ملا محسن و فتاواي خاصه

ملامحسن فيض كاشاني در ميان ما بيش از همه با كتاب مهم «الْمحجهُ الْبيضاء» شناخته شده است.  كتابي كه اين عالم بزرگ شيعي دوران صفوي تحت‌تاثير كتاب «الاحياء علوم‌الدين» محمد غزالي از بزرگ‌ترين علماي اهل سنت به رشته تحرير درآورد.  ملا محمدمحسن فيض كاشاني (۱۰07-۱۰91 ق)، فقيه، محدث، مفسر نامي شيعه در قرن يازدهم هجري است. فيض از محضر عالمان بزرگ عصر خويش نظير محمدتقي مجلسي، شيخ بهايي و ملاصدرا بهره‌مند بود و خود دانشمندان برجسته‌اي همچون علامه مجلسي و سيد نعمت‌الله جزايري را پرورش داد. «تفسير صافي» و «الوافي» از آثار ماندگار او به شمار مي‌آيند. محمد مشهور به ملا محسن در چهاردهم ماه صفر سال ۱۰۰۷ ق. در يكي از معروف‌ترين خاندان علم، عرفان و ادب كه سابقه درخشان آنان به حدود چهار قرن مي‌رسد در كاشان به دنيا آمد. پدرش رضي‌الدين شاه مرتضي (1009 ـ 950 ق) فقيه، متكلم، مفسر و اديب در كاشان حوزه تدريس داشته و از شاگردان ملا فتح‌الله كاشاني (متوفي ۹۸۸ ق) و ضياء الدين محمد رازي (متوفي ۱۰۹۱ ق) بوده است. مادر او زهرا خاتون (متوفي ۱۰۷۱ ق) بانويي عالم و شاعر، دختر ضياء العرفا رازي (از عالمان بزرگ شهر ري) بوده است. جد فيض تاج‌الدين شاه محمود فرزند ملا علي كاشاني، عالم و عارف، شاعر و از ناموران زمان خويش در كاشان بوده و در آنجا مدفون است.  از مطالعه و سير در كتاب‌ها و رساله‌هاي اخلاقي، عرفاني و شرح حال‌هايي كه به قلم خود فيض يا شاگردان و ديگر علما نوشته‌اند، اينگونه دريافت مي‌شود كه فيض به دليل كثرت تاليفات و تصنيفات و تنوع آنها، عالم و دانشمندي پركار و جامع در علوم و فنون بوده و سال‌هاي متمادي به امر تعليم و تعلم و افاضه اشتغال داشته است. او داراي منشي عالي و نظراتي بلند و از عناوين و القاب گريزان بوده و از به دست آوردن شهرت و قدرت با وجود امكانات خودداري مي‌كرده است. وي گوشه‌گيري و انزوا را براي كسب علم باطني و دانش و تفكر مفيد، بر همه‌چيز ترجيح داده است. از رفتن به مهماني و مجالست با اصحاب و انصار ديوان (حكومت) فاصله مي‌گرفته و در جست‌وجوي اهل كمال و كاوش‌هاي علمي مسافرت‌هاي زياد كرده است. فيض در بيان آرا و نظريات خود صريح بوده و از ريا و تظاهر و تملق پرهيز مي‌كرده و نارضايتي خود را از هرگونه بي‌بندباري، تظاهرات صوفيانه، تقدس خشك، عالم‌نماهاي دنياپرست ابراز مي‌كرده است.
در راه اعتلاي كلمه حق و عقايد راستين شيعه هيچ ترسي و هراسي به خود راه نداده و آرزوي او اين بوده است كه مسلمانان همه سرزمين‌ها به دور از تفرقه و پراكندگي همزيستي داشته باشند. اين حكيم فرزانه خود را مقلد حديث و قرآن و تابع اهل بيت عليهم‌السلام معرفي كرده و مي‌گويد: من هرچه خوانده‌ام از ياد من برفت الا حديث دوست كه تكرار مي‌كنم. در سرودن اشعار مختلف به زبان فارسي و عربي توانا و اين فن را فرع بر علوم و دانستني‌هاي ديگر خود شمرده و به تبعيت از اساتيد خود ملاصدرا، ميرداماد و شيخ بهايي كه نيكو شعر مي‌سرودند، رباعيات، غزليات، قصايد و مثنوي‌هايي دارد كه در چند كتاب و رساله گردآوري شده است. در لابه‌لاي نوشته‌ها و گفته‌هاي فيض نظرات و آراي ويژه‌اي در مسائل فقهي، فلسفي و كلامي به چشم مي‌خورد كه گوياي شخصيت واقعي اوست و نيز از اين آثار به سير تطور افكار و انديشه‌هاي او و زمانش پي ‌مي‌بريم. برخي فيض را در زمره اخباريان مي‌دانند. ايشان در تمامي ابواب فقه چنانچه از كتاب فقهي روايي او «مفاتيح الشرايع» استفاده مي‌شود نظراتي خاص دارد. يكي از فتاوا و نظريات مهم فيض كه در موضوع غنا شهرت دارد بدين شرح است: «فيض به استناد رواياتي معتبر، غنا (آوازخواني) را در مجالس عروسي جايز و همچنين در رساله «مشواق» خود غنا و خواندن اشعار ديني و اخلاقي را به صورت خوش براي ترويج روح مومنان جايز دانسته است. اما در همه آثار او با بياني روشن مردم را از هر گونه استفاده باطل از غنا و لهو و لعب برحذر داشته و گفته است: در عصر حكومت اسلامي اموي و عباسيان كه با ائمه اطهار عليهم السلام  هم‌عصر بوده‌اند، غنا به گونه‌اي مبتذل در درباريان رواج داشت به‌طوري‌كه زنان مغنيه در مجالس خلفا و وزرا در ميان رجال به لهو و لعب مشغول بودند و بدون شك اين نوع غنا نمي‌توانسته است مورد قبول پيشوايان بر حق اماميه باشد».عدم شرط خشك بودن محل مسح در وضو؛ كفايت هر غسلي از وضو و وجوب عيني نماز جمعه، از ديگر آراي خاص فيض كاشاني است.