معماي سد كاخوفكا
در ساعات اوليه روز سه‌شنبه، ويديوهايي در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شد كه نشان مي‌داد سد كاخوفكا در جنوب اوكراين منفجر شده و آب پشت سد به سوي مناطق مسكوني در حركت است. فرماندهي جنوب ارتش اوكراين در فاصله كوتاهي پس از انتشار خبر انفجار سد در بيانيه‌اي مدعي شد كه اين سد به وسيله نيروهاي روسيه منفجر شده اما شهردار منصوب روسيه در آن منطقه بلافاصله انفجار سد را يك «اقدام تروريستي» خواند و آن را به اوكراينيها منتصب كرد. نووا كاخوفكا، سدي روي رودخانه دنيپرو بود كه در 30 كيلومتري شرق شهر خرسون قرار داشت. انفجار اين سد تاثيرات بسيار زيادي روي جنگ، محيط زيست و زندگي مردم در آن منطقه خواهد گذاشت.
چرا سد نووا كاخوفكا اهميت زيادي دارد؟
سد نووا كاخوفكا در سال 1956 و به عنوان بخشي از يك نيروگاه برق‌آبي ساخته شده بود. اين سد 30 متر ارتفاع و صدها متر عرض داشت و حجم زيادي از آب را در پشت خود نگه مي‌داشت. حجم آب ذخيره‌شده در پشت سد پيش از انفجار حدود 18 كيلومتر مكعب برآورد مي‌شد.
روس‌ها از آب شيرين اين سد براي تامين نياز شبه‌جزيره كريمه به آب شيرين استفاده مي‌كردند. شبه‌جزيره كريمه در سال 2014 به اشغال روسيه درآمد. آب پشت اين سد براي سيستم خنك‌كننده نيروگاه هسته‌اي زاپروژيا نيز حياتي به شمار مي‌رفت. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز سه‌شنبه اعلام كرد كه نيروگاه هسته‌اي زاپروژيا با تهديد فوري ناشي از تخريب سد و نيرگاه برق آبي كاخوفكا روبه‌رو نيست. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در پيامي توييتري اعلام كرد: «هيچ خطر هسته‌اي فوري در حال حاضر وجود ندارد.» در اين پيام تاكيد شده است كه كارشناسان آژانس با حضور در سايت تحت اشغال زاپروژيا، «به دقت وضعيت را زير نظر دارند» و گزينه‌هاي لازم را براي جلوگيري از بروز حادثه احتمالي بررسي مي‌كنند. اوكراين پيش‌تر در سال 2014 كانال‌هاي خروجي اين سد به سمت كريمه را بسته بود و همين مساله موجب شد كه بحران كمبود آب در آن شبه‌جزيره ايجاد شود.
چه كسي سد را منفجر كرد؟
مقام‌هاي اوكرايني و روسي يكديگر را براي انفجار سد متهم مي‌كنند. ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين عصر روز سه‌شنبه در واكنش به تخريب سد كاخوفكا در منطقه خرسون روسيه را به دست داشتن در آن متهم كرد و خواستار واكنش جهاني به اين واقعه شد.
دميتري پسكوف، سخنگوي كاخ كرملين نيز اين حمله را به اوكراينيها منتسب كرد و خواستار پذيرش مسووليت تمام عواقب اين اقدام از سوي «رژيم كي‌يف» شد. او همچنين گفت كه اوكراين به دليل شكست در 48 ساعت نخست ضدحمله اين اقدام را انجام داده است.
اقدام تلافي‌جويانه، انفجار تصادفي يا حمله موشكي احتمالاتي است كه به عنوان عامل تخريب اين سد به‌جا مانده از دوران شوروي روي رودخانه دنيپرو مطرح شده است. به گزارش «اعتماد»، بسياري از رسانه‌ها و مقام‌هاي غربي روسيه را براي اين حمله متهم مي‌كنند اما شواهد براي تاييد اين ادعا كافي نيست. در دسامبر 2022، ژنرال آندري كوالچوك، نظامي ارشد اوكرايني كه فرماندهي ضدحمله اوكراين در خرسون را برعهده داشت به روزنامه واشنگتن‌پست گفت كه نيروهاي اوكرايني حمله به سد را با استفاده از موشك انداز HIMARS تمرين كرده بودند. در آن زمان روسيه شهر خرسون را دراختيار داشت و اوكراينيها اين گزينه را در ذهن داشتند كه با حمله به سد و در پي آن بالا رفتن سطح آب در رودخانه دنيپرو، مسير كمك به نيروهاي روسي در كرانه غربي رود دنيپرو را مسدود كنند. به گفته اين ژنرال اوكرايني، تمرين موفقيت‌آميز بود اما اين گزينه به عنوان «گزينه آخر» باقي ماند.