پيش‌فرض نادرست
حسن لطفي
نمي‌دانم راننده اتومبيل كناري‌ام چه كرده كه مرد موتورسوار وقت عبور از كنارمان با فرياد مي‌گويد: حتما بايد يه جور شهرستاني بودنت را نشون بدي! من و راننده اتومبيلي كه نمره پلاك ماشينش شهري غير از تهران است با تعجب به او نگاه مي‌كنيم كه دور مي‌شود. تعجب من به خاطر حرفي است كه موتورسوار زده است! البته شايد با خودتان بگوييد مرد موتور سوار با اين حرفش خواسته از عمل خوبي كه آقاي راننده شهرستاني - به استناد پلاك اتومبيلش - انجام داده تشكر كند. در چنين حالتي شهرستاني بودن براي او خصوصيت مثبت به حساب مي‌آيد. هر چند كه چنين باور و تصوري روياي من هم هست اما لحن اعتراضي مرد موتورسوار ربط چنداني به اين نگاه نداشت! صداي موتورسوار كه از قضا بيشتر شبيه شهري غير از تهران بود نشان مي‌داد از دست آقاي راننده دلخور است. آن‌هم در حالي كه تعجب راننده نشان مي‌داد دليل اين دلخوري را نمي‌داند. موتورسوار كه رفت ظاهرا آن برخورد كوتاه تمام شد. اينكه مي‌گويم ظاهرا به خاطر اين است كه بعد از گذشت چهار روز هنوز صداي راننده و تعجب راننده بغل دستي همراه من است. اگر سطحي نگاه كنيم يكي حرف زده كه باد هوا بوده و رفته پي كارش! اما با نگاه عميق‌تر، فرياد نشانه باور يا بهتر بگويم پيش‌فرض نادرستي است كه شهرستاني جماعت را پست‌تر از تهراني‌ها مي‌داند. در نادرستي اين باور شكي نيست. واضح و مشخص است كه با فرهنگ و بي‌فرهنگ بودن آدم‌ها را محل تولدشان مشخص نمي‌كند. نه اينكه منكر نقش محيط در شكل‌گيري شخصيت آدم‌ها باشم. منظورم نفي باور غلطي است كه در برخي موارد با عدم اعتماد به خود و محيطي كه در آن رشد كرده‌ايم همراه است. آدم‌ها را از روي محل تولد و نمره پلاك ماشين و موجودي حساب‌هاي بانكي‌شان و.... قضاوت مي‌كنيم. در چنين حالتي روستايي و شهرستاني بودن فحش مي‌شود. چنين باوري مي‌تواند دلايل مختلفي داشته باشد. مي‌تواند يك برخورد استثنايي فرد را به چنين باوري رسانده باشد يا تكرار يك فرضيه غلط آن را تبديل به غلطي پذيرفته كرده باشد يا... . اما دليل شكل‌گيري اين باور‌ها هرچه باشد نمي‌توانیم از كم‌كاري رسانه‌هاي جمعي - خصوصا صدا و سيما - غافل باشيم. رسانه‌ها كه اگر مقبوليت داشته باشند و به جاي بازی‌هاي سياسي زماندار و سطحي و يكسونگرانه به برنامه‌هاي فرهنگي دراز مدت فكر كنند، مي‌توانند وسيله خوبي براي از بين بردن پيش‌فرض‌هاي غلط باشند. متاسفانه عجالتا نمي‌شود چرا كه رسانه‌هاي مورد نظر نه مقبوليت دارند و نه به فكر به كردن فرهنگ غني اين مرز و بومند.