درنگي بر جشنواره موسيقي نواحي
جاي خالي مشورت
غفور محمدزاده*
شانزدهمين جشنواره موسيقي نواحي ايران درحالي برگزار شد كه انتقادات بسياري را به همراه داشت. من در اينجا ضمن دسته‌بندي اين انتقادات، زيرعنوان هر يك توضيحاتي را ارائه خواهم داد. در اين عناوين سعي دارم كه مصداق‌هايي را نيز در اين راستا ارايه دهم. در وهله اول؛ به نظر مي‌رسد فراخوان، نمادين بوده است، چراكه پس از انتشار فراخوان خبر دارم تعدادي از هنرمندان شهرستان‌هاي فريمان، سرخس و تربت‌جام اقدام به ارسال اثر به دبيرخانه جشنواره نموده‌اند اما از هيچ كدام آنها دعوت نشده است. بسياري از اين دوستان از مناطقي كار ارسال كرده‌اند كه سرعت نت بسيار ضعيف است و با شرايط سخت كار فرستاده‌اند. از آنجا كه برخي دوستان مدعو از يك ماه قبل گويا دعوت شده‌اند، زماني مقارن با ابتداي انتشار فراخوان، اين ظن قوي‌تر مي‌شود. دوم حضور هنرمندان استان خراسان رضوي در گرگان درحالي كه خراسان رضوي در منطقه پنج قرار دارد و استاد عليرضا سليماني و فرزندان‌شان از قوچان خراسان رضوي بودند خودش مساله عجيبي است. آقاي علي محولاتي كه كاشمري هستند در منطقه پنج به نام خراسان شمالي دعوت شده‌اند در حالي كه اولا كاشمر در خراسان رضوي است نه شمالي. از آن گذشته پسنديده نيست ستاد جشنواره، استان‌هاي رضوي و شمالي را از هم تشخيص ندهد. سوم، تاكيد دبير محترم به اينكه در جشنواره چهره‌هاي تكراري نداريم، به نظر مي‌رسد كه اين موضوع هم در حد شعار است و چهره‌هاي تكراري اتفاقا در جشنوارده زياد بودند. نمونه اول آقاي آرمين فريدي سال گذشته هم در بخش پژوهش اجرا كرد هم در بخش اجراهاي موسيقي. امسال هم در هر دو بخش پژوهش و اجرا حضور داشت يا آقاي محمد نعيمي قزلباش از راميان همچنين استاد نصرالله زرگر. استاد نوخاص صيادي و اردشير طهماسبي، استاد خداد شكل‌زهي از سيستان و بلوچستان كه همه اين دوستان حداقل سال گذشته هم در گرگان حضور داشتند. پس با استناد به همين نمونه‌ها موضوع تاكيد و تمركز بر استفاده از چهره‌هاي جديد كمي اغراق‌آميز است. چهارم، ادعاي دبير محترم مبني بر مشورت با نخبگان و پژوهشگران مناطق براي دعوت هنرمندان اگر در موسيقي خراسان مشورتي شده كه حداقل من بي‌خبرم چرا تمركز موسيقي خراسان بر دوتار تربت‌جام و تايباد است و دو خواننده تربت‌جامي و يك خواننده تايبادي دعوت شده است. درحالي كه در بحث سرنا و دهل شرق و جنوب خراسان اساتيد بسيار توانا و كارآمدي داريم كه متاسفانه در جشنواره به كلي ديده نشده‌اند. اگر با پژوهشگر بومي اين منطقه مشورت شده، چرا هر سه خواننده در يك شيوه آوازخواني انتخاب شده‌اند. چهاربيتي خواني و غزل‌خواني. اين درحالي است كه بنده به دبير محترم پيام زدم و گفتم مسن‌ترين خواننده سبك پادايرگي شرق خراسان درحالي كه بيش از هشتاد سال دارد، هنوز توانايي اجرا دارد. به ايشان پيشنهاد دادم كه اين استاد دعوت شوند. شايد خداي نكرده جشنواره سال بعد در بين ما نباشد اما به اين موضوع هم هيچ توجهي نشد. ضمن اينكه تا جايي كه من خبر دارم استاد عبدالعزيز احمدي خواننده است. اما در جشنواره به عنوان نوازنده دوتار خراسان رضوي دعوت شده بود. پنجم، چه لزومي دارد كه از تمام سي و چند استان كشور هنرمند دعوت شود. مگر البرز موسيقي محلي دارد. چرا استاد ايمران حيدري كه اصالتا از كليبر آذربايجان شرقي است به صرف زندگي در البرز به عنوان موسيقي البرز دعوت و معرفي شود؟ از آن گذشته چرا از خراسان جنوبي كسي دعوت نشده؟ مگر مشاور آقاي دبير در موسيقي خراسان نمي‌داند كه اين استان هم فرهيختگاني دارد كه برخي آنها به عنوان گنجينه زنده بشري ثبت ملي شده‌اند؟ ششم، جشنواره موسيقي نواحي نمايشگاه معرفي اقوام است. چه لباس محلي، لهجه‌ها و گويش‌ها و موسيقي اما متاسفانه خيلي از مدعوين در اين رويداد عظيم و معتبرترين رخداد موسيقي محلي كشور با لباس غيربومي حضور داشتند. هفتم، پژوهشگر مشاور مورد ادعاي آقاي دبير نمي‌داند موسيقي شرق خراسان شامل گستره سرخس تا خواف است. تربت‌جام، تايباد، باخرز، خواف، سرخس و حتي فريمان. به عنوان مثال چرا از تربت‌جام دو هنرمند دعوت شده ولي از موسيقي سرخس كسي در اين جشنواره نيست؟ در حالي كه نمونه كار براي دبيرخانه فرستاده بودند. آيا ظن اين نمي‌رود كه نمونه كار ارسالي بررسي نشده است و فراخوان نمادين بوده است. هشتم، منطقه تربت‌جام سال‌هاست ميزبان مردم تركمن است. تركمن‌هاي ايران در تربت‌جام خراسان رضوي، بخش‌هايي از خراسان شمالي و گلستان پراكنده‌اند. تركمن‌هاي تربت‌جام از تيره سالور هستند و سبك موسيقي آنها سالير ساريق است. با وجود اينكه سال گذشته به دبير محترم حضور اين قوم را يادآور شده بودم، يادشان رفته يا پژوهشگر موسيقي منطقه شرق خراسان كه به ايشان مشاوره داده، نمي‌دانسته كه اين نوع موسيقي هم بايد ديده شود؟ وقتي يك قوم در بين اساتيد موسيقي تربت‌جام توانسته اصالت فرهنگي خود را حفظ كند چرا نبايد ديده شود. حضور تركمن‌ها در تربت‌جام و معرفي سبك موسيقي آنها مي‌توانست از جذابيت‌هاي جشنواره امسال باشد. با استناد به اين موضوعات، ادعاي دبير محترم مبني بر مشورت و مشاوره با نخبگان و پژوهشگران مناطق مختلف - منظور از مناطق، مناطق پنجگانه به صورت كلي نيست، مشاوران 31 استان است- با همين مصداق‌ها رد مي‌شود و اگر هم مشورتي بوده مشاوران محترم به طور خاص در حوزه خراسان بسيار ضعيف عمل كرده‌اند.
* فعال حوزه موسيقي نواحي