دانشنامه راه ابريشم
محمود فاضلي- هنگامي كه نام جاده ابريشم به ميان مي‌آيد، ارتباط ميان شرق و غرب مطرح مي‌شود. مشرق زمين در تاريخ طولاني خود زادگاه تمدن بشري، گهواره بالندگي و توسعه تمدن‌هاي تاثيرگذار و آيين‌هاي شرقي گوناگون بوده است. اين آيين‌ها بيشتر به جنبه‌هاي معنوي زندگي انسان توجه داشته‌اند. در برابر اين ديدگاه شرقي به جهان، غرب قرار دارد كه به جهان مادي توجه داشته است. تكاپوهاي ديرپاي انسان‌ها، هميشه تسلط بر جهان و درك بهتر و بيشتر معناي زندگي را پي‌گرفته است. انسان سيطره بر جهان هستي و فزاينده آن را همواره دنبال كرده است. در متن ارتباط ميان شرق و غرب، ايران به دليل موقعيت ويژه جغرافيايي خود، در دوره‌اي طولاني در مسير جاده ابريشم، در ميان سه قاره آسيا، اروپا و آفريقا قرار داشته است. ايران عامل مهم شرق و غرب در راه خاكي و آبي بوده است.
اين تعامل براي ايران پيامدهاي گوناگون سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي داشته است. جاده ابريشم باستاني، نه تنها مسیر دادوستد كالاهاي مادي كه راهي براي دانش و فنون و انديشه‌هاي فلسفي و ديني نيز بود. عرصه‌هاي گسترده‌اي از اوراسيا و فلات ايران مسير داد و ستد كالاها و توليدات گوناگون در ميان شرق و غرب جهان است. كالاهاي چيني از مسير ايران و مناطق پيراموني آن، از خشكي و آب به سوي سرزمين‌هاي اروپايي انتقال پيدا مي‌كرد. توليداتي از اروپا نيز در مسيري برعكس، از اروپا به سوي سرزمين‌هاي شرقي تا چين منتقل مي‌شد. بر اين اساس انديشه‌هاي بودايي و آيين‌هاي گوناگون شرقي نيز به سوي غرب گسترش پيدا مي‌كرد. تاخت و تازهاي اسكندر مقدوني راه را براي انتقال ايده‌هاي يونانيان به شرق هموار ساخت. از قرن شانزدهم ميلادي، با ارتقاي فنون دريانوردي اين راه به تدريج در مسير انزوا و انحطاط قرار گرفت.
پس از گذشت بيش از چهار قرن در دومين دهه قرن بيست و يكم، «شي جين پينگ»، رييس‌جمهوري چين در سفر به قزاقستان در سال 2013 ميلادي با اعلام طرح «يك كمربند، يك راه» ساخت راه ابريشم جديد را ارايه كرد تا زيربناي لازم را براي سياست خارجي اقتصادي اين كشور فراهم كند. سپس در سال 2015 چشم‌انداز و اقدام‌ها براي ساخت «كمربند اقتصادي راه ابريشم» و «راه ابريشم دريايي» از سوي شوراي دولتي چين منتشر شد. رييس‌جمهوري چين در سفر خود به قزاقستان اصول كلي اين برنامه را مطرح كرده بود. او براي اجرايي كردن ايده خود توسط كشورهاي مسير اين كمربند، اين نكته‌ها را ارايه كرد:
نخست، تقويت ارتباطات در محور، كمربند اقتصادي جاده ابريشم و رايزني در ميان كشورهاي مسير در مورد سياستگذاري و برنامه‌هاي مناسب براي فراهم شدن امكانات لازم براي همكاري اين كشورها. دوم، تقويت پيوندها در زمينه حمل و نقل به شكلي كه يك راهروي بزرگ از اقيانوس آرام تا درياي بالتيك و از آسياي مركزي تا اقيانوس هند ايجاد شود. سپس به تدريج شبكه حمل و نقل ميان شرق و جنوب آسيا شكل گيرد. سوم، تسهيل تجارت در ميان كشورهاي مسير با تمركز بر حذف موانع تجاري و كاهش هزينه‌هاي تجارت و سرمايه‌گذاري. چهارم، تقويت همكاري مالي با تمركز بر تسويه ارزي، به گونه‌اي كه از يك سو به كاهش هزينه مبادلات منجر شود و پنجم، تقويت پيوندهاي مردم با مردم در كشورهاي مسير «يك كمربند، يك راه».
در سراسر جهان مراكز مطالعاتي - پژوهش بسياري به بررسي اين تجربه‌ها پرداخته‌اند. ولي در ايران با وجود روابط گسترده سياسي، نظامي و اقتصادي، دانشگاه‌ها و مراكز علمي - پژوهشي سهم خود را به درستي ادا نكرده‌اند. در جريان برگزاري همايش بين‌المللي ديپلماسي اقتصادي در چابهار و ديدار با استاداني از كشور كره، كتاب «دانشنامه راه ابريشم» دكتر «سو ايل جانگ» به دست ترجمه‌كنندگان كتاب رسيد كه آنان ترجمه اين كتاب را براي شناخت راه ابريشم، مسير آن، تاريخ و جغرافيا، مردمان و فرهنگ آنان بسيار سودمند يافته و اميدوارند ترجمه اين كتاب در مسير ارتقا و گسترش مطالعات آسيا و مسير راه ابريشم كارساز باشد.
نويسنده كتاب معتقد است دانش بايد به اشتراك گذاشته شود، چراكه هيچ‌گاه به يك فرد تعلق ندارد و با به اشتراك گذاشته شدن بر گستره و ژرفاي آن افزوده خواهد شد. همين سرشت همگاني دانش است كه انتشار پيشرفت يك تمدن را تضمين مي‌كند. اين موضوع به ويژه در جامعه جهاني امروز درست است كه تقريبا همه امور به هم وصل شده است. با اين حال، ديوار بزرگي بر سر راه اين ميل به اشتراك گذاشته شدن وجود دارد و آن محدوديت‌هاي زباني است. محدوديت‌هاي زباني مانعي براي انتشار دانش و ارتباط ميان فرهنگ‌هاي گوناگون است. ترجمه، سازوكاري است كه اين محدوديت را دور مي‌زند. كتاب «دانشنامه راه ابريشم» نوشته دكتر «سو ايل جانگ» با ترجمه مشترك دكتر الهه كولايي، دكتر شيوا علي‌زاده و دكتر محمدكاظم شجاعي از سوي انتشارات دانشگاه علامه طباطبايي در 670 صفحه انتشار يافته و در اختيار علاقه‌مندان قرار گرفته است.