«اعتماد» اقدام معنادار تركيه براي موافقت با پيوستن سوئد به ناتو را بررسي مي‌كند
رودست اردوغان به پوتين
گروه جهان
نخستين روز اجلاس سران ناتو در ليتواني با يك شگفتي معنادار همراه بود؛ رجب طيب اردوغان رييس‌جمهوري تركيه كه روز دوشنبه اعلام كرده بود شرط پيوستن سوئد به ناتو، عضويت تركيه در اتحاديه اروپاست به‌طور ناگهاني با الحاق اين كشور به ناتو موافقت كرد.
اين خبر را ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو عصر دوشنبه اعلام كرد و گفت كه قرار است پارلمان تركيه به زودي مراحل قانوني تاييد عضويت را بررسي كند. به گفته دبيركل ناتو، اردوغان پس از ديدارش با نخست‌وزير سوئد در ليتواني پروتكل پيوستن اين كشور به ناتو را به پارلمان تركيه ارسال و تصويب آن را تضمين خواهد كرد.
طبق گزارشي كه يورونيوز منتشر كرده، دبيركل ناتو همچنين درباره مذاكرات اين دو مقام ارشد اعلام كرد كه سوئد و تركيه براي رسيدگي به نگراني‌هاي امنيتي مشروع تركيه، با يكديگر همكاري نزديك‌تري خواهند داشت. به عنوان بخشي از اين روند، سوئد قانون اساسي خود را اصلاح كرده، قوانين خود را تغيير داده، عمليات ضدتروريستي خود را به‌طور قابل توجهي عليه حزب كارگران كردستان گسترش داده و صادرات تسليحات خود به تركيه را از سر گرفته است.
از سوي ديگر در حالي قرار بوده كه اردوغان روز سه‌شنبه با جو بايدن رييس‌جمهوري امريكا ديدار كند كه جيك ساليوان مشاور امنيت ملي امريكا تاكيد كرده كه واشنگتن علاوه بر موافقت در خصوص تحويل جنگنده‌هاي اف - 16 به تركيه، از روند عضويت اين كشور در اتحاديه اروپا نيز حمايت خواهد كرد.
خنجر از پشت
چنين اقدامي از سوي اردوغان به اين دليل حائز اهميت است كه او بيش از يكسال است با عضويت سوئد در ناتو مخالفت كرده؛ در واقع بحث عضويت سوئد در ناتو به عنوان يك كارت بازي مهم براي اردوغان محسوب مي‌شد كه وي به گفته برخي از ناظران تلاش كرد چه از منظر داخلي چه از لحاظ سياست خارجي از آن بهره‌برداري كند. به همين دليل اجازه حضور در ناتو به سوئد چند ماه پس از پيوستن فنلاند به اين پيمان، مجوزي براي گسترش ناتو و نيز تهديد عليه روسيه خواهد بود.
به همين دليل است كه تحليلگران معتقدند اردوغان كه تا پيش از اين، هم با اوكراين و هم با روسيه روابط نزديكي داشته و اتفاقا سطح مناسباتش با مسكو راهبردي محسوب مي‌شود، با اين تصميم يك اقدام معنادار در مقابل پوتين انجام داده است. امري كه هرچند تا لحظه تنظيم اين گزارش با واكنش رسمي كرملين روبرو نشده، اما به‌طور قطع در روابط ميان دو كشور تاثيري جدي خواهد داشت. البته لازم به ذكر است كه زمزمه‌هاي ناراحتي شديد روسيه از تركيه در چند روز گذشته آغاز شده بود؛ به‌طوري‌كه وقتي اردوغان ميزبان زلنسكي بود و تاكيد كرد كه اوكراين شايسته حضور در ناتوست، ويكتور بوندارف رييس كميته دفاع و امنيت شوراي فدراسيون روسيه به صراحت اعلام كرد كه متاسفانه حوادث هفته‌هاي گذشته به وضوح نشان مي‌دهد كه تركيه به تدريج و به‌طور پيوسته در حال تبديل شدن از يك كشور بي‌طرف به كشوري غيردوست است. به همين دليل چنين رفتاري را نمي‌توان چيزي جز خنجر از پشت ناميد. اين ژنرال روسي همچنين گفته كه دليل نياز ناتو به تركيه كنترل تنگه‌هاي درياي سياه و ايجاد ثبات يا بي‌ثباتي در منطقه خاورميانه بوده و آنكارا بايد به ترك ناتو و ايجاد اتحاد با روسيه فكر كند.
در واقع يكي از دلايل عصبانيت مسكو از آنكارا، فارغ از چراغ سبز اردوغان به سوئد و ناتو، موضوع انتقال فرماندهان گروه شبه‌نظامي آزوف از تركيه به كي‌يف است. طبق قرار قبلي ميان تركيه و روسيه، توافق شده بود كه فرماندهان اين گروه تا پايان جنگ در تركيه بمانند، اما به يك‌باره با اجازه و موافقت تركيه به اوكراين بازگشته‌اند؛ آن‌هم در شرايطي كه نيروهاي اوكرايني در حال ضد حمله عليه نيروهاي روسيه به خصوص در شرق اوكراين هستند.
اين مساله در نوع خود يك اقدام نمادين عليه مسكو نيز تلقي مي‌شود. چرا كه وقتي اين فرماندهان در شهر ماريوپل توسط روس‌ها دستگير شده و به تركيه تحويل داده شدند، در جريان سفري كه زلنسكي به تركيه داشت، اين افراد را با خود به اوكراين بازگرداند. بنابراين در شرايطي كه تحولات جنگ اوكراين با شتاب زيادي در حال رقم خوردن بوده و در عين حال دورنماي مشخصي نيز براي پايان اين جنگ وجود ندارد، خروجي روز اول نشست سران ناتو نشان مي‌دهد كه نوعي همگرايي ميان كشورهاي عضو براي تشديد فشارها عليه روسيه از قبل ايجاد شده است.
چرخش به غرب
به همين خاطر است كه آناتولي آنتونوف سفير روسيه در امريكا به صراحت اعلام كرد كه وضعيت به سمت منفي‌ترين نتيجه كه تقابل روسيه و كشورهاي عضو ناتو است، پيش مي‌رود. او همچنين تاكيد كرده كه اقدامات غربي‌ها بيش از هر زمان ديگري موانع غيرقابل عبوري را در مسير خروج از حادترين و پرمخاطره‌ترين شرايط نظامي - سياسي همراه با بحراني با بدترين پيامدها بر امنيت بين‌المللي ايجاد مي‌كند.
علاوه بر اين مرور و رصد اخبار و تحليل‌ها نشان مي‌دهد كه فعلا روس‌ها هرچند كه همچنان پيام‌هاي هشدار و تهديد به ناتو و غرب ارسال مي‌كنند، اما در قبال اقدام اخير اردوغان فعلا جانب احتياط را در پيش گرفته‌اند. چرا كه روز گذشته و پس از موافقت تركيه با عضويت سوئد در ناتو، ديميتري پسكوف سخنگوي كاخ كرملين در نشست خبري خود با مطبوعات در پاسخ به سوالي در مورد واكنش مسكو به عضو شدن سوئد در ناتو گفت: تدابيري كه روسيه در قبال عضويت سوئد در ناتو اتخاذ خواهد كرد مشابه با همان تدابيري است كه در رابطه با عضويت فنلاند در اين ائتلاف طراحي و برنامه‌ريزي شدند. در واقع مساله مهم اين است كه پاسخ سخنگوي كرملين نسبت به اين اتفاق مهم دو پهلو بوده؛ زيرا سال گذشته در حالي فنلاند به ناتو پيوست كه كمربند اين سازمان نظامي- امنيتي در مرزهاي شمالي روسيه مستحكم‌تر شده و مسكو نيز اقدام خاصي جهت چنين موضوعي انجام نداد.
به همين دليل اكنون تنها مانع پيوستن سوئد به ناتو و گسترش مرزهاي اين سازمان به سمت روسيه، مجارستان است كه به نظر مي‌رسد هر چند با روسيه نزديكي زيادي دارد، اما حاضر به پذيرش هزينه‌هاي ايستادگي در قبال هم پيمانان غربي خود نبوده و احتمالا مهر نهايي را براي عضويت سوئد در ناتو خواهد زد. از اين رو بايد منتظر تحولات روزهاي آينده ماند؛ چرا كه خروجي روز اول نشست ناتو به گفته برخي از تحليلگران يك شكست استراتژيك براي روسيه بوده است؛ زيرا يكي از دلايل حمله روسيه به اوكراين، جلوگيري از گسترش ناتو به سمت مرزهاي روسيه بود اما حالا پس از گذشت 16 ماه از جنگ، نه تنها دورنماي پايان آن مشخص نيست، بلكه پس از فنلاند قرار است سوئد نيز به ناتو بپيوندد.