شهر و داشته‌هايش
بهروز مرباغي
چرا هديه‌دادن به همديگر رسم خوبي است؟ براي اينكه يكي از اسباب تعميق دوستي و مودت است. خوشبختانه، امروز هيچ‌كس اين دوستي را با اندازه و قيمت هديه نمي‌سنجد. كافي است وقتي به ديدار دوست و آشنايي مي‌رويد، چيزي دستتان باشد. اين رسم را در مقياسي بزرگ‌تر در مورد شهرها مي‌شود اعمال كرد. شهرها هم چيزهايي دارند كه به يكديگر هديه كنند. اينها داشته‌هاي يك شهر هستند. با آن داشته‌ها، مردم شهرهاي مختلف كشور مي‌توانند ارتباط انساني و مدني باهم داشته باشند. تبادل اين داشته‌ها سبب انسجام ملي و محلي مي‌شود. اگر اين امر را بپذيريم، دو الزام را بايد گردن نهيم: نخست اينكه داشته‌هاي شهرمان را بشناسيم و تقويم كنيم و دوم اينكه در اعتلا و توسعه آنها كوشا باشيم. براي روشن شدن موضوع يكي- دو مثال لازم است. مثلا بين مردم دامغان، از خيلي وقت‌ها پيش رسم بود كه اهالي روستاهاي اطراف روز عاشورا را مهمان شهر بودند و اهالي شهر هم در روز تاسوعا مهمان روستاها. تا همين چندي پيش اين رسم برقرار بود. در اين مهماني‌هاي به ظاهر عرفي و عادي، مهم‌ترين و اصلي‌ترين بده‌بستان‌ها بين روستا و شهر انجام مي‌شد. در يك محيط صميمي و عرفي. اما موضوع فراتر از اين حرف‌ها است. مثلا داشته‌هاي بندر بوشهر معماري و ساحل آن است. همين معماري و بافت تاريخي، بيشترين مهمان و بازديدكننده را به شهر جذب مي‌كند. اهواز با رود كارون و شور و حال شهري‌ا‌ش مسافر و بازديدكننده جذب مي‌كند. مشهد به خاطر حرم امام‌رضا است كه سالانه ميليون‌ها مسافر و زائر جذب مي‌كند. اينها نمونه‌هاي اندكي از هزاران نمونه است. اما بايد بپذيريم كه دنيا عوض شده و تنوع سليقه و مزاج غوغا مي‌كند. مردم دنبال قصه و روايت تازه از زندگي و شهر خود هستند. در همين پايتخت كشور، پس از سال‌ها و سال‌ها قهر از بافت تاريخي و ميراث فرهنگي، در يكي-دو دهه گذشته ميل به شناخت و تقديس هويت و ميراث تاريخي در ميان مردم، دوباره سر باز كرده. به همين خاطر بافت‌هاي مركزي و تاريخي شهر ارج و قرب پيدا كرده‌اند. جالب‌تر آنكه بسياري از مديران شهري كه روزگاري نه چندان دور سردمدار تخريب و تسطيح بولدوزري بناها و بافت‌هاي شهري بودند، امروز دايه دلسوز بافت‌ها شده‌اند. در تهران، موج تخريب از حركت باز مانده و كم‌كم اقداماتي براي جبران مافات صورت مي‌گيرد. در سمنان و بوشهر و كاشان و ديگر جاها هم همين‌طور. اينها همه مبارك هستند و نويد يك نوزايي و اعتلاي جديد در فضاهاي شهري ما هستند. اگر مردم قدر اين داشته‌ها را بيشتر بدانند، قطعا در آينده نه چندان دور شهرها جلوه و جلاي بيشتري خواهندداشت. در چنان شرايطي دوستي بين مردم بيشتر خواهدشد و بناها و بافت‌هاي تاريخي باني و باعث انسجام مدني و واقعي ملي خواهندشد. آن روز زياد دور نيست.
معمار و مدرس دانشگاه