بهاره شبانكارئيان
توضيح «اعتماد»: اين گزارش صرفا براساس اخبار موثقي كه توسط يك منبع آگاه طي سه روز گذشته به دست «اعتماد» رسيده، تنظيم شده و در راستاي همين خبر، جهت آگاه‌سازي افكار عمومي، با يك حقوقدان به گفت‌وگو پرداخته‌ايم. اميد داريم در پي انتشار اين گزارش مراجع و ضابطان قضايي بررسي‌هاي لازم را انجام دهند. لازم به ذكر است كه گفته شود اطلاعات بيشتر نزد «اعتماد» محفوظ است.
چند هفته پيش دختري نوجوان در يكي از مناطق شمال تهران اقدام به خودكشي مي‌كند، اما با رساندن به‌موقع او به بيمارستان، اين دختر نوجوان از مرگ نجات پيدا مي‌كند...
يك منبع آگاه در مورد جزييات اين خبر به «اعتماد» مي‌گويد: «اين دختر نوجوان كه با قرص برنج اقدام به خودكشي كرده بود توسط آمبولانس به يكي از بيمارستان‌هاي تهران منتقل مي‌شود. البته قرص برنجي كه اين نوجوان مصرف كرده از نوع تقلبي بوده و همين موضوع نيز باعث نجات او مي‌شود، چون قرص برنج بلافاصله پس از مصرف منجر به مرگ مي‌شود.» او در ادامه درباره علت اقدام به خودكشي اين دختر نوجوان مي‌گويد: «وقتي پزشكان علت خودكشي اين دختر نوجوان را از او جويا مي‌شوند، اين دختر پاسخ مي‌دهد كه از سن ۱۰ سالگي توسط پدرش مورد آزار و اذيت جنسي واقع شده و حالا به همين خاطر اقدام به خودكشي كرده است، اما هنگامي كه پزشكان با پدر اين دختر نوجوان صحبت مي‌كنند پدر جواب قانع‌كننده‌اي در مورد آزار و اذيت‌هايش به پزشكان ارايه نمي‌دهد.» اين منبع آگاه در مورد افرادي كه خودكشي‌هاي ناموفق دارند و به بيمارستان منتقل مي‌شوند، مي‌گويد: «وقتي شخصي اقدام به خودكشي مي‌كند و او را به بيمارستان منتقل مي‌كنند پس از روند درمان تحت نظر مددكار بيمارستان قرار مي‌گيرد. اگر شخص به مددكار يا ماموران پليس بگويد اتفاقي برايش رخ داده و دلايلي مثل آزار و اذيت جنسي و از اين قبيل باعث شده او دست به خودكشي بزند، همانجا مي‌تواند از فرد مورد نظر شكايت كند كه اقدامات لازم صورت گيرد.» به گفته اين منبع آگاه؛ اين خانواده از وضعيت مالي خوبي برخوردارند و در يكي از مناطق شمال تهران ساكن هستند و پدر خانواده نيز «اعتياد» نداشته است. يكي از ضابطان قضايي در واكنش به اين سوال كه چرا مددكار يا ماموران بيمارستان موضوع را به پليس اطلاع ندادند به «اعتماد» مي‌گويد: «اگر اين دختر در بيمارستان طرح شكايتي مطرح مي‌كرد ماموران پليس اقدامات لازم را انجام مي‌دادند. در چنين مواقعي ابتدا بايد حتما شكايتي ثبت شود.» حالا «اعتماد» در گفت‌وگو با «عبدالصمد خرمشاهي»، حقوقدان در مورد اين مساله به گفت‌وگو پرداخته است.
اگر پدري، دختر خود را مورد آزار و اذيت جنسي قرار دهد، مجازات او در قانون مجازات اسلامي چيست؟
ماده ۲۲۴ قانون مجازات اسلامي تصريح مي‌كند كه حد زنا در مواردي اعدام است. بند« الف» اين ماده مي‌گويد حكم زنا با محارم نسبي مانند دختر يا خواهر و... اعدام است. تبصره ۲ همين ماده نيز تصريح مي‌كند كه هرگاه كسي با زني كه راضي به زناي با او نباشد در حال بيهوشي، خواب يا مستي زنا كند رفتار او حكم زناي به عنف را دارد. به هر حال حكم زناي به عنف مطابق بند« ت» ماده ۲۲۴ اعدام است.
با توجه به اينكه نوجوان مذكور در بيمارستان اظهار كرده كه به دليل آزار و اذيت‌هاي پدر خود اقدام به خودكشي كرده، چرا حراست يا كادر درمان موضوع را به پليس عنوان نكردند و آيا در اين موارد براي بازداشت فرد متهم حتما بايد شاكي خصوصي وجود داشته باشد؟
مطابق قانون آيين دادرسي كيفري بايد در نظر گرفت هر جرمي كه اتفاق مي‌افتد داراي دو جنبه حيثيتي است. يكي حيثيت عمومي جرم است؛ از جهت اينكه تجاوز به حدود و مقررات الهي يا تعدي به حقوق جامعه و اخلاق در نظم عمومي صورت مي‌گيرد كه در چنين مواقعي دادستان مكلف است به عنوان مدعي‌العموم يا نماينده مردم دخالت كند. ديگري حيثيت خصوصي جرم است؛ از جهت اينكه تعدي به حقوق شخص يا اشخاص معين شود. در اين خصوص خود شاكي اگر بالغ باشد، مي‌تواند طرح شكايت مطرح كند وگرنه ولي يا قيم او مي‌تواند طرح شكايت را مطرح كند، بنابراين بايد حتما شكايتي صورت بگيرد يعني كسي كه از وقوع جرمي متحمل ضرر و زيان يا دچار خسارت معنوي و مادي شده بايد حتما شكايت كند. معمولا ابتدا در دادسرا و كلانتري‌ها طرح شكايت صورت مي‌گيرد و بعد تحقيقات لازم آغاز مي‌شود. پس از طرح شكايت مساله اثبات جرم به ميان است. يعني شخصي كه مدعي است به حقوق او تعرض شده بايد براي اثبات ادعاي خود دليل اقامه كند، چون اصل برائت مانع از اين است كه صرف طرح شكايت افراد مورد محاكمه قرار بگيرند. مطابق ماده ۱۶۰ قانون مجازات اسلامي ادله اثبات در امور كيفري كه مهم‌ترين آن شهادت شهود، اقرار، سوگند و علم قاضي است، اهميت دارد. بنابراين كسي كه مدعي مي‌شود به او تعرض يا مورد آزار و اذيت جنسي واقع شده بايد باتوجه به مدارك فوق و دلايلي كه ارايه مي‌دهد در محكمه اظهارات خود را بيان و احقاق حق كند.
اكثر پرونده‌هاي مربوط به تعرض و آزار و اذيت جنسي پيگيري نمي‌شود، دليل آن چيست؟
خارج از مباحث حقوقي، بحث اجتماعي موضوع نيز مطرح است. متاسفانه آزار و اذيت و تعرض جنسي در جامعه زياد شده است كه بيشتر هم پيگيري نمي‌شود. يعني بسياري از زنان و دختران كه مورد تعرض يا آزار جنسي قرار مي‌گيرند به خاطر آبروي خودشان و همچنين اطاله دادرسي و سختي‌هايي كه در راه رسيدن به ادعاي خود بايد طي كنند، معمولا از شكايت صرف‌نظر مي‌كنند.
آزار و اذيت جنسي
در چه چارچوبي معنا مي‌شود؟
آزار و اذيت جنسي معمولا مي‌تواند با يك كلمه زشت يا حتي الفاظ ركيك و توهين يا پيشنهادهاي بي‌شرمانه شروع شود و با اعمالي از قبيل لمس و كارهايي از اين‌گونه كه با زور و با عنف صورت مي‌گيرد، ختم شود. شخصي كه مورد آزار و اذيت جنسي قرار مي‌گيرد، شخصيتش تحقير و موجبات آشفتگي روح و روانش فراهم مي‌شود. به طور خلاصه آزار جنسي مي‌تواند از آزارهاي خياباني مثل متلك‌پراني، الفاظ ركيك يا لمس كردن و... كه باعث آزار و اذيت روحي و رواني شخص شود تا تعرض جنسي ادامه پيدا كند، اما همان‌طور كه اشاره شد بالاترين حد تعرض يا تجاوز به عنف، زناي با محارم است كه مجازات آن نيز اعدام است. ساير موارد، طبق ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامي، مي‌تواند حبس يا مجازات‌هاي ديگر در پي داشته باشد.
در اين ميان نكته مهمي كه فكر مي‌كنيد وجود دارد، چيست؟
نكته مهمي كه حتما بايد عنوان شود، اين است كه سال‌هاست لايحه حمايت از حقوق زنان در مجلس مطرح شده و هنوز به جايي نرسيده و در اين لايحه پيش‌بيني شده در جهت حمايت از زناني كه بي‌سرپرست هستند يا ساير زناني كه مورد تعرض قرار مي‌گيرند، اقدامات لازم صورت بگيرد؛ خارج از نوبت به آنها رسيدگي شود و حتي كلانتري‌هاي مخصوصي در اين خصوص وجود داشته باشد كه به اين شكايات رسيدگي كند. بنابر آمارهايي كه به صورت رسمي و غير‌رسمي گزارش مي‌شود، مشخص است آزارهاي جنسي در اغلب شهرها تا حدود زيادي رخ مي‌دهد، اما همان‌طور كه گفته شد؛ ترس از آبرو يا مشكلاتي كه در جهت اثبات ادعاي‌شان وجود دارد مانع از مطرح شدن شكايت مي‌شود و اكثر اين آزار و اذيت‌ها مكتوم مي‌ماند.
به زودي حكم اعدام پدري كه به دختر خردسالش تعرض جنسي داشت اجرا خواهد شد
۱۱ آذر ماه سال جاري، رسانه‌ها از اعدام پدري كه به دختر خردسالش از ۱۲ تا ۱۴ سالگي بارها آزار و اذيت جنسي وارد كرده بود، خبر دادند و نوشتند: «به زودي حكم اعدام اين پدر اجرا خواهد شد.» تابستان سال ۱۴۰۰ مرد ۵۸ ساله‌اي با مراجعه به پليس آگاهي عليه برادر ۴۶ ساله‌اش شكايت كرد. وقتي دختر نوجوان فيلم چند ثانيه‌اي را كه از پدرش گرفته بود به پليس تحويل داد، با دستور قضايي براي معاينه به پزشكي قانوني فرستاده شد و كارشناسان اين موضوع را تاييد كردند. با تكميل تحقيقات، متهم بازداشت شد و وقتي خود را با مستندات روبه‌رو ديد، لب به اعتراف گشود. بنابراين پرونده براي رسيدگي به شعبه 6 دادگاه كيفري يك استان تهران فرستاده شد. در جلسه محاكمه متهم كه در آذر ماه سال جاري، پشت درهاي بسته برگزار شد، دختر نوجوان براي پدرش درخواست اشد مجازات كرد، سپس متهم گفت: «تحت‌تاثير مصرف مواد روانگردان و در حالت غيرعادي مرتكب اين كار شدم و پشيمانم.» متهم با توجه به مدارك موجود به اعدام محكوم شد.