نگاهي به گزارش مركز آمار ايران از وضعيت بازار خوراكي‌ها
تورم سه رقمي مواد پروتیينی
مسعود يوسفي
مركز آمار ايران تغييرات متوسط قيمت اقلام خوراكي منتخب براي گروه‌هاي مختلف كالاهاي خوراكي در مناطق شهري كشور را اعلام كرده كه تصوير روشني از گراني خوراكي‌ها در سال 1402 به صورت ماه به ماه ارايه مي‌كند. در اين گزارش از مفهوم «متوسط قيمت پرداخت شده براي محصولي باكيفيت ثابت» استفاده شده است. اين مفهوم بدان معناست كه محصولي كاملا مشخص با مشخصات دقيق و ثابت طي دوره زماني و با تركيبي از وزن يا مقدار مشخص با داده‌هاي اسكنري در نظر گرفته شده است. مطابق همين «متوسط قيمت» كه توسط مركز آمار ايران ارايه شده در بهمن ماه امسال يعني يك ماه به پايان سال 1402، در ميان 53 قلم خوراكي منتخب در نقاط شهري، 20 قلم از آنها تغيير قيمت بالاتري از نرخ تورم سالانه داشته‌اند. اما نكته نگران‌كننده اينكه در يك مقياس سالانه، فقط تورم 5 قلم كالا رو به پايين بوده و 48 قلم كالاي ديگر همچنان رو به بالا حركت كرده‌اند. اتفاقي كه با گذشت نزديك به دو سال از حذف ارز 4200 توماني براي تامين نهاده‌هاي خوراكي همچنان تداوم دارد.
در برخي كالاهاي خوراكي، ميزان افزايش قيمت نزديك به پايان سال 1402 به شدت بالاست. به‌طور مثال كنسرو ماهي تن نيز در ميان اقلام خوراكي، در صدر تورم سالانه قرار داشته است. تورم سالانه اين كالا نزديك به 113 درصد بوده. گوشت قرمز نيز در آستانه تورم 100 درصدي قرار گرفته است. قيمت يك قوطي 180 گرمي كنسرو تن ماهي در بهمن پارسال چيزي حدود 39 هزار تومان بوده. در دي ماه امسال اين رقم به حدود 80 هزار تومان و در بهمن ماه يعني يك ماه بعد، دو هزار تومان بيشتر شده است! يا قيمت يك كيلو گوشت گوسفندي كه در بهمن پارسال حدود 287 هزار تومان بوده در دي ماه امسال به 536 هزار تومان افزايش پيدا كرده و سپس يك ماه گذشته و 100 هزار تومان به قيمت آن افزوده شده است! در مورد گوشت گاو و گوساله نيز همين روند تكرار شده. قيمت يك كيلو گوشت گاو يا گوساله در بهمن پارسال حدود 266 هزار تومان بوده كه بهمن امسال به 531 هزار تومان رشد كرده است. يعني چيزي بيش از 100 درصد تورم در اين كالا طي يك‌سال رقم خورده است.
وضعيت گوشت سفيد نيز تعريفي ندارد. قيمت يك كيلو مرغ ماشيني (غيرسنتي) در بهمن پارسال حدود 56 هزار تومان بوده و در بهمن امسال اين رقم به 87 هزار تومان رسيده. يك كيلو ماهي قزل‌آلا نيز از حدود 130 هزار تومان در بهمن پارسال به حدود 215هزار تومان در بهمن امسال رسيده و نشان مي‌دهد كه اين قبيل خوراكي‌ها خود را همپاي تورم عمومي بالا كشيده‌اند. نكته عجيب، افزايش قيمت كالاهايي است كه قيمت آنها عموما به صورت «دستوري» توسط دولت تعيين مي‌شود. مثلا يك بسته 200گرمي خامه پاستوريزه در بهمن پارسال حدود 24 هزار تومان قيمت داشته، در دي ماه امسال به حدود 32 هزار تومان رشد پيدا كرده يا يك قالب 100 گرمي كره پاستوريزه كه بهمن پارسال حدود 26هزار تومان بوده و بهمن امسال به 32 هزار تومان رشد قيمت پيدا كرده است. تورم سه رقمي در برخي كالاهاي خوراكي در حالي طي يك‌سال اخير شكل گرفته است كه اگر همين الان قيمت‌گذاري دستوري برداشته شود؛ بسياري از اين محصولات با عددهاي نجومي راهي بازار خواهند شد و به نظر مي‌رسد كه بخش اصلي ماجرا كه همان «تورم عمومي» در ايران است را بايد دليل به وجود آمدن چنين وضعيتي در بخش خوراكي‌ها دانست.
موضوع تورم دو رقمي كه از سال 96 به بعد تداوم داشته و حالا در كانال 40 درصدي جا خوش كرده، موضوع انتقاد بسياري از فعالان اقتصادي و اقتصاددانان از طيف‌هاي مختلف است. محسن رناني، اقتصاددان در يادداشتي كه به تازگي در كانال تلگرامي خود منتشر كرده در اين باره با اشاره به حمله «مغولان» به ايران و تخريب زيرساخت‌هاي فرهنگي كشورمان نوشته است: «مغولانِ مدرن اما كار ديگري مي‌كنند؛ آنان ساختمان تخريب نمي‌كنند، حتي ساختمان و صنعت هم مي‌سازند؛ اما آرام‌آرام، با ابزاري نرم به نام تورم، نه تنها فقرا را كه توان دفاع از خود ندارند، به فلاكت مي‌كشانند، بلكه ارزش‌هاي انساني و اخلاقي كل جامعه را نابود مي‌كنند. آنگاه جامعه‌اي كه اخلاق و ارزش‌هاي انساني و ايماني نداشته باشد و بخش بزرگي از آن هم فقير و به حاشيه رانده شده باشد، در چرخه‌اي از تخريب نسل‌ها خودبه‌خود نابود خواهد شد.» در ادامه نگاهي داريم به برخي تحولات قيمتي در خوراكي‌ها كه توسط مركز آمار ايران ارايه شده است.
گروه نان و غلات
در اين گروه «شيريني خشك» با 2.4درصد رشد قيمتي، «رشته آش» با 1.3درصد و «ماكاروني» با 1.3 درصد بيشترين افزايش قيمت را نسبت به دي ماه 1402 داشته‌اند. اما خوشبختانه بيشترين كاهش قيمت مربوط به «برنج ايراني درجه يك» با 1.0- درصد بوده است.
گروه لبنيات، تخم‌مرغ و انواع روغن
در اين گروه مهم، بيشترين افزايش قيمت نسبت به ماه قبل مربوط به «شيرخشك» با 9.3درصد و «كره پاستوريزه» با 1.1 درصد و همچنين بيشترين كاهش قيمت مربوط به «روغن نباتي جامد» با 1.5- درصد، «روغن مايع» با 0.7- درصد و «پنير پاستوريزه» با 0.1- درصد است.
گروه ميوه و خشكبار
در اين گروه نيز به گفته مركز آمار ايران، بيشترين افزايش قيمت نسبت به ماه قبل (دي ماه) مربوط به «خربزه» با 38.3درصد، «انار» با 5.7 درصد و «كشمش پلويي» با 5.0 درصد همچنين بيشترين كاهش قيمت مربوط به «پسته» با 1.1- درصد و «موز» با 0.6- درصد است.
گروه سبزيجات و حبوبات
بيشترين افزايش قيمت در اين گروه نسبت به ماه قبل مربوط به «خيار» با4.2 درصد، «لوبيا قرمز» با 2.0درصد و «عدس» با 1.8درصد و همچنين بيشترين كاهش قيمت مربوط به «گوجه‌فرنگي» با 35.9- درصد، «كدو سبز» با 6.4- درصد و «بادمجان» با 5.0- درصد است.
گروه قند و شكر، آشاميدني‌ها
در اين گروه نيز بيشترين افزايش قيمت نسبت به ماه قبل، دي ماه مربوط به «سس گوجه‌فرنگي» با 2.3درصد و «سس مايونز» با 1.1درصد و همچنين بيشترين كاهش قيمت مربوط به «قند» با 0.3- درصد است.