قمار امريكا در منطقه اقيانوس هند - اقيانوس آرام
آيا همكاري‌هاي دفاعي و انتقال تكنولوژي‌هاي حساس به هند مي‌تواند دهلي‌نو را براي مشاركت در يك ائتلاف نظامي عليه چين قانع كند؟
اشلي جي تليس
در دو دهه گذشته، واشنگتن قمار بزرگي در منطقه اقيانوس هند - اقيانوس آرام انجام داد؛ سياست امريكا اين بود كه رفتار كردن با هند به مانند يك شريك كليدي به ايالات متحده در رقابت ژئوپليتيكي با چين كمك خواهد كرد. از زمان رياست‌جمهوري جرج دبليو بوش، تمام روساي جمهور بعدي امريكا با اين فرض كه كمك به هند به‌طور اتوماتيك باعث تقويت نيروهاي طرفدار آزادي در قاره آسيا مي‌شود، به تقويت توانايي‌هاي هند كمك كرده‌اند.
دولت جو بايدن نه تنها با اشتياق از اين نقشه راه پيروي مي‌كند، بلكه در واقع يك گام هم فراتر رفته است: واشنگتن در دوره او يك ابتكار بلندپروازانه جديد را به منظور ايجاد فضايي براي دسترسي گسترده‌تر هند به فناوري‌هاي پيشرفته، تعميق همكاري‌هاي دفاعي و همچنين تبديل اتحاد «كواد» شامل كشورهاي استراليا، هند، ژاپن و ايالات متحده به تكيه‌گاه اصلي سياست‌هاي منطقه‌اي امريكا دنبال مي‌كند. در اين ميان، امريكا روندهاي غيردموكراتيكي را كه در هند اتفاق مي‌افتد و سياست خارجي اين كشور را كه براي ايالات متحده «غيرمفيد» به نظر مي‌رسد و بهترين مثال براي آن امتناع دهلي‌نو از محكوم كردن تجاوز نظامي روسيه به اوكراين است ناديده مي‌گيرد. امريكايي‌ها همه اين كارها را با اين ديدگاه انجام مي‌دهند كه وقتي زمان درگير شدن در يك بحران منطقه‌اي در برابر چين فرا رسيد، هند به نفع واشنگتن واكنش نشان خواهد داد.
انتظارات كنوني واشنگتن از هند، انتظاراتي نابجاست. نقطه‌ضعف‌هاي قابل توجه هند در برابر چين و نزديكي جغرافيايي ناگزير اين دو كشور به يكديگر عملا اين مساله را تضمين مي‌كند كه تا وقتي امنيت هند مستقيما از جانب چين تهديد نشود، دهلي‌نو خود را در هيچ‌گونه رويارويي ميان واشنگتن و پكن درگير نخواهد كرد. هند براي همكاري با ايالات متحده به دليل منافع قابل توجهي كه اين همكاري در پي دارد، ارزش بالايي قائل است اما بر اين باور نيست كه بايد در بحراني كه پديد مي‌آيد - حتي بحراني كه يك سوي آن تهديد مشتركي به نام چين باشد - به‌طور مادي از ايالات متحده حمايت كند.
مشكل اساسي اين است كه ايالات متحده و هند اهداف و بلندپروازي‌هاي متفاوتي را از مشاركت‌هاي امنيتي دنبال مي‌كنند. واشنگتن همان طوركه در مورد ساير متحدان اين كشور اتفاق افتاده، به دنبال تقويت جايگاه هند در چارچوب نظم بين‌المللي ليبرال است تا در صورت لزوم، مشاركت اين كشور در يك ائتلاف دفاعي را به دست بياورد. دهلي‌نو اين مساله را كاملا متفاوت مي‌بيند. از نگاه هند، اين كشور نه تنها هيچ وفاداري ذاتي نسبت به حفظ نظام بين‌المللي ليبرال ندارد بلكه از مشاركت در پيمان‌هاي دفاع متقابل نيز بيزار است.
هند در حقيقت به دنبال به دست آوردن فناوري‌هاي پيشرفته از طريق امريكا است تا توانايي‌هاي اقتصادي و نظامي خود را تقويت كرده و شرايط را براي ظهور خود به عنوان يك قدرت بزرگ مستقل در منطقه كه بتواند توازن را در برابر چين بازگرداند، فراهم كند. با اين توصيف، هند به هيچ‌وجه تصور نمي‌كند كه كمك‌هاي امريكا تعهدات بيشتري را روي دوش دهلي نو مي‌گذارد.
درحالي‌كه دولت بايدن به دنبال افزايش سرمايه‌گذاري‌ها در هند است، ايالات متحده بايد سياست‌هاي خود را بر مبناي ارزيابي‌هاي واقع‌گرايانه از استراتژي هند بنا كند. نه بر اساس اين خيال كه دهلي‌نو يك رفيق و همسنگر براي امريكا در بحران‌هاي آينده در برابر پكن خواهد بود.
در بيشتر طول دوره جنگ سرد، هند و ايالات متحده گفت‌وگوهاي جدي پيرامون موضوعات دفاعي نداشتند چرا كه دهلي نو تلاش داشت از دردسرهاي ناشي از پيوستن به بلوك ايالات متحده يا بلوك اتحاد جماهير شوروي بگريزد. روابط دو كشور زماني به سرعت رشد كرد و افزايش يافت كه جرج بوش، رييس‌جمهوري ايالات متحده در اوايل دهه 2000 ميلادي به هند پيشنهاد يك توافق هسته‌اي را ارايه داد.
به لطف اين جهش سريع در روابط دوجانبه، در حال حاضر همكاري‌هاي امنيتي ايالات متحده و هند از نظر ميزان و دامنه همكاري‌ها خيره‌‌كننده است. يكي از مهم‌ترين و ملموس‌ترين همكاري‌ها در زمينه‌هاي دفاعي است. رهبران دو كشور نيز به‌طور منظم درباره طيف گسترده‌اي از مسائل شامل چين، درخواست‌هاي هند براي دريافت تكنولوژي‌هاي پيشرفته نظامي، نظارت بر رفت‌وآمدهاي دريايي و خريد زيردريايي گفت‌وگو مي‌كنند. اين گفت‌وگوها از نظر كيفيت و عمق متفاوت هستند اما براي بازنگري در ارزيابي‌هاي استراتژيك، بازتعريف پارامترهاي همكاري و اجراي سياست‌هاي طراحي‌شده ضروري به نظر مي‌رسند. در نتيجه اين وضعيت، همكاري‌هاي ايالات متحده و هند به گونه‌اي است كه در دوره جنگ حتي تصور اين نوع همكاري هم براي دو طرف ممكن نبود. آنها در حال حاضر در موضوع نظارت بر فعاليت‌هاي اقتصادي و نظامي چين در منطقه نيز همكاري مي‌كنند و اخيرا روي ابزارها و مكانيسم‌هايي سرمايه‌گذاري كرده‌اند تا بتوانند به‌طور لحظه‌اي اطلاعات جامعي را درباره كشتي‌هاي حاضر در منطقه دريافت كنند و با كشورهاي ساحلي منطقه به اشتراك بگذارند.
همكاري‌هاي متقابل ارتش‌هاي دو كشور هم كه اغلب دور از چشم عموم مردم اتفاق مي‌افتد به‌طور چشمگيري رشد داشته است. ديدارهاي منظم افسران ارشد، تمرين‌هاي نظامي دو يا چندجانبه و آموزش‌هاي نظامي مشترك همگي به‌طور بي‌سابقه‌اي بيشتر شده‌اند. تمرين‌هاي نظامي با حضور تعداد زيادي نيروي نظامي نيز به وضوح گستردگي حجم روابط نظامي و همكاري‌هاي دفاعي را نشان مي‌دهد؛ در تمرينات نظامي سالانه مالابار نيروهاي دريايي ايالات متحده، هند، استراليا و ژاپن به صورت مشترك شركت مي‌كنند. در تمرينات كوپ هم فرصتي براي نيروي هوايي ايالات متحده و هند فراهم مي‌شود تا پيشرفته‌ترين عمليات‌هاي هوايي را به‌طور مشترك تمرين كنند. سري تمرينات نظامي يود ابيس نيز براي نيروهاي زميني دو كشور در نظر گرفته شده است.
در نهايت بايد تاكيد كرد كه شركت‌هاي اسلحه‌سازي در امريكا با استفاده از فرصت‌هاي به وجود آمده موفقيت قابل توجهي در نفوذ به بازار هند كسب كرده‌اند. تا حدود دو دهه قبل تسليحات امريكايي محدودي در انبارهاي ارتش هند وجود داشت. اما اكنون نيروي هوايي و نيروي دريايي هند به هواپيماهاي ترابري امريكايي مجهز شده‌اند، بالگردهاي نظامي امريكايي به خدمت نيروي زميني هند درآمده‌اند، موشك‌هاي ضدكشتي و مهمات توپخانه امريكايي هم در ارتش هند به وفور يافت مي‌شود. به‌طور خلاصه، تجارت اسلحه ميان ايالات متحده و هند كه تا اواخر قرن بيستم بسيار ناچيز بود در سال 2020 به بيش از 20 ميليارد دلار رسيد.
به رغم افزايش قابل توجه خريدهاي هند از ايالات متحده و با اينكه شركت‌هاي امريكايي در چند پروژه نظامي مهم هند مدعي هستند، بعيد به نظر مي‌رسد كه اين شركت‌ها بتوانند سهم غالب را از واردات دفاعي هند به دست بياورند. يك مشكل اساسي ديگر هم وجود دارد؛ به رغم تهديدهاي امنيتي فزاينده‌اي كه پيش روي هند وجود دارد، اين كشور در مقايسه با كشورهاي غربي از بودجه نظامي كمتري برخوردار است. علاوه بر اين، نه تنها تجهيزات امريكايي به دليل فناوري پيشرفته‌تر از رقبا گران‌تر هستند، بازار دفاعي كوچك هند باعث مي‌شود تا اين شركت‌ها استقبال چنداني از پيشنهاد دهلي نو براي توليد بخشي از محصولات در هند نكنند.
مشكلات موجود باعث شده تا گسترش قابل توجه مشاركت‌هاي دفاعي ميان دو كشور با چالش‌هاي زيادي مواجه باشد. در حالي كه هر دو كشور به دنبال تبديل همكاري‌هاي دفاعي به اهرمي براي محدود كردن نفوذ چين هستند، اما در نحوه محقق ساختن اين هدف اختلافات عميقي ميان آنها وجود دارد.
هدف ايالات متحده از همكاري نظامي با هند اين است كه پنتاگون مي‌خواهد يك ارتش قدرتمند در منطقه را در عمليات‌هاي تركيبي احتمالي و به عنوان بخشي از ائتلاف در جنگ مشاركت دهد. هند اما اين ايده را رد مي‌كند و حاضر نيست ارتش خود را در عملياتي نظامي كه زير چتر سازمان ملل متحد نباشد، درگير كند. هند مي‌ترسد ايده ايجاد يكپارچگي معنادار با ارتش ايالات متحده باعث شود استقلال سياسي دهلي‌نو به خطر بيفتد يا از سوي ديگر متحدان و دوستان هند به عنوان همسويي سياسي كامل با امريكا تعبير شود. تمرينات نظامي فعلي هم هرچند ممكن است مهارت‌هاي تاكتيكي يگان‌هاي درگير را بهبود بخشد اما قابليت مشاركت و درگير شدن در يك عمليات تركيبي بزرگ عليه يك دشمن توانا و قوي را به ارتش‌ها اضافه نمي‌كند. ديدگاه هند در خصوص همكاري‌هاي نظامي، متاثر از تلاش اين كشور بر تقويت روابط بين‌المللي و تنوع‌بخشي به اين روابط است. از نظر هند تمرين‌هاي نظامي بيشتر يك نماد سياسي هستند تا ابزاري براي افزايش مهارت عملياتي. به همين دليل دهلي نو بيشتر متمايل به تمرينات متنوع با شركاي متعدد است اما ايالات متحده به تمرين‌هاي كاربردي و با هدف افزايش توان عملياتي تاكيد دارد.
اولويت هند همواره دريافت كمك‌هاي امريكا به منظور افزايش توانايي‌هاي داخلي خود بوده به نحوي كه اگر تهديدي پديدار شد، هند به تنهايي بتواند با اين تهديد مقابله كند. در زمان نخست‌وزيري نارندرا مودي هند احساس كرد كه به‌طور ويژه‌اي به تكنولوژي‌هاي امريكايي نياز دارد تا بتواند در اين زمينه به خودكفايي برسد. دهلي‌نو هم‌اكنون علاوه بر همكاري‌هاي صنعتي و دفاعي با ايالات متحده، همكاري‌هاي مشابهي را با فرانسه، اسراييل، روسيه و تعدادي ديگر از كشورها دنبال مي‌كند.
در اين ميان، براي بيش از يك دهه واشنگتن تلاش داشت به هند كمك كند تا اين كشور در زمينه فناوري‌هاي دفاعي رشد كند؛ اين تلاش نتيجه مطلوبي در پي نداشت. در دوران رياست‌جمهوري باراك اوباما، از يك ابتكار براي تجارت تكنولوژي و تجهيزات دفاعي رونمايي كردند كه هدف از آن گسترش توانايي‌هاي تكنولوژيكي هند و توليد مشترك سيستم‌هاي دفاعي در هند بود. مقام‌هاي هندي اميد زيادي به اين ابتكار داشتند و از نظر آنها اين ابتكار مي‌توانست دهلي نو را قادر سازد به بسياري از فناوري‌هاي پيشرفته نظامي ايالات متحده نظير فناوري موتورهاي جت يا قابليت رادارگريزي دست پيدا كند و بتواند اين فناوري‌ها را در داخل كشور توسعه دهد. اين ابتكار به دو دليل شكست خورد؛ از يك سو واشنگتن ترديد داشت كه هند بتواند از پس هزينه‌هاي اين نقل‌وانتقال تكنولوژي برآيد و از سوي ديگر كمپاني‌هاي مطرح سازنده‌اي كه انحصارا تكنولوژي را در اختيار داشتند مايل نبودند تا اين تكنولوژي را در ازاي فرصت‌هاي تجاري ناچيز در اختيار هند قرار دهند.
دولت بايدن اكنون تمام تلاش خود را به كار بسته تا اين شكست در انتقال تكنولوژي‌هاي دفاعي را جبران كند. سال گذشته، دولت ايالات متحده از ابتكار جديدي در زمينه انتقال تكنولوژي‌هاي حياتي رونمايي كرد كه هدف آن ايجاد تغيير اساسي در همكاري ميان دولت‌ها، كسب‌وكارها و نهادهاي تحقيقاتي دو كشور در زمينه توسعه فناوري است. اين ابتكار شامل حوزه‌هاي مختلفي نظير نيمه‌رساناها، هواوفضا، هوش مصنوعي، ارتباطات از راه دور و فناوري‌هاي كوانتومي مي‌شود كه همگي كاربردهاي دوگانه نظامي و غيرنظامي دارند.
با همه ظرفيت‌هايي كه در آن نهفته است، ابتكار براي انتقال تكنولوژي‌هاي حياتي هيچ خروجي مشخصي را تضمين نمي‌كند. دولت ايالات متحده اختيار صدور مجوز براي انتقال تكنولوژي كه براي سرمايه‌گذاري‌هاي مشترك لازم است را در كنترل دارد. هرچند كه به نظر مي‌رسد در اين مورد اين دولت نسبت به دولت‌هاي قبلي ليبرال‌تر عمل مي‌كند اما تنها زمان ثابت خواهد كرد كه آيا ابتكار مي‌تواند آرزوهاي هند و نارندرا مودي براي دسترسي به فناوري‌هاي پيشرفته امريكا و عملي ساختن شعار «در هند بساز، براي جهان بساز» تحقق ببخشد يا خير. هدف از اين شعار تبديل هند به يك مركز توليد جهاني بزرگ است كه اگر نتواند جايگزين چين در اين زمينه شود دست‌كم با پكن رقابت كند.
سوال بزرگ‌تر اما اين است كه آيا سخاوت واشنگتن در زمينه انتقال تكنولوژي به هند باعث خواهد شد اهداف استراتژيك امريكا محقق شود يا خير. در دوره رياست‌جمهوري جرج بوش و باراك اوباما، هدف بلندپروازانه امريكا كمك به هند به منظور جلوگيري از تسلط چين بر آسيا بود. با وخيم‌تر شدن وضعيت روابط دوجانبه امريكا و چين در دوره رياست‌جمهوري ترامپ - در حالي كه روابط دوجانبه چين و هند هم بدتر شده بود - واشنگتن به مرور زمان به اين فكر افتاد كه افزايش حمايت‌هايش از هند مي‌تواند دهلي‌نو را به سوي ايفاي يك نقش نظامي گسترده‌تر در منطقه در برابر نفوذ روبه‌رو شد چين سوق دهد.
دلايلي وجود دارد كه باور كنيم اين اتفاق نخواهد افتاد. هند تمايل خود را به همكاري با ايالات متحده و ديگر شركايش در ائتلاف كواد در زمينه‌هايي كه سياست نقش كمتري در آنها ايفا مي‌كند نظير صادرات واكسن، سرمايه‌گذاري‌هاي زيرساختي و تنوع بخشي به زنجيره تامين نشان داده است. با اين حال، در سخت‌ترين چالش پيش روي ايالات متحده در منطقه اقيانوس هند - اقيانوس آرام يعني كمك نظامي معنادار براي مقابله با هرگونه تجاوز نظامي احتمالي چين، هند تا زماني كه تهديدي مستقيم عليه امنيت اين كشور وجود نداشته باشد از درگير شدن دوري خواهد كرد و در بهترين حالت، تنها نقش پشيباني را بر عهده خواهد گرفت.
اگرچه آشكار است كه چين ترسناك‌ترين دشمن هند به نظر مي‌رسد اما دهلي‌نو به دنبال فاصله گرفتن از هر اقدامي است كه نوعي گسست غيرقابل بازگشت در روابط با چين ايجاد كند. سياست‌گذاران هندي به خوبي از اختلاف فاحش قدرت هند با قدرت چين آگاه هستند و مي‌دانند كه اين فاصله در كوتاه‌مدت كم نخواهد شد. ضعف نسبي دهلي‌نو در برابر پكن، هند را وادار مي‌كند كه از تحريك چين اجتناب كنند. از طرفي هند راه فراري از نزديكي جغرافيايي خود به چين ندارد. اين دو كشور مرزهاي مشترك و طولاني دارند و پكن مي‌تواند امنيت هند را به‌طور جدي تهديد كند؛ توان چين براي تهديد هند در سال‌هاي اخير افزايش هم يافته است.
بنابراين مشاركت امنيتي هند با ايالات متحده براي مدتي طولاني وضعيتي نامتقارن خواهد داشت. دهلي نو خواهان حمايت امريكا در صورت رويارويي هند با چين است و در عين حال بر آن است كه در هرگونه رويارويي ايالات متحده و چين كه طي آن تهديد مستقيمي عليه هند وجود نداشته باشد، خود را كنار بكشد. در چنين شرايطي اگر درگيري بزرگ ميان واشنگتن و پكن در درياي چين جنوبي اتفاق بيفتد، هرچند هند قطعا خواهان پيروزي ايالات متحده خواهد بود اما بعيد به نظر مي‌رسد كه خود را درگير اين جنگ كند.
ايالات متحده قطعا بايد تا جايي كه با منافع امريكا سازگار باشد به هند كمك كند اما نبايد اين توهم را داشته باشد كه اين حمايت‌ها - هرچقدر هم سخاوتمندانه - هند را ترغيب خواهد كرد كه در ائتلاف نظامي عليه چين به امريكا بپيوندد. رابطه هند با امريكا با رابطه ساير متحدان ايالات متحده با واشنگتن متفاوت است؛ دولت بايدن به جاي تلاش براي تغيير نوع اين رابطه بايد واقعيت‌ها را به رسميت بشناسد.
مترجم: محمدحسين لطف‌الهي
منبع: فارن افرز
واشنگتن، همانطوركه در مورد ساير متحدان اين كشور اتفاق افتاده، به دنبال تقويت جايگاه هند در چارچوب نظم بين‌المللي ليبرال است تا در صورت لزوم، مشاركت اين كشور در يك ائتلاف دفاعي را به دست بياورد. دهلي‌نو اين مساله را كاملا متفاوت مي‌بيند. از نگاه هند، اين كشور نه تنها هيچ وفاداري ذاتي نسبت به حفظ نظام بين‌المللي ليبرال ندارد بلكه از مشاركت در پيمان‌هاي دفاع متقابل نيز بيزار است
دهلي‌نو خواهان حمايت امريكا در صورت رويارويي هند با چين است و در عين حال بر آن است كه در هرگونه رويارويي ايالات متحده و چين كه طي آن تهديد مستقيمي عليه هند وجود نداشته باشد، خود را كنار بكشد. در چنين شرايطي اگر درگيري بزرگ ميان واشنگتن و پكن در درياي چين جنوبي اتفاق بيفتد، هرچند هند قطعا خواهان پيروزي ايالات متحده خواهد بود اما بعيد به نظر مي‌رسد كه خود را درگير اين جنگ كند