري چنانچه تحولات افغانستان تحت حاكميت طالبان به سمت ايجاد گشايش‌هاي لازم در مسير تقويت جمهوريت، احترام به حقوق اقشار مختلف به ويژه زنان، رسانه‌ها، گروه‌هاي سياسي و اقليت‌ها حركت نكند، دولت واشنگتن احتمالا همچنان دارايي‌هاي افغانستان را بلوكه نگه خواهد داشت تا از طريق اين ابزار به دولت طالبان براي تغيير در رويه‌ها، سياست‌ها و برنامه‌هاي خود فشار وارد آورد.با درنظر گرفتن اين موضوع كه به طور معمول كشورهاي غربي نيز در حوزه سياست خارجي به خصوص در موضوع افغانستان به طور هماهنگ با امريكا عمل مي‌كنند چنانچه طالبان تغييرات مورد انتظار امريكا در افغانستان را ايجاد نكند ساير كشورهاي غربي (اروپايي‌ها) نيز همانند واشنگتن حاضر به شناسايي رسمي حاكميت طالبان در افغانستان نخواهند شد كه اين مساله مي‌تواند چالش‌ها و بحران‌هاي پيش‌روي دولت طالبان در افغانستان را به طور فزاينده‌اي افزايش دهد.درنهايت تهديد طالبان در رابطه با به خطر انداختن منافع امريكا در سطح منطقه به گونه‌اي نيست كه بتواند مقامات كاخ سفيد را به تغيير در سياست فشار حداكثري بر طالبان وادار كند، زيرا امريكا اين امكان را دارد كه هرگاه نيروهاي طالبان منافع اين كشور در منطقه را به خطر بيندازد، آنها را از طريق اقدام نظامي تحت فشار قرار دهد. شرايط امروز افغانستان كه بخش عمده‌اي از آن ناشي از ناتواني دولت طالبان در امر حكمراني در اين كشور است نشان مي‌دهد تهديدي كه اين گروه عليه امريكا مطرح مي‌كند بيشتر جنبه شعاري دارد و طالبان تلاش دارد از طريق اين‌گونه تهديدات، امريكا را مجبور به آزاد كردن دارايي‌هاي بلوكه‌شده افغانستان كند.
*پژوهشگر ارشد مسائل آسيا
منبع: شوراي راهبردي روابط خارجي