عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپليتیک:
بحرین با چراغ سبز ریاض خواهان عادی‌سازی رابطه با ایران است
عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپليتیک در خصوص درخواست بحرین با واسطه‌گری روسیه از ایران برای احیای روابط با ایران می‌گوید: بحرین در حوزه سیاست خارجی خود را با عربستان‌سعودی هماهنگ کرده است. یعنی این‌گونه است که عربستان‌سعودی در بسیاری از سیاست‌ها که قصد ندارد مستقیما وارد شود از طریق بحرین ورود می‌کند. مشروح این گفت‌وگو در ادامه می‌آید.
تحلیل شما از درخواست بحرین برای عادی‌سازی روابط این کشور با ایران با میانجیگری روسیه چیست؟ چه عواملی موجب شده تا منامه چنین رویکردی را اتخاذ کند؟
مقامات بحرینی در رابطه با این موضوع ابتدا با مقامات روس و بعد از آن با مقامات چینی صحبت کردند. به نظر می‌رسد علت درخواست برای عادی‌سازی به احیای روابط دیپلماتیک ایران و عربستان بازمی‌گردد که امروز در مسیر خوبی قرار دارد. از همین رو می توان گفت که تلاش‌های منامه برای نزدیکی به تهران ارتباط چندانی با مسائل منطقه ندارد. در این میان ذکر این نکته اهمیت دارد که بحرین در سیاست خارجی خود را با عربستان‌سعودی هماهنگ کرده است. یعنی این‌گونه است که عربستان‌سعودی در بسیاری از سیاست‌ها که قصد ندارد مستقیما وارد شود از طریق بحرین ورود می‌کند. عربستان نیز این احساس را دارد که روابط با ایران در حال تثبیت شدن یا تثبیت شده است. در همین راستا از آنجایی که ریاض از ثبات روابط با ایران مطمئن است و از احیای روابط میان تهران و ریاض حدودا یک سالی هم گذشته بنابراین به نظر می‌رسد پادشاهی به بحرین نیز اجازه داده تا بستر را برای احیای روابطش با تهران هموار کند.
پس شما تلاش‌های بحرین برای عادی‌سازی و احیای روابط را در ادامه الگوی احیای روابط دیپلماتیک ایران با عربستان ارزیابی می‌کنید؟
بله، دولت نیز اقداماتی را در این زمینه انجام داد. تهران برای نزدیکی به مصر تمایل خود را نشان داد و نیز به سمت احیای روابط با بعضی از کشورهای عربی رفت. اما در این زمینه و مشخصا بحرین، احیای روابط دیپلماتیک دو کشور به خواست پادشاهی مرتبط است.
آیا فکر می‌کنید این مسیر با وجود انتخابات پیش‌روی ایران تداوم پیدا کند و مقدمات احیای روابط ایران و بحرین فارغ از موانع حاکم فراهم خواهد شد یا خیر؟از منظر شما سیاست‌های منطقه‌ای ایران و به‌طور مشخص ارتباط دیپلماتیک با بازیگری چون بحرین در دولت جدید نیز اجرایی می‌شود؟
ممکن است انتخاباتی که ما در کشور داریم به این روال سرعت ببخشد. مقامات بحرینی آمادگی خود را برای عادی‌سازی رابطه با ایران اعلام کرده‌اند. ایرانی‌ها هنوز شاید آمادگی این موضوع را نداشته باشند که مقاماتی از طرف مقابل در جایگاه وزیر امور خارجه و سایر مقامات دیپلماتیک را در کشورمان بپذیرند. احتمالا مقامی از بحرین به ایران خواهد آمد و گفت‌وگوهایی انجام می‌شود و پس از آن اعلام می‌شود که روابط سیاسی ایران و بحرین برقرار خواهد شد و بعد از آن سفارتخانه بحرین در ایران مشغول به کار خواهد شد. البته باید تاکید کرد که رویکرد و مواضع نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در تسریع این فرآیند بی تاثیر نیستند. تجربه نشان داده و ثابت کرده این‌گونه است که اگر کاندیدایی از رویکرد معتدلانه پیروی کند، کشورهای حوزه خلیج‌فارس برای احیای روابط با ایران و تعامل نزدیک تر با تهران تمایل بیشتری نشان خواهند داد و اگر هم نامزدی با سیاست‌های رادیکال به پیروزی برسد این گروه از کشورها با احتیاط بیشتری برخورد خواهند کرد. یعنی تمامی کشورهای عرب در ابتدا این احتیاط را در پیش خواهند گرفت و بحرین نیز ممکن است با مقداری تاخیر احیای روابط با ایران را اجرایی کند.
اگر روابط دیپلماتیک ایران و بحرین احیا شود، این گزاره برای ایران چه منافعی در حوزه خلیج‌فارس و فراتر از آن در سطح خاورمیانه به دنبال خواهد داشت؟
بحرین یک کشور تجاری بانکی است. ما تا همین یک سال پیش هم با این کشور روابط بانکی داشتیم. بعد از آن بحرینی‌ها تعدادی از حساب‌های بانکی ما را مسدود کردند. تعدادی ایرانی نیز در این کشور حضور دارند و از آن گذشته شصت درصد جمعیت این کشور شیعیان هستند. بنابراین به ویژه در صنعت توریسم این موضوع دارای اهمیت است به خصوص توریسم مذهبی. مردم بحرین هم به ایران علاقه‌مند هستند و تمایل دارند که به ایران سفر کنند و به مکان‌های مذهبی ایران بروند و زیارت کنند و از لحاظ مبادلات بانکی نیز احیای این روابط برای ایران اهمیت دارد. بالاخره ایران دارای محصولاتی است که در آن منطقه یافت نمی‌شود و می‌تواند این محصولات را صادر کند. ما در چهل سال گذشته روابط تنظیم‌شده‌ای را با بحرین نداشته‌ایم، بنابراین چاره‌ای نداریم که اعتمادسازی میان دو کشور را ایجاد کنیم که این روابط به صورت مستمر ادامه پیدا کند و در صورت مستمر بودن این روابط هم بحرین و هم ایران از احیای آن بهره‌مند خواهند شد.
با لحاظ کردن موانع پیش رو در مسیر احیای روابط تهران و منامه، آیا می‌توان در باب تحقق چنین گزاره‌ای در کوتاه مدت خوشبین بود؟
بله، می‌توان نسبت به این موضوع نگاهی خوشبینانه داشت. من فکر می‌کنم که اگر انتخابات ریاست‌جمهوری زودهنگام در پیش روی کشور را نداشتیم تا کنون مقام یا مقاماتی میان ایران و بحرین نشستی برگزار کرده و رایزنی های مستقیمی داشتند به این منظور که روابط برقرار شوند. اکنون به واسطه شهادت ريیس‌جمهوری و آمادگی ایران برای برگزاری انتخابات زودهنگام، این بازه زمانی به تعویق افتاده است تا انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران برگزار و بعد از آن تعاملات میان دو بازیگر ازسرگرفته شود.