اغراق نکن!

زیاد پیش آمده که دوست و رفیقی گفته، فلان سریال را ببین، شاهکار است! این آهنگ را گوش کن، شاهکار است! این فیلم یک شاهکار تمام عیار است! بهمان کتاب را از دست نده، شاهکار است! آدم‌ها معمولا وقتی با یک اثر هنری مواجه می‌‌شوند که احساسات و عواطف آنها را تحت تاثیر قرار داده، سریعا واکنش نشان می‌دهند و توصیف‌های اغراق‌آمیز می‌کنند. مهم‌تر آنکه افراد معمولا به واژگانی که به ‌طور روزمره به کار می‌برند، چندان فکر نمی‌کنند و به قول معروف خیلی راحت آنها را خرج می‌کنند. 
شاید به عموم کاربران زبان حرجی نباشد، اگرچه بهتر است آدم همچنانکه به کردارش، به گفتارش هم توجه کند و با دقت بیشتری کلمات را بر زبانش جاری سازد. اما بسیار دیده‌ایم که منتقدان هنری هم به همین راحتی از اصطلاحات مشابهی برای وصف یک اثر هنری، اعم از فیلم یا یک اثر موسیقایی یا ... بهره می‌گیرند. وقتی هم از ایشان می‌پرسیم که «خب، منظورت از شاهکار چیست و چرا این اثر خاص را شاهکار خوانده‌ای؟» در می‌مانند، به بیان احساسات خودشان می‌پردازند یا نهایتا به یکی، دو نقد یا آرای عمومی مراجعه می‌کنند. 
ارزیابی آثار هنری اما کار ساده‌ای نیست، اگر نگوییم محال است. در این باره حتی می‌توان دلایل فلسفی اقامه کرد، از جمله اینکه یکی از عناصر اصلی قضاوت زیبایی شناختی، ذوق و سلیقه (taste) است و عناصر فراوانی در شکل‌گیری ذوق و سلیقه نقش دارند، ازجمله مد زمانه، حال و هوای جامعه و فرد، پیشینه و خاستگاهی که فرد و جامعه از آن آمده و... به عبارت دیگر، هیچ‌گاه داوری زیبایی شناختی برمبنای معیارهای عینی (objective) و همه‌پسند صورت نمی‌گیرد. بر این اساس در اطلاق صفت‌های تفضیلی مثل «شاهکار» و «مزخرف» برای آثار هنری باید احتیاط کرد یا دست‌کم هنگام کاربرد آنها، معنای مشخصی درنظر داشت. 
«یک اثر شاهکار است» می‌تواند به این معانی باشد: در زمانه فعلی، شمار زیادی از آن استقبال کرده‌اند. منتقدان و متخصصان هنری به آن روی خوش نشان داده‌اند. در کوره زمان تاب آورده و بعد از مدتی قابل توجه، کماکان مورد توجه و اقبال است. به موفقیت اقتصادی قابل‌توجهی دست یافته است. قطعا این ویژگی‌ها با یکدیگر قابل مقایسه نیستند. برای مثال از دید اکثریت، ماندگاری در زمان با شهرت موقتی فرق می‌کند و ارزش بیشتری دارد. اما از آنجا که تاریخ هنوز به پایان نرسیده و ما در میانه زمان به‌سر می‌بریم، هیچ معلوم نیست که در اعصار بعدی چه اتفاقی خواهد افتاد. از این حیث بهتر است با دقت بیشتری حرف بزنیم و اغراق نکنیم.