گزارش
نگاهي به يكه‌‌تازي ترك‌ها در صنعت پوشاك
صنعت نساجي و پوشاك تركيه از زمان شكل‌گيري (قرن شانزدهم ميلادي) تاكنون تحولات زيادي را تجربه كرده است؛ به طوري كه هم‌اكنون نساجي و پوشاك ترك‌ها نه‌تنها يكي از صنايع مهم براي آنها به شمار مي‌رود، بلكه اين كشور را به يكي از صادركنندگان برتر جهاني در اين بخش تبديل كرده است. در حالي صنعت مد و پوشاك تركيه به رشد چشمگيري دست يافت كه از برخي جهات، شباهت‌هايي با ايران دارد. هردو كشور به مواداوليه فراوان و نيروي كار تحصيلكرده و آماده دسترسي دارند. اما ميان آنها يك تمايز آشكار وجود دارد كه مي‌تواند به عنوان يك الگوي كاربردي براي ايراني‌ها به‌كار گرفته شود. در اين زمينه تركيه با استفاده از سياست‌هاي تشويقي براي فعالان اين صنعت توانسته خود را در عرصه جهاني وارد كند.
تركيه دومين تهيه‌كننده محصولات نساجي اروپا
در ٢٠١٠ ميلادي صادرات نساجي تركيه 7/7ميليارددلار ارزش داشت و ارزش صادرات پوشاك آن نيز به 3/13ميليارد دلار مي‌رسيد كه به اين ترتيب در مجموع ارزش كل اين صنعت در تركيه ٢١ميليارد دلار را نشان مي‌دهد. در ٢٠٠٩ميلادي نيز اين كشور هفتمين صادركننده محصولات نساجي و چهارمين صادركننده بزرگ پوشاك در جهان بود كه 7/3 درصد از صادرات جهاني اين صنعت را در اختيار داشت. براساس آمار و گزارشات «بنياد نساجان تركيه»، اين كشور دومين توليد‌كننده بزرگ جهاني جوراب، سومين صادركننده بزرگ لباس زير، چهارمين صادركننده بزرگ فرش و بزرگ‌ترين توليد‌كننده پارچه جين است. در حال حاضر تركيه دومين تهيه‌كننده بزرگ اتحاديه اروپاست (رتبه اول به چين تعلق دارد). به گفته «فاطمه گوپتك» استاد دانشگاه ناميك كمال، تركيه ٤٦ /٥درصد محصولات نساجي و 2/80درصد پوشاك توليدي خود را به كشورهاي اتحاديه اروپا صادر مي‌كند. در٢٠١٠ميلادي صادرات محصولات نساجي تركيه به روسيه، جمهوري آذربايجان و ازبكستان در مقايسه با صادرات به كشورهاي ديگر بسيار بيشتر بود.
گوپتك اشاره مي‌كند كه صادرات پوشاك تركيه وارد بازارهاي جديدي مانند عربستان‌سعودي و عراق شده است. بنابراين چندان عجيب نيست كه صنعت نساجي و پوشاك بزرگ‌ترين بخش اقتصادي تركيه محسوب مي‌شود كه به طور متوسط 5/2ميليون نفر به صورت مستقيم و 5/6 ميليون نفر به طور غيرمستقيم در آن شاغل هستند.
همخواني با استانداردهاي بين‌الملل
يكي از مزاياي مهم محصولات نساجي تركيه آن است كه محصولاتش با استانداردهاي اكولوژيكي بين‌المللي همخواني دارد. قوانين اين كشور استفاده از رنگ‌هاي «كارسينوژنيك آزو» را كه سرطانزاست در پوشاك و پارچه ممنوع كرده است اما توليدكنندگان شرق دور و آسيايي هنوز هم آزادانه از اين مواد استفاده مي‌كنند. يكي ديگر از نقاط قوت اين صنعت نيروي كار بسيار ماهر همراه با قدرت انطباق و كارآفريني آنهاست. اما همين مورد از نقاط ضعف صنعت نيز هست چراكه طي سال‌هاي اخير مزيت استفاده از نيروي كار ارزان را از دست داده است. به طوري كه متوسط دستمزد برحسب ساعات كاري هفتگي در فاصله ١٩٨٠ تا ١٩٩٦ ميلادي دوبرابر شده است. دستمزدهاي اين كشور چهار تا پنج برابر بيش از چين، هند، تايلند و اندونزي است. همچنين مصرف انرژي گرانقيمت و سرمايه‌گذاري آن در مقايسه با اروپا و امريكا بيشتر است.
پرداخت وام‌هاي كوچك
تا همين اواخر كارخانه‌هاي كوچك كم‌هزينه كه توسط خانواده‌ها اداره مي‌شد يكي از ويژگي‌هاي بارز صنعت پوشاك تركيه به شمار مي‌رفت. بسياري از آنها عمليات ساده برش و چاپ را بدون هيچ‌طرح اصلي انجام مي‌دادند. برخي از اين كسب‌وكارها توسط زنان اداره مي‌شد و دولت با پرداخت وام به آنها فرصت رشد براي واحد‌هاي كوچك صنعتي را فراهم كرد. در حال حاضر اين كشور حدود ١٨٠هزار توليد‌كننده پوشاك و دو هزار كارخانه نساجي در مقياس بزرگ دارد كه اين واحدها ماشيني هستند و در هركدام بيش از ١٥٠نفر فعاليت مي‌كند كه فروش سالانه‌شان ١٥ميليون دلار است.
سرمايه‌گذاري تجهيزاتي
براساس آمار فدراسيون توليدكنندگان نساجي بين‌المللي در سوييس (ITMF) طي بازه زماني ١٩٩٠ تا ٢٠٠٩ تركيه دومين سرمايه‌گذار بزرگ در ماشين‌هاي بافتني بود. آمار محموله‌هاي ماشيني نساجي بين‌المللي ٢٠٠٩ و ٢٠١٠ موسسه ITMF نشان مي‌دهد تركيه مبالغ كلاني در ماشين‌آلات نساجي، به‌خصوص نخ‌ريسي سرمايه‌گذاري كرده است. تركيه تصميم دارد ميزان صادرات خود را به ٥٠٠ميليارد دلار برساند و جزو ١٠ اقتصاد برتر دنيا تا ٢٠٢٣شود كه اين تاريخ (٢٠٣٠) سالگرد صدسالگي جمهوري اين كشور است. به‌طور حتم صنعت نساجي و پوشاك نقش مهمي براي دستيابي تركيه به اين هدف دارد. اين صنعت بيش از ١٠٠ميليارد دلار در فناوري‌هاي هدفمند و پيشرفته سرمايه‌گذاري كرده است كه ٢٥درصد عايدي صادرات و ١١درصد درآمد خالص ملي به همراه داشته است. همچنين دولت فرصت‌هاي استخدامي مستقيم براي بيش از دو ميليون نفر فراهم مي‌كند. آمار اخير موسسات و بنياد نساجي TÜTSI˙S نشان مي‌دهد صنعت نساجي و پوشاك اين كشور پس از بحران اقتصاد مالي در حال رشد است. طي بازه ژانويه تا آگوست ٢٠١١ صادرات نساجي 59/29درصد و صادرات پوشاك 13/19 درصد افزايش يافت. اين بنياد اشاره مي‌كند افزايش قيمت و مشكلات نيروي كار در برخي كشورهاي توليد‌كننده بزرگ مانند چين نقشي مهم در افزايش سفارشات به تركيه داشته است. در آگوست ٢٠١١ صادرات نساجي اين كشور به اروپا بالاتر از حدمعمول بود به طوري كه ميزان صادرات به آلمان ٣٥درصد، ايتاليا ٣٣درصد و انگليس ٢٧درصد رشد كرد. صادرات به برزيل ١٠٣درصد، هند ٦٢درصد، چين ٢٧درصد و روسيه ٣٣درصد بيشتر شد. به اين ترتيب صنعت نساجي و پوشاك تركيه تا ٢٠٢٣ به ٨٠ميليارد دلار صادرات دست مي‌يابد كه ٦٠ميليارد دلار آن به پوشاك و ٢٠ميليون باقيمانده به نساجي تعلق مي‌گيرد.
واردات دوباره پوشاك ترك با برچسب برند لوكس
در سال ٢٠١١ دولت تركيه تعرفه‌اي بر واردات پوشاك و محصولات نساجي وضع كرد. هدف از اين اقدام حمايت از محصولات داخلي بود كه شامل افزايش ٢٠درصدي ماليات بر چند محصول نساجي و افزايش ٣٠درصدي قيمت پوشاك بود. در ژانويه ٢٠١٢، اين ماليات‌ها شامل كامواهاي وارداتي نيز شد. همراه آن دولت تعرفه‌هايي را براي بهبود وضع مناطق كمتر توسعه يافته وضع كرد. اين انگيزش‌هاي اضافي به معناي آن بود كه توليدكنندگان پوشاك و محصولات داخلي كه قبلا به خارج از كشور سفر مي‌كردند، اكنون مي‌توانستند تجهيزات خود را در تركيه برپا كنند. همزمان با رشد فرهنگي و اقتصادي مردم تركيه، مصرف‌كنندگان ترك هر روز بيش از گذشته به برند لباس توجه مي‌كنند و محصولات صادراتي شركت‌هاي محلي اغلب اوقات دوباره به تركيه وارد شده و با نام برندهاي خارجي فروخته مي‌شود. در حال حاضر شركت‌هاي محلي بازار تركيه را در تصرف خود دارند اما رقابت ميان برندهاي خارجي براي دستيابي به بازار تركيه بسيار زياد است.
تولد مد اسلامي
آنچه ويژگي استانبول محسوب مي‌شود طيف وسيع استايل‌هاي مختلف و گسترده بازار است، بنابراين بيلبوردي عظيم با مدلي كه حجاب دارد در خيابان‌هاي تركيه زياد ديده مي‌شود. جامعه تركيه اكنون بسيار متنوع شده تا به اين ترتيب به نيازهاي مختلف افراد پاسخگو باشد. نخست بايد توجه داشت كه مدهاي لوكس در تركيه بسيار رواج دارند. مزون‌هاي بين‌المللي لوكس و برندهاي گرانقيمت در اين كشور جاي خود را باز كرده‌اند و حتي برخي با شركت‌هاي تركيه‌اي شريك شده‌اند. رشد اقتصادي دهه گذشته مسير را براي ورود برندهاي خاصي به اين كشور باز كرده است. در اين كشور تقاضا براي لباس‌هاي لوكس بسيار بالاست. نمايندگي شركت‌هاي لوكس فرانسوي كه در تركيه فعاليت مي‌كنند شاهد افزايش ٣٠درصدي عايدي خود طي پنج سال اخير بوده‌اند و اين خود گوياي افزايش تقاضاست. در اين ميان نوعي بورژواي اسلامي نيز در تركيه ظهور كرده است كه طبقه‌اي به نسبت مرفه و مذهبي محسوب مي‌شوند. آنها به كالاهاي برند علاقه دارند اما طرح‌هاي متفاوتي را مي‌پسندند. بازار تركيه اكنون بايد برحسب سليقه جمعيت مسلمان و مرفهي رفتار كند كه البته جيب‌هاي پرپولي دارند! اكنون بسياري از شركت‌هاي داخلي براي دستيابي به سهمي از بازار مسلمان در حال رقابت هستند. يكي از مشهورترين برندهاي اين بازار «آرمينه» است كه پوشاك و زيورآلات آن در بيش از ٤٠٠ فروشگاه سراسر جهان فروخته مي‌شود و سود خالص آن در ٢٠١٢ميلادي ٥٦ ميليون دلار بود. البته بايد توجه داشت كه مد اسلامي فقط مختص تركيه نيست و به يك روند جهاني تبديل شده است. اكنون در بسياري از كشورها حتي در فرانسه سكولار نيز ايده‌هاي كسب‌وكاري براي جذب مسلمانان به وجود آمده‌اند. طبق آمار دانشكده فرانسوي مد «اسمود» در دوبي ارزش صنعت مد اسلامي فقط در امارات متحده عربي ٩٦ميليارد دلار است.