مونتاژكاران در حال بلعيدن منابع ارزي، به نام توليد هستند
سيدمحمد بحرينيان، پژوهشگر توسعه، در آسيب‌شناسي از علل رونق نيافتن «توليد» در ايران، مي‌گويد: به جاي اينكه شاهد توليد واقعي در كشور باشيم، با حجم انبوهي از مونتاژكاران در همه زمينه‌ها و صنايع با فناوري پايين روبه‌رو هستيم كه فقط وابستگي ارزي براي كشور به ارمغان آورده‌اند. نبايد نام هر فعاليت اقتصادي را، بدون تعريف شاخص‌هاي موثر و مهم، توليد بناميم؛ چرا كه با اختصاص منابع ارزي حاصل از فروش ثروت‌هاي طبيعي ايران، كه نه فقط متعلق به نسل‌هاي امروز، بلكه متعلق به تمام نسل‌هاست، وارداتي با قيمت‌هاي بسيار پايين انجام مي‌دهند و در مقابل هيچ كوششي براي رفع وابستگي ارزي در اين بنگاه‌ها صورت نمي‌گيرد. بحرينيان با هشدار نسبت به پيامدهاي خام فروشي، تاكيد دارد: هر روز بسياري از اين بنگاه‌ها در حال بلعيدن منابع ارزي كشور با رانت‌هاي گزاف، به نام توليد هستند. هيچ عقل سليمي اينگونه برنامه‌ريزي و عملكرد را برنمي‌تابد و انتهاي اين مسير قطعاً توسعه اقتصادي و پيشرفت كشور نيست. اين پژوهشگر توسعه در پاسخ به اين پرسش كه سال‌ها مقامات عاليرتبه بر بهبود وضعيت توليد در كشور تأكيد كردند، چرا شرايط توليد بهبود نمي‌يابد، گفت: بسياري از نابلدها در برخي از مناصب تصميم‌گيري نشسته‌اند كه به موضوعات حيطه فعاليت خود آشنا نيستند. البته اگر موارد ناخوشايند، از جمله اينكه تصميم‌گيران خود ذينفع باشند، تحت نفوذ ذينفعان باشند، تحت‌تأثير نفوذي‌هاي خارجي باشند يا خود عامل اجنبي بوده باشند، را كنار بگذاريم، اين ساده‌ترين دليل مي‌تواند باشد. عموماكشورهاي پيشرفته، به‌ويژه در غرب - اروپاي غربي و شمال امريكا- نمي‌خواهند كشورهاي عقب‌مانده اقتصاد مبتني بر توليد، به‌ويژه در صنعت، داشته باشند.
بحرينيان در ادامه، «توليد فناورانه» كه طبقه‌بندي‌هاي چهارگانه جهاني آن شناخته شده و شاخص‌پذير و «توليد توسعه‌گرا» را دو ويژگي مهم ديگر شاخص‌پذير براي بررسي توليد دانست و توضيح داد: طبق اين دو هدف، نتايج اينگونه نگاه، اهداف متعددي را درپي خواهد داشت از جمله اينكه دو شاقول سنجش‌پذير را مورد هدف قرار مي‌دهد. توليد بايد با دستمزدي كه پرداخت مي‌كند، قادر به رفع فقر باشد و در كنار آن با خلق فناوري و ارتقای بنيه توليدي، قادر به رفع عقب‌ماندگي باشد.