«اعتماد» تازه‌ترين تحولات جنگ اوكراين را بررسي مي‌كند
اوكراين، آزمايشگاه جنگ جهاني
امريكا قرار است هفته آينده مهمات با اورانيوم ضعيف‌شده در اختيار اوكراين قرار دهد
محمدرضا ستاري
آنتونيو گوترش دبيركل سازمان ملل در تازه‌ترين صحبت‌هاي خود گفته كه هيچ نشانه‌اي از پايان درگيري‌ها در اوكراين ديده نمي‌شود؛ وي در اين خصوص تصريح كرده، اميد هرگز از بين نمي‌رود اما اگر بگويم كه نشانه‌اي از احتمال صلح در اوكراين وجود دارد، دروغ گفته‌ام.
صحبت‌هاي دبيركل سازمان ملل در حالي مطرح مي‌شود كه طي هفته‌هاي اخير چند تحول مهم درخصوص جنگ اوكراين صورت گرفته است. نخستين اتفاق مربوط به گزارش‌هايي است كه در آن ادعا شده اوكرايني‌ها در پي ضد حملات خود پيشروي‌هاي قابل ملاحظه‌اي در جبهه جنوب داشته و حتي به خط اول دفاعي روسيه رسيده‌اند. در اين رابطه جان كربي سخنگوي شوراي امنيت ملي كاخ سفيد اعلام كرده كه از روز چهارشنبه گذشته به اين سو نيروهاي اوكرايني ضمن عبور از چند منطقه در خط جنوبي زاپوريژيا، به خط اول دفاعي روس‌ها رسيده و اكنون در برابر خط دوم دفاعي آنها قرار دارند.
گفتني است هدف مهم نيروهاي اوكرايني در جنوب، پيشروي به سمت درياي آزوف و تلاش براي قطع دسترسي روس‌ها به شبه‌جزيره كريمه است. با اين حال برخي كارشناسان در طول ماه‌هاي گذشته تاكيد داشته‌اند كه ضد حمله اوكراين آنچنان كه بايد با موفقيت همراه نبوده است؛ امري كه جان كربي نيز آن را تاييد كرده، اما مدعي است كه نمي‌توان چنين پيشروي‌هايي را ناديده گرفت.
حمله پهپادي به عمق 600 كيلومتري خاك روسيه
نكته مهم ديگر در خلال جنگ، حمله پهپادي اوكراين به شش منطقه از خاك روسيه است كه هفته گذشته صورت گرفت. در واقع در شرايطي كه مسكو چندين بار شاهد حملات پهپادي اوكراين بوده، روز چهارشنبه گذشته پهپادهاي اوكرايني به مناطقي از پسكوف، بريانسك، كالوگا، اورلوف، ريازان و مسكو حمله كردند. اين مساله باعث شد تا مقامات روس و برخي كارشناسان بگويند با توجه به فاصله 600 كيلومتري پسكوف از خاك اوكراين، به احتمال زياد اين حملات از كشورهاي همسايه مانند استوني و لتوني كه عضو ناتو بوده و 32 كيلومتر با اين منطقه فاصله دارند، انجام شده است. البته در واكنش به اين صحبت‌ها، كايرلو بودانوف رييس اطلاعات اوكراين در روز جمعه گفته كه اين حملات به خصوص حمله به پايگاه هوايي كريستي در پسكوف از داخل خاك روسيه صورت گرفته است.
موضوع مرگ پريگوژين
مساله مهم ديگر در خلال جنگ اوكراين، موضوع كشته شدن يوگني پريگوژين رهبر گروه واگنر در سانحه هوايي در نزديكي مسكو است. هر چند پس از شورش گروه واگنر، 2 ماه است كه نيروهاي اين گروه فعاليت رسمي در جنگ نداشته و به خاك بلاروس منتقل شده‌اند، اما كشته شدن پريگوژين به عنوان شخصي كه تا پيش از اين نقش پررنگي در جنگ اوكراين داشته و تسخير باخموت از جمله اقدامات مهم گروه وي محسوب مي‌شود، هاله‌اي از ابهام را درخصوص به كارگيري گروه واگنر و تغيير كاركرد آنها در جنگ اوكراين ايجاد كرده است.
علاوه بر اين در شرايطي كه مدتي قبل ايالات متحده امريكا بمب‌هاي خوشه‌اي دراختيار اوكراين قرار داده و چند روز پيش نيز اولين ناوگان جنگنده‌هاي اف- 16 به اين كشور تحويل شد، خبرها حاكي از آن است كه دولت جو بايدن قرار است براي نخستين‌بار مهمات مناقشه‌برانگيز ضدتانكي را كه حاوي اورانيوم ضعيف‌شده است به اوكراين ارسال كند.
طبق گزارشي كه رويترز به نقل از دو مقام امريكايي منتشر كرده، قرار است از اين گلوله‌هاي ضدتانك به عنوان بخشي از بسته جديد كمك نظامي ايالات‌متحده به اوكراين در هفته آينده رونمايي شود؛ بسته‌اي كه ارزش آن بين 240 تا 375 ميليون دلار برآورد مي‌شود. در اين رابطه طبق گزارشي كه يورونيوز منتشر كرده، اگرچه بريتانيا در اوايل سال جاري ميلادي مهمات حاوي اورانيوم ضعيف‌شده را به كي‌يف ارسال كرده است، اما اين نخستين‌بار است كه ايالات‌متحده چنين محموله‌اي را به اوكراين مي‌فرستد. ارسال اين مهمات به دنبال تصميم پيشين دولت امريكا مبني بر ارايه مهمات خوشه‌اي به كي‌يف به‌رغم نگراني‌ها از خطرات اين تسليحات براي غيرنظاميان، صورت مي‌گيرد.
گفتني است به‌كار‌گيري مهمات حاوي اورانيوم ضعيف‌شده به‌شدت مناقشه‌برانگيز است. مخالفاني مانند ائتلاف بين‌المللي براي ممنوعيت استفاده از سلاح‌هاي اورانيومي مي‌گويند كه بلع و استنشاق غبار اورانيوم ضعيف‌شده حاصل از اين مهمات مي‌تواند منجر به بروز خطرات جدي بر سلامتي انسان مانند سرطان و بيماري‌هاي مادرزادي در نسل‌هاي آينده شود.
در واقع اورانيوم ضعيف‌شده محصول جانبي غني‌سازي اورانيوم است كه در ساخت گلوله‌هاي جنگي به كار گرفته مي‌شود. چگالي بالاي اين ماده به گلوله‌ها امكان مي‌دهد تا به راحتي در پوشش‌هاي زرهي نفوذ كرده و به صورت خودبه‌خود در ابري از غبار و فلز بسوزند. اگرچه پرتوزايي اورانيوم ضعيف‌شده بسيار كمتر از اورانيوم طبيعي است، اما ذرات آن براي مدت بسياري در طبيعت باقي مي‌مانند. ايالات‌متحده از اين گلوله‌ها در جنگ‌هاي اول و دوم خليج‌فارس و همچنين در بمباران يوگسلاوي در سال ۱۹۹۹ استفاده كرده است.
در اين ميان هر چند كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مدعي شده كه طبق مطالعات صورت‌گرفته در يوگسلاوي، عراق و لبنان، بقاياي اورانيوم ضعيف‌شده خطر مسموميت پرتو ايجاد نمي‌كند، اما ناظران و كارشناسان بين‌الملل معتقدند، وجود مواد پرتوزا مي‌تواند به چالش عظيم پاكسازي پس از جنگ اوكراين بيفزايد زيرا بخش‌هايي از اين كشور در حال حاضر مملو از مهمات منفجر نشده‌اي چون بمب‌هاي خوشه‌اي و صدها هزار مين ضدنفر است.