آلودگي‌هاي نامرئي
شينا انصاري
مي‌نويسد اي بابا! همين بلال خوردن غروب‌هاي بهاري تفريح ما بود كه حالا مي‌گوييد از اين هم صرف‌نظر كنيم، ديگري مي‌گويد ميان اين همه مساله، بايد دغدغه آلودگي زغال را هم داشته باشيم؟ يكي هم با طنزي آميخته به سماجت نظر مي‌دهد كه بلال را با طعم آلودگي نوش جان مي‌كنيم، همانطور كه بقيه آلودگي‌ها را، شما نگران نباشيد! اينها برخي از نظراتي هست كه با انتشار پست همكارم درباره خطرات سوزاندن پسماندهاي چوبي نئوپان كه با گرم شدن هوا به وفور توسط بلال‌فروشي‌ها يا جگركي‌ها استفاده مي‌شود دريافت كرده‌ام.
اين روزها خرده‌چوب‌هاي بلامصرف نئوپان يا بقاياي ام‌دي‌اف و تخته چند لايه را به صورت زغال بسته‌بندي مي‌كنند و به عنوان سوخت مورد استفاده قرار مي‌دهند. در ساخت اين پانل‌هاي چوبي، از چسب يا پوششي به نام اوره فرمالدهيد استفاده مي‌شود كه تنها در كوره‌هاي صنعتي و دماي بالا از بين مي‌رود. از اين جهت وقتي اين نوع پسماندهاي چوبي براي كباب كردن يا پختن مواد غذايي استفاده شود، چون ناقص سوزانده مي‌شود، بسيار محتمل هست كه گاز سمي توليدشده روي مواد غذايي بنشيند و باعث تهديد سلامت مصرف‌كنندگان آن شود.
تهديدات بهداشتي فرمالدهيد كه از تركيبات شيميايي فرّار هست، با جست‌وجويي ساده در اينترنت قابل دسترس هست. كاربرد رزين‌هاي فرمالدهيد، مشتقات، عوارض و تبعات آن بر سلامت، راهنماي آژانس حفاظت محيط زيست امريكا (EPA) درباره غلظت و حد مجاز مواجهه، نكات ايمني در مشاغلي كه مكررا با اين تركيب سروكار دارند و....... كه در اين نوشتار مجال بيان آن نيست. موضوع اين است كه با توجه به محدوديت منابع اوليه براي توليد زغال، بعضي واحدهاي مواد غذايي اغلب كوچك، از پسماندهاي چوبي حاوي اين تركيب شيميايي به عنوان زغال و منبع سوخت استفاده مي‌كنند، كه علاوه بر انتشار آلودگي در هوا مي‌تواند موجب آلودگي مواد غذايي نيز شود. نكته‌اي قابل تامل كه به نظر مي‌رسد تاكنون حساسيتي در نهادهاي متولي بهداشت و سلامت ايجاد نكرده است. آنچه بايد به آن توجه داشت اين است كه هر ضايعات چوبي قابل استفاده براي توليد زغال نيست. اتفاقا گفته مي‌شود كه ضايعات نئوپان و ام دي اف در صنايع شناسنامه‌دار توليد زغال كاربردي ندارند، البته نه به دليل آلودگي منتشره، بلكه به خاطر اينكه در توليد اين مواد چسب و مواد افزودني به كار رفته است كه در صورت استفاده در فرآيند توليد زغال باعث افت كيفيت محصول خروجي مي‌شوند. با وجود اين، اين روزها با كمي دقت مي‌توانيد مشاهده كنيد كه بسياري از فروشندگان سيار و كنار خياباني، از زغال پسماندهاي نئوپان و مصنوعات چوبي مشابه حاوي فرمالدهيد براي طبخ مواد غذايي استفاده مي‌كنند!