آيا رجب طيب اردوغان از راي‌دهندگان كارت سبز دريافت مي‌كند؟
دوئل «بقا» و «تغيير» در سرنوشت‌سازترين انتخابات تركيه
ستاره سعيدي
رجب طيب اردوغان يا كمال قليچداراوغلو؟ مردم تركيه از بامداد روز يكشنبه با حضور در پاي صندوق‌هاي راي تكليف انتخاباتي كه رسانه‌ها از آن با عنوان مهم‌ترين انتخابات سال جاري ميلادي ياد مي‌كنند را مشخص خواهند كرد. نام حزب عدالت و توسعه از بيست سال پيش تاكنون بر فضاي سياسي تركيه سنگيني مي‌كند و حالا بايد ديد كه آيا برگزاري انتخابات سراسري در تركيه در شرايط متفاوت داخلي و خارجي اين روزها مي‌تواند به سلطنت رجب طيب اردوغان پايان بدهد يا خير؟
هر چند كه موقعيت خاص تركيه از نظر جغرافيايي و سياسي انتخابات اين كشور را به يكي از مهم‌ترين انتخابات تبديل مي‌كند، اما نبايد فراموش كرد كه امسال مجموعه تحولات داخلي و خارجي بر اهميت و حساسيت اين انتخابات افزوده است. درحالي كه اردوغان در داخل بايد با تبعات ناشي از زلزله سهمگين اخير دست و پنجه نرم كرده و همزمان با وعده‌هاي اقتصادي فريبنده سبد راي خود را سنگين نگه دارد در سطح منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي هم مجموعه‌اي از تحولات بر انتخابات تركيه سايه انداخته است. از تهاجم نظامي روسيه به اوكراين و به تبع آن تنش بي‌سابقه در رابطه مسكو با غرب و انتظارهاي اروپا و امريكا از تركيه به عنوان يك عضو ناتو براي حفظ فاصله با كرملين تا آشتي ايران و عربستان‌سعودي و همزمان آشتي كشورهاي عربي با سوريه، از تعميق نفوذ چين در غرب آسيا تا تداوم تنش ميان آذربايجان و ارمنستان و البته ادامه موج مهاجرت‌ها از افغانستان به ايران و تركيه در نتيجه تثبيت جايگاه حكومت خودخوانده طالبان در كابل. فاصله گرفتن جهان از نظم كهنه و تلاش بلوك شرق و غرب براي بازتعريف نظم جديد همه و همه بر بيم و اميدهاي مردم تركيه هنگام حضور در پاي صندوق‌هاي راي افزوده است.
به گفته كارشناسان اين دور از انتخابات تركيه از ويژگي‌هايي برخوردار است كه آن را منحصربه‌فرد كرده است:
1- دوقطبي‌هاي جديدي در تركيه در آستانه انتخابات شكل گرفته كه آنها را مي‌توان در سه محور ترك-كرد، بي‌دين و بادين و طرفدار بلوك شرق و غرب خلاصه كرد.
2- كمال قليچداراوغلو در يك سنت‌شكني انتخاباتي در قامت يكي از دو نامزدي كه بيشترين شانس را براي پيروزي دارد، اعلام كرد كه به اقليت علوي تعلق دارد. اين اعلام در جامعه لاييك تركيه كه در آن علوي‌ها معمولا تقيه كرده و گرايش ديني خود را پنهان مي‌كنند، بي‌سابقه است. برخي كارشناسان معتقدند كه اين اقدام بي‌سابقه قليچداراوغلو در آينده سياسي تركيه كه گفته مي‌شود 20 ميليون علوي‌تبار را در خود جا داده بي‌تاثير نخواهد بود.
3- نوعي عدم قطعيت و پيش‌بيني‌ناپذيري بر اين دور از انتخابات تركيه سايه انداخته به گونه‌اي كه اردوغان و قليچداراوغلو شانه به شانه يكديگر در نظرسنجي‌ها حركت مي‌كنند و به سختي مي‌توان گفت كه نتيجه انتخابات چه خواهد شد. هر چند اوضاع در اردوگاه راي‌دهندگان سنتي مشخص است اما سرگرداني در آراي خاكستري به چشم مي‌خورد و جمعيتي كه منتقد اردوغان و سياست‌هاي او هستند هم نسبت به توانايي قليچداراوغلو مطمئن نيستند.
4- دو عامل زلزله و كردها در اين انتخابات تاثيرگذار هستند. كردها كه گذشته پرتنشي را با رجب طيب اردوغان تجربه كرده‌اند پشت سر قليچداراوغلو قرار گرفته‌اند و در شرايطي كه تمام آراي كردها در سند قليچداراوغلو قرار بگيرد، مي‌توانند درنتيجه انتخابات تعيين‌كننده باشد. ازسوي ديگر زلزله در مقطع زماني در تركيه رخ داد كه رجب طيب اردوغان فرصت احياي مقبوليت خود را در نتيجه مديريت اين بحران دراختيار ندارد.
5- برخي كارشناسان بر اين باور هستند كه حزب عدالت و توسعه دچار فرسايش گفتماني شده و نياز به اصلاحاتي دارد كه اردوغان از پيشبرد آن ناتوان است.
6- بحث اقتصاد در اين انتخابات بسيار مهم و تعيين‌كننده است. افزايش تورم در كنار كاهش نرخ لير و بدهي‌هاي كلان ارزي به علاوه كسري بودجه بر فشار بر طبقه ضعيف كه پايگاه جمعيتي حامي حزب عدالت و توسعه هستند، افزوده است.
7- در اين دور از انتخابات غربي‌ها به شكل بي‌سابقه‌اي دست به انتقاد از رجب طيب اردوغان زده و بي‌ميلي خود نسبت به تداوم رياست‌جمهوري او را علني كرده‌اند.
8- شكاف در ائتلاف ملت يا ميز شش‌گانه كه مقابل اردوغان قد علم كرده‌اند بر همه آشكار است و مساله بي‌اعتمادي به دوام اين ائتلاف مي‌تواند بر آراي ريخته شده در سبد قليچداراوغلو تاثيرگذار باشد. در آن سوي ميدان در ائتلاف جمهور هم شاهد تن دادن اردوغان به همراهي با حزب سوپر ملي‌گرايي هستيم كه مي‌تواند پايگاه اردوغان را تحت‌الشعاع قرار دهد.
9- از مهم‌ترين ويژگي‌هاي قليچداراوغلو مي‌توان به ميراث‌داري او از آتاتورك و چپ‌گرايي‌اش اشاره كرد. قليچداراوغلو يا گاندي كمال به ساده‌زيستي شهرت دارد و البته منتقد سرسخت سياست‌هاي حاكم است. او در زمره سياستمداراني است كه خواهان بازگشت سيستم سياسي به پارلماني است . يكي از جنجالي‌ترين مواضع قليچداراوغلو در سال‌هاي اخير پيرامون حجاب زنان بوده است. او كه در دوره‌اي از ممنوعيت حجاب در اماكن عمومي چون دانشگاه‌ها دفاع كرده بود اكنون مدافع آزادي زنان در انتخاب نوع پوشش است.
10- محورهاي سياست خارجي مطلوب قليچداراوغلو حمايت از صلح در داخل و خارج تركيه است. او مخالفت صريح و سرسختانه با دخالت تركيه در امور همسايگان دارد و بر همين اساس از منتقدان مانورها و فعاليت‌هاي نظامي اردوغان در سوريه و عراق است. قليچداراوغلو
نه تنها خواهان خروج تمام نيروهاي ترك از خاك سوريه است، بلكه يك‌بار در يك موضع‌گيري عجيب اعلام كرده بود كه تركيه بايد به دولت سوريه بابت حضور نظامي در خاك اين كشور غرامت پرداخت كند. قليچداراوغلو از ايده بازگرداندن پناهندگان به سوريه سرسختانه حمايت مي‌كند .
11- موضع‌گيري‌هاي او در قبال ايران حداقل در كمپين انتخاباتي‌اش مثبت بوده است. او به‌رغم اينكه چهره‌اي طرفدار غرب به حساب مي‌آيد خواهان توسعه رابطه آنكارا با تهران است و از ابتكار ساعت كه محور آن مشاركت فعال ايران، تركيه، سوريه و عراق است، حمايت مي‌كند. كمال قليچداراوغلو يك پروژه ديگر مرتبط با ايران دارد كه در ويديويي در ۸ مه درباره‌اش صحبت كرده و آن را «بزرگراه و خط‌آهن جاده تاريخي ابريشم» خواند و گفت: امروز من از بزرگ‌ترين طرح زندگي‌ام رونمايي مي‌كنم. اين جاده ۵۵۰۰ كيلومتري قرار است از تبريز و تهران بگذرد: «ما جاده تاريخي ابريشم را زنده خواهيم كرد. در طول اين مسير يك بزرگراه پرظرفيت و يك خط راه‌آهن دوطرفه احداث خواهد شد.» براساس طرح اين نامزد انتخابات، مسير تازه ابريشم از كشورهاي تركمنستان، ازبكستان و قزاقستان گذر كرده و به چين مي‌رسد. قليچداراوغلو اين طرح را در واكنش به اين موضوع مطرح كرد كه گفته مي‌شود سياست خارجي‌اش فقط بر رابطه با غرب متمركز شده است. او در اين باره گفت: «من بين غرب و شرق تمايزي قائل نيستم.»
12- قليچداراوغلو اصلاح رابطه تركيه با غرب را ضروري مي‌داند و همزمان معتقد است كه بايد در رابطه آنكارا با مسكو هم تغييراتي حاصل شود. درحالي كه اردوغان در دو سال اخير در تحولات قفقاز با جانبداري از آذربايجان بر آتش تنش دميد، اما قليچداراوغلو مانند او ديدگاه‌هاي قومي نداشته و به اصطلاح پان‌تركيست نيست.
فرياد خشم اردوغان
خطاب به كشورهاي غربي:
مردم تركيه درباره سرنوشت خود تصميم مي‌گيرند نه شما
24 ساعت مانده به برگزاري انتخابات در تركيه، رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور به حاميان محافظه‌كارش هشدار داد، چنانچه قليچداراوغلو، رقيب سكولارش در انتخابات رياست‌جمهوري مهم به پيروزي برسد، آنها ممكن است هدف اقدامات تلافي‌جويانه قرار بگيرند. به گزارش ايسنا و به نقل از پايگاه وي.او.اي، رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه در واپسين ساعات كمپين انتخاباتي‌اش براي بسيج هر چه بيشتر حاميانش تلاش كرد.
اردوغان در پاسخ به سوال مستقيمي كه يك مجري تلويزيوني از او درباره احتمال پيروز شدنش در انتخابات يكشنبه پرسيد، گفت: «صندوق راي اين موضوع را در روز يكشنبه به ما خواهد گفت.»
اردوغان ۶۹ ساله در جريان تجمع در يك منطقه محافظه‌كار شهر استانبول كه يكي از پايگاه‌هاي حاميان او را تشكيل مي‌دهد، هشدار داد كه ائتلاف مخالف متعلق به قليچداراوغلو به دنبال «حرص و انتقام» است. او به جمعيت حاميانش گفت: فراموش نكنيد. شما ممكن است چنانچه ما شكست بخوريم هزينه سنگيني پرداخت كنيد. دولت‌هاي غربي از مخالفان براي تحميل اراده خود بر چگونگي عملكرد جامعه تركيه استفاده مي‌كنند.
او سپس با فرياد گفت: «آهاي غرب! اين ملت من است كه تصميم مي‌گيرد!» اردوغان در مصاحبه با چند شبكه تلويزيوني تركيه با اشاره به اينكه تركيه هم با امريكا و هم با روسيه روابطي خوب دارد، گفت: «تركيه هم امريكا و هم روسيه و هم با كساني در غرب كه نسبت به ما كينه‌توز هستند، دوست است.» اين سخنان اردوغان يك روز بعد از آن صورت گرفت كه كمال قليچداراوغلو، رهبر حزب اپوزيسيون مردم جمهوري‌خواه تركيه و كانديداي انتخاباتي مشترك ائتلاف مخالف «ملت» مدعي شد روسيه عامل انتشار ويديوهايي جعلي و مونتاژ شده براي بي‌اعتبار كردن كانديداهاي رياست‌جمهوري انتخابات فرداي تركيه است. رجب طيب اردوغان در بخش‌هاي ديگري از سخنانش گفت: «كساني كه آرزوي به دست آوردن دولت تركيه را دارند مي‌گويند، بگذاريد غرب را دوست خودمان كنم و هر تحريمي كه غرب اعمال كرده را من هم عليه روسيه اعمال خواهم كرد. تو (قليچداراوغلو) نمي‌تواني يك دولتمرد باشي. تو فكر كردي كي هستي كه عليه روسيه تحريم اعمال كني؟!» رييس‌جمهور تركيه در ادامه سخنانش در جايگاه حمايت از تعميق رابطه تركيه و روسيه گفت: حجم تجارت خارجي تركيه با روسيه بيشتر از تجارتش با امريكاست. اردوغان در پاسخ به سوالي درباره اين ادعا كه در صورت پيروز شدن مخالفانش در انتخابات، رياست‌جمهوري را ترك نخواهد كرد، گفت: هر نتيجه‌اي كه از صندوق‌هاي راي بيرون بيايد را «مشروع» مي‌دانم. همان‌طور كه ما با لطف مردم خود به قدرت رسيديم، اگر ملت ما تصميم ديگري بگيرد، دقيقا هر كاري را كه براي دموكراسي لازم باشد، انجام خواهيم داد.