باعقب‌نشینی ارتش اسرايیل از مناطقی واقع در غزه مطرح شد
تحرکات دیپلماتیک تهران
حسین امیرعبداللهیان، روز دوشنبه، راهی دمشق شد و با بشار اسد دیدار و گفت‌وگو کرد
احسان پناه‌بر
گزارش‌ها از نوار غزه حاکی از آن است که ارتش اسرايیل در حال خروج اکثر نیروهای خود از نوار غزه، به خصوص بخش خان‌یونس در جنوب این باریکه است. این امر سبب شده است که پس از 6 ماه درگیری‌های ادامه‌دار اسرايیل و نیروهای مقاومت، اندکی التهاب در این منطقه کاسته شود. هر چند الجزیره گزارش می‌دهد که حملات جنگنده‌های اسرايیلی به مناطقی در خان‌یونس و رفح همچنان ادامه دارد. به نظر این خروج موقتی و تاکتیکی، صرفا جهت استراحت و بازسازی سربازان اسرايیلی درنظر گرفته شده است که خود می‌تواند مقدمه‌چینی برای ورود جنگ به مرحله جدیدی، احتمالا در رفح، باشد.
ارتش اسرايیل روز یکشنبه اعلام کرد که دو تیپ در نیمه شمالی نوار غزه و کریدور جدیدی که اکنون در سرزمین فلسطینی موسوم به «وادی غزه» دو شاخه شده است، باقی خواهند ماند تا آزادی عمل ارتش اسرايیل و توانایی آن برای انجام عملیات اطلاعاتی دقیق را حفظ کند. یکی از مقامات ارتش که با روزنامه اسرايیلی هاآرتص صحبت می‌کرد، مدعی شد که «دیگر نیازی به ماندن ما در خان‌یونس نیست. لشکر 98 گردان‌های قسام وابسته به حماس در خان‌یونس از بین رفته است (ادعایی که صحت آن اعلام نشده است). ما هر کاری که از دست‌مان برمی‌آمد در آنجا انجام دادیم.» همچنین، اسرايیل مدعی است که فلسطینی‌های آواره از شهرهای خود ممکن است به زودی بتوانند به خانه‌های‌شان بازگردند؛ ادعایی که ناظران به دیده شک و تردید به آن می‌نگرند، چراکه هنوز بخش‌هایی در این منطقه همچنان شاهد درگیری است و زیرساخت‌های مناطق ادعایی نیز به کلی نابود شده است و عملا بازگشت را با چالش روبه‌رو می‌کند.
در همین حال، گزارشاتی مبنی بر انتقال گسترده نیرو و ادوات به شمال سرزمین‌های اشغالی، هم‌مرز با لبنان مخابره می‌شود. نگرانی‌ها در مورد کشمکش منطقه‌ای گسترده‌تر در مرزهای جنوبی لبنان و رودررویی حزب‌الله لبنان و ارتش اسرايیل در روزهای اخیر و پس از ترور مستشاران ایرانی در دمشق از سوی اسرايیل بیشتر شده است. در تازه‌ترین دور از درگیری‌ها، جنگنده‌های اسرايیلی به شهر سلطانیه در جنوب لبنان حمله کردند که در نتیجه آن یکی از فرماندهان یگان نخبه رضوان وابسته به حزب‌الله شهید شد. مقامات نظامی ایران در روزهای اخیر بارها اسرايیل را تهدید به انتقام خون مستشاران خود کرده‌اند. در تازه‌ترین تهدیدها، سرلشکر رحیم صفوی، دستیار و مشاور عالی رهبری در امور نیروهای مسلح گفت که هیچ یک از سفارتخانه‌های رژیم اسرايیل در امان نخواهد بود. نتانیاهو نیز مدعی است که اسرايیل برای هر پاسخی آماده است. او ادعا کرد: «هر کس به ما آسیب برساند یا قصد آسیب رساندن به ما را داشته باشد، ما به آنها آسیب خواهیم رساند.» در میان تهدیدات نظامی، تحرکات دیپلماتیک نیز در جریان است. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در سفر منطقه‌ای خود ابتدا از مسقط، پایتخت عمان بازدید کرد و سپس راهی دمشق شد تا با بشار اسد، ريیس جمهور سوریه دیدار و گفت‌وگو کند.
ارتش اسرايیل می‌گوید که «مرحله دیگری از آمادگی فرماندهی شمال برای جنگ» را تکمیل کرده است. ارتش اسرايیل در بیانیه‌ای با عنوان «آمادگی برای انتقال از دفاع به حمله» این‌طور ادعا کرده است که این مرحله روی «ذخیره‌های اضطراری عملیاتی برای بسیج گسترده» سربازان اسرايیلی در صورت نیاز متمرکز بود. اخیرا و با ترور مستشاران نظامی ایران در کنسولگری دمشق، سطح تنش‌ها میان اسرايیل و حزب‌الله به نقطه جوش رسیده است. در همین حال به گزارش خبرگزاری تسنیم، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، تقریبا یک هفته پس از حمله اسرايیل به کنسولگری ایران در دمشق، روز یکشنبه در اولین مرحله از سفر منطقه‌ای به عمان سفر کرد. او در این سفر اذعان داشت که «حمله به ساختمان سفارت ایران در دمشق گام جدیدی در جنگ‌افروزی اسراييل و تلاش آن برای گسترش جنگ در منطقه است.»
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در تاریخ 19 فروردین ماه از مسقط عمان بازدید کرد و در آنجا با سخنگوی انصارالله یمن، محمد عبدالسلام، دیدار کرد. او روز دوشنبه، 20 فروردین راهی دمشق، پایتخت سوریه شد و با بشار اسد، ريیس‌جمهور این کشور و دیگر مقامات سوری دیدار و گفت‌وگو کرد. این اقدام وزیر امور خارجه ایران در نظر کارشناسان تحرکات دیپلماتیک شانه به شانه تهدیدات نظامی علیه اسرايیل تلقی شده است.
همزمان مذاکرات آتش‌بس جنگ غزه در قاهره در جریان است و هیات‌های طرفین در حال چانه‌زنی بر سر رسیدن به توافق آتش‌بس ابتکاری ایالات‌متحده هستند. در شرایط ابهام در برنامه‌ها و طرح‌های بازیگران درگیر، به نظر می‌رسد روزهای آینده برای منطقه بسیار حیاتی خواهد بود.
پشت پرده عقب‌نشینی ارتش اسرايیل
صبح روز یکشنبه (7 آوریل)، ارتش اسرايیل تمام نیروهای زمینی خود از جمله در خان‌یونس را از جنوب نوار غزه خارج و اعلام کرد که «امروز یکشنبه 7 آوریل، لشکر کماندوی 98 ارتش اسرايیل ماموریت خود را در خان‌یونس به پایان رساند.» ارتش این رژیم روز یکشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که این لشکر نوار غزه را به منظور بهبودی و آماده‌سازی برای عملیات‌های آتی ترک کرد. در این بیانیه آمده است: «نیروی قابل‌توجهی به رهبری لشکر 162 و تیپ نهال به عملیات خود در نوار غزه ادامه می‌دهد و آزادی عمل ارتش اسرايیل و توانایی آن برای انجام عملیات‌های اطلاعاتی دقیق را حفظ می‌کند.» خبرگزاری رویترز عقب‌نشینی نیروها را تایید کرد، اما بدون ارائه جزيیات بیشتر، اضافه کرد که یک تیپ در این منطقه باقی مانده است. اندکی پس از خروج نیروها، تایمز اسرايیل مدعی شد که پنج راکت از منطقه خان‌یونس به سمت جوامع نزدیک مرز غزه شلیک شد. به ادعای ارتش اسرايیل، برخی از این راکت ها توسط سامانه پدافند هوایی گنبد آهنین رهگیری شده است. گزارشی از تلفات یا خسارات جانی در دست نیست.
با آغاز عقب‌نشینی نیروها از شهر خان‌یونس، تعدادی از فلسطینی‌ها شروع به بازگشت کردند. با این حال، بسیاری از آنها محتاط و نگران بودند. یکی از آنها به خبرنگار نیویورک تایمز گفت: «ممکن است ارتش اسرايیل بگوید که امروز منطقه را ترک کرده است، اما فردا می‌توانند دوباره برگردند. من قصد ندارم در زندگی خود و خانواده‌ام ماجراجویی کنم.» در ابتدا، ارتش اسرايیل هیچ دلیل خاصی برای عقب‌نشینی خود ارائه نکرد. همین امر باعث سردرگمی و گمانه‌زنی‌های بیشتری شد. با این حال، بعدا، یکی از مقامات ارتش این رژیم مدعی شد که نیازی به ماندن بیشتر در آن منطقه نیست. سرهنگ پیتر لرنر، سخنگوی ارتش اسرايیل در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی ادعا کرد که «این مرحله دیگری از تلاش‌های جنگی است» و مدعی شد که «جنگ تمام نشده است. جنگ تنها زمانی پایان می‌یابد که [اسرا] به خانه بازگردند و حماس از بین برود. این کاهش نیرو است اما باید عملیات بیشتری انجام شود. رفح سنگر [جدیدی برای حماس] است. ما باید توانایی‌های حماس را در هر کجا که هستند از بین ببریم.»
جان کربی، سخنگوی امنیت ملی ایالات‌متحده، پیش از این، قبل از اینکه اسرايیل هر گونه پاسخی به اقدامات خود بدهد، گفت که به نظر می‌رسد این اقدام در راستای «استراحت و بازسازی ارتش» انجام شود. کربی در پاسخ به سوالی درباره همین موضوع گفت: «همان‌طور که ما متوجه شدیم و از طریق اعلامیه‌های عمومی آنها، واقعا فقط مربوط به استراحت و تجهیز این نیروها است و لزوما نمی‌توانیم بگوییم که عملیات جدیدی در آینده برای این نیروها تعریف شده است.» او به شبکه ای‌بی‌سی نیوز گفت: «آنها چهار ماه است که در زمین حضور دارند، چیزی که ما از این خروج دریافت می‌کنیم این است که خسته شده‌اند، آنها باید خود را بازسازی کنند.» یوآو گالانت، وزیر جنگ اسرايیل ادعا کرد که سربازان برای «آماده شدن جهت ماموریت‌های بعدی خود» منطقه را ترک می‌کنند. او گفت دستاوردهای آنها در خان‌یونس «بسیار چشمگیر» بود و مدعی شد که حماس به عنوان یک سازمان نظامی در سراسر غزه فعالیت خود را متوقف کرده است. برخی ناظران نیز بر این باورند که خروج نیروها به مذاکرات بر سر آزادی اسرا مرتبط است. مقامات ایالات‌متحده، مصر و قطر روز یکشنبه در قاهره با هیات‌هایی از حماس و اسرايیل دیدار کردند که بر سر آتش‌بس موقت در غزه و آزادی اسرا در دست حماس توافق کردند.
تصمیم اسراییل برای عقب‌نشینی نیروهایش، پرسش‌هایی را در مورد آینده جنگ با حماس مطرح کرده است. برخی کارشناسان می‌پرسند که آیا این بدان معناست که اسرايیل در حال بازنگری در مورد تهاجم خود به رفح، جنوبی‌ترین شهر غزه، است. کارشناسان خاطرنشان کردند که خروج نیروهای نظامی از غزه، تهاجم زمینی گسترده به رفح را حداقل در کوتاه‌مدت بعید می‌کند. ناظران این عقب‌نشینی را نه راهبردی که تاکتیکی می‌دانند، اما برخی دیگر، این عقب‌نشینی را راهبردی و در جهت تقویت مواضع در مرز با لبنان برای آمادگی نبرد با حزب‌الله می‌دانند. با این حال، یوآو گالانت، وزیر جنگ اسرايیل، بدون اشاره به جزيیات، اعلام کرد که عملیاتی در رفح انجام خواهد شد. این نیروها در حال خروج و آماده شدن برای ماموریت‌های بعدی خود هستند، نمونه‌هایی از این ماموریت‌ها را در عملیات الشفاء و همچنین ماموریت آتی آنها در منطقه رفح نیز مشاهده کردیم. بنیامین نتانیاهو نیز مدعی است که عملیات در رفح با وجود محکومیت‌های بین‌المللی که این اقدام را به دنبال داشت، قریب‌الوقوع بود؛ هر چند که هیچ کدام از مقامات اسرايیلی نسبت به جزيیات این عملیات واکنشی نشان نداده‌اند. اخیرا در تماس تلفنی جو بایدن با نتانیاهو، ريیس‌جمهور ایالات‌متحده از او خواسته بود که عملیات در رفح هدفمند و با دامنه محدود باشد تا کمترین آسیب ممکن به غیرنظامیان وارد شود. بایدن تهدید کرده بود که اگر اسرايیل تاکتیک خود را تغییر ندهد، امریکایی‌ها این کار را خواهند کرد.
هرزی هالوی، ريیس ستاد کل ارتش اسرايیل نیز گفت که نیروهایی که در حال خروج هستند صرفا در حال تجدید سازماندهی هستند، زیرا ارتش برای حرکت به سمت آخرین پایگاه حماس، رفح، آماده می‌شود. او گفت که «جنگ در غزه ادامه دارد و ما با توقف این جنگ فاصله داریم.» طبق گزارش اسکای نیوز، خروج نیروها مرحله جدیدی از جنگ است. این رسانه گزارش داد که در سومین مرحله در جنگ 6 ماهه موارد ادعایی شامل بمباران هوایی و تهاجم زمینی رقم خواهد خورد. در این گزارش آمده است که پس از تماس تلفنی بایدن و نتانیاهو، اکنون نیروهای اسرايیلی به شیوه‌ای هدفمندتر عمل می‌کنند و حملاتی را براساس اطلاعات خاص انجام می‌دهند، نه حضور مستمر همه‌جانبه در بیشتر مناطق غزه. اما الجزیره در گزارشی مدعی است که این اقدام اسرايیل گام جدیدی در جنگ 6 ماهه است، چراکه «اگر به تحلیلگران نظامی اسرايیل گوش دهید، برداشت کمی متفاوت از چیزهایی است که برخی در رسانه‌ها مطرح می‌کنند. آنچه از میدان نبرد به گوش می‌رسد این است که این تاکتیک اسرايیل می‌تواند در واقع استقرار مجدد نیروها به منظور آماده شدن برای حمله زمینی به رفح باشد.»