گروه جهان
يكي از مهم‌ترين دستور كارهاي اجلاس سران كشورهاي عضو ناتو كه در ليتواني برگزار شد، همچنان بحث جنگ اوكراين و تقابل اين سازمان با روسيه است. در همين رابطه با توجه به تحولاتي كه در خصوص اوكراين در حال رقم خوردن است، بسياري از كارشناسان معتقدند كه اجلاس اين دوره نيز مانند 16 ماه گذشته تحت‌تاثير جنگ اوكراين قرار دارد.
در اين ميان و در شرايطي كه با اجماع سران ناتو به خصوص ايالات متحده قرار نيست بحث پيوستن اوكراين به اين سازمان نهايي شود و گفته مي‌شود كه امريكايي‌ها معتقدند در صورت الحاق اوكراين به ناتو، مستقيما ناچار مي‌شوند به جنگ با روسيه ورود كنند، صحبت‌هاي دونالد ترامپ رييس‌جمهوري سابق امريكا بار ديگر توجه تحليلگران و رسانه‌هاي خارجي را به خود جلب كرده است.
ترامپ به تازگي در واكنش به صحبت‌هاي جو بايدن در خصوص موافقت با ارسال بمب‌هاي خوشه‌اي به اوكراين، اعلام كرده كه بايدن با چنين اقدامي امريكا را به جنگ جهاني سوم نزديك‌تر مي‌كند. ترامپ همچنين در واكنش به صحبت‌هاي بايدن كه اعلام كرده بود به‌دليل تمام شدن گلوله‌هاي ۱۵۵ ميليمتري متعارف، تصميم به ارسال بمب خوشه‌اي به اوكراين گرفته است، تصريح كرده است: اين قطعا بدين معناست كه ما نبايد آخرين موجودي خود آن هم در برهه‌اي كه به گفته جو بايدنِ شياد، زرادخانه خودمان به اين شكل وحشتناك كاهش پيدا كرده است را به اوكراين بدهيم. سياست جنگ بي‌پايان بايدن در اوكراين، امريكا را به‌شدت تضعيف كرده است.
اين صحبت‌هاي ترامپ در حالي مطرح مي‌شود كه او بارها پيش از اين مدعي شده است كه در صورت رسيدن به رياست‌جمهوري ظرف مدت 24 ساعت جنگ اوكراين را خاتمه مي‌دهد؛ امري كه روز گذشته با انتقاد معاونش در دوران رياست‌جمهوري روبرو شده است؛ به‌طوري‌كه مايك پنس ادعاي ترامپ درباره پايان بخشيدن به جنگ اوكراين ظرف ۲۴ ساعت را به چالش كشيده و گفت كه اين امر تنها در صورتي ممكن خواهد بود كه واشنگتن تقريبا به تمام خواسته‌هاي كرملين تن دهد.
با اين حال فارغ از شعارها و اظهارنظرهاي تبليغاتي، گفته‌هاي ترامپ از آنجا اهميت دارد كه وي اكنون به عنوان يكي از اصلي‌ترين نامزدهاي رياست‌جمهوري امريكا در سال 2024 شناخته شده و به‌رغم پرونده‌هاي قضايي كه براي او تشكيل شده، همچنان در نظرسنجي‌ها جايگاه مناسبي دارد.
انتخاب ترامپ؛ فاجعه براي اوكراين و اروپا
در همين رابطه نشريه اكونوميست، همزمان با برگزاري اجلاس سران ناتو در ليتواني در گزارشي بررسي كرده كه اگر ترامپ دوباره رييس‌جمهوري امريكا شود، چه سرنوشتي در انتظار اروپا و حتي اوكراين خواهد بود. در اين گزارش آمده، چندي پيش دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري سابق امريكا در مصاحبه‌اي گفت كه امريكا بايد ارسال كمك به اوكراين را متوقف كند. او بعد هم گفته بود كه اگر دوباره به كاخ سفيد برود، مي‌خواهد كاري كند كه اوكراين و روسيه به جنگ باهم پايان دهند.
در ادامه اين مطلب ضمن بررسي شعار ترامپ مبني بر اينكه در صورت انتخاب مجدد به عنوان رييس‌جمهوري امريكا به جنگ اوكراين در مدت 24 ساعت خاتمه خواهد داد، آمده است: در صورتي جنگ اوكراين ظرف 24 ساعت خاتمه مي‌يابد كه ترامپ كمك نظامي به اوكراين را قطع كرده و اجازه مي‌دهد روسيه، اوكراين را بگيرد. اگر چنين باشد، بازگشت يك ترامپ بدون محدوديت مي‌تواند براي اوكراين فاجعه‌بار باشد. اين مساله ممكن است براي اروپا هم فاجعه‌بار باشد. ترامپ ممكن است مانند دور اول رياست‌جمهوري‌اش قصد داشته باشد امريكا را از ناتو خارج كند. البته كه او با مخالفت شديد كنگره مواجه خواهد شد. اما پيشنهاد او براي نجنگيدن در كنار متحدانش، مي‌تواند نابودي نظم اروپايي را كه روسيه هم به دنبال آن است كامل كند.
در دوران رياست‌جمهوري بايدن، امريكا سهم عمده‌اي از كمك‌هاي نظامي به اوكراين را متقبل شده است. اما احتمالا اگر ترامپ رييس‌جمهور بود، اين اتفاق رخ نمي‌داد.
سه ترس دولت‌هاي اروپايي
بنابراين دولت‌هاي اروپايي با سه مساله و ترس مواجه هستند: «حمله روسيه، از بين رفتن اقتصادشان توسط چين و رها شدن توسط امريكا.» البته در اين ميان فرانسه پاسخ روشني به اين مسائل داده است: «استقلال استراتژيك» اروپا. امانوئل ماكرون، رييس‌جمهوري فرانسه در نشست سران اتحاديه اروپا در براتيسلاوا در ماه مه، يك سوال مهم را مطرح كرد: «آيا دولت امريكا هميشه يك‌جور خواهد بود؟ هيچ‌كس نمي‌تواند به اين سوال جواب دهد و ما هم نمي‌توانيم امنيت جمعي و ثبات خود را به راي‌دهندگان امريكايي واگذار كنيم. او استدلال كرد كه اروپايي‌ها بايد بتوانند هم از لحاظ نظامي و هم از لحاظ اقتصادي از خود دفاع كنند.
اروپا استقلال استراتژيك را دنبال مي‌كند؟
منتقدان، درخواست ماكرون براي استقلال استراتژيك را تلاشي براي قطع پيوندهاي اروپا با امريكا مي‌دانند. اما اگر امريكا اروپا را رها كند چه؟ مقامات فرانسوي فكر مي‌كنند كه جدايي فراآتلانتيك در جريان است، چرا كه سياست‌هاي امريكا به سمت داخل كشور چرخيده و سياست خارجي اين كشور هم روي چين متمركز شده است. از طرفي هم، ترامپ تنها اين روند را به زبان آورده و بايدن يك محافظه‌كار است و در پشت پرده اين سياست را دنبال مي‌كند. به گزارش يورونيوز، در ادامه مطلب اكونوميست آمده است: اولويت امريكا رقابت با چين است. حتي بايدن هم مي‌خواهد به جاي اروپا، بيشتر روي آسيا متمركز شود. حالا اگر بحراني هم در تايوان رخ دهد، اين تمركز زودتر هم اتفاق خواهد افتاد. بنابراين تفاوت بين روساي جمهوري آينده امريكا ممكن است تنها در سرعت و ميزان دور شدن اين كشور از اروپا باشد.
اما سوالي كه اكونوميست مطرح مي‌كند اين است كه در صورت رها شدن، آيا اروپا مي‌تواند از پس خود برآيد؟ در تئوري جواب اين سوال «بله» است. متحدان اروپايي ناتو، كشورهاي صنعتي و پيشرفته هستند و نزديك به ۶۰۰ ميليون نفر جمعيت دارند. آنها نزديك دو ميليون سرباز آماده به خدمت دارند و دهه‌ها تجربه كاري مشترك را پشت سرگذاشته‌اند. از ميان آنها دو كشور يعني بريتانيا و فرانسه سلاح هسته‌اي دارند و عضو دايمي شوراي امنيت سازمان ملل هستند.
اما از طرف ديگر، اين امريكا است كه دوسوم كل هزينه‌هاي نظامي ناتو را مي‌پردازد. تنها ۱۰ كشور از ۳۰ متحد امريكا مي‌توانند ۲ درصد از توليد ناخالص داخلي خود را در سال جاري به هزينه‌هاي دفاعي اختصاص دهند. احتمالا اين بايد براي رفع مشكل روسيه كافي باشد. موسسه تحقيقات صلح بين‌المللي استكهلم تخمين زده است كه متحدان اروپايي مجموعا ۳۳۳ ميليارد دلار در سال ۲۰۲۲ هزينه كرده‌اند. اين رقم در مقايسه با ۸۶ ميليارد دلار روسيه است. حتي با دو يا سه برابر شدن اين رقم، باز هم شكاف‌هاي بزرگي در فعاليت‌هاي دفاعي اروپا باقي خواهد ماند؛ چرا كه اروپا به صورت دسته‌جمعي و يكپارچه عمل نمي‌كند و به نظر مي‌رسد برخي كشورها به دنبال حمايت از صنايع ملي خود هستند. از طرفي هم اين هزينه‌ها در ميان ده‌ها ارتش، نيروي هوايي و نيروي دريايي ضعيف تقسيم مي‌شود.
بنابراين شوراي روابط خارجي اروپا در تحليلي كه اخيرا ارايه داده، اين طور استدلال كرده كه اروپايي‌ها بر سر اولويت‌ها باهم توافق ندارند. آنها همچنين به اندازه كافي به هم اعتماد ندارند تا در مورد استقلال بيشتر تصميم بگيرند. دو نهاد مهم اروپا، ناتو و اتحاديه اروپا به‌طور كامل باهم تركيب نشده‌اند. علاوه بر اين متحدان مهمي مانند بريتانيا، نروژ و تركيه نيز به‌طور كلي خارج از اتحاديه اروپا قرار دارند.
اگر امريكا اوكراين را رها مي‌كرد
در ادامه گزارش اكونوميست اين موضوع مطرح شده كه اگر امريكا اوكراين را رها مي‌كرد، اروپايي‌ها بايد انتخاب مي‌كردند آيا به تلاش‌هاي جنگي براي مقابله با روسيه ادامه خواهند داد يا خير؟ برخي ديپلمات‌ها معتقدند كه اروپا اين كار را انجام مي‌داد. از طرفي اكونوميست معتقد است كه رهبري ائتلاف نظامي بدون امريكا براي اروپا دشوار است. چرا كه اروپايي‌ها فاقد رهبري براي جايگزيني هژموني امريكايي هستند. آلمان به‌رغم وعده‌هايي كه براي تقويت نيروهاي نظامي داده، غرق در صلح‌طلبي است و بريتانيا به خاطر برگزيت از مسائل اروپايي جدا شده است. فرانسه آرزو دارد اروپاي قدرتمندتري را رهبري كند، اما به‌طور گسترده مورد بي‌اعتمادي قرار مي‌گيرد. از طرف ديگر بازدارندگي هسته‌اي هم مطرح است. روسيه نزديك به ۶ هزار كلاهك هسته‌اي دارد. اما فرانسه و بريتانيا هر كدام حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ كلاهك هسته‌اي دارند.
اروپايي‌ها به كدام سمت مي‌روند؟
يك سوال ديگر كه اكونوميست در گزارش خود مطرح كرده اين است كه انتخاب ترامپ در امريكا تا چه حد ممكن است باعث تقويت مدل اروپايي ترامپ در جناح راست اين اتحاديه شود؟ نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهد كه در آلمان ممكن است جناح راست به اندازه حزب سوسيال‌دمواكرات اولاف شولتس راي بياورد. در فرانسه نگراني‌هاي فزاينده‌اي وجود دارد كه مارين لوپن، در سال ۲۰۲۷ رييس‌جمهور شود. هر دوي اين افراد به روسيه نزديك هستند و از حمايت غرب از اوكراين انتقاد مي‌كنند.
به گزارش اكونوميست اغلب گفته مي‌شود كه هدف ناتو اين بوده است كه «اتحاد جماهير شوروي را بيرون، امريكا را داخل و آلماني‌ها را پايين نگه دارد.» حالا شايد استقلال استراتژيك بتوانند كاري مشابه با اين نظريه انجام دهند.