پایان عصر چاوزیسم؟

 ونزوئلا روز دوشنبه پس از آنکه نیکلاس مادورو، ريیس‌جمهور کنونی خود را پیروز رویارویی با ائتلاف اصلی اپوزیسیون این کشور در انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کرد، با بن‌بست سیاسی نگران‌کننده‌ای مواجه شده است. معترضان به نتیجه انتخابات به خیابان‌های این کشور آمده‌اند و گزارش‌ها حاکی از آن است برخی مراکز دولتی را به تسخیر خود درآورده‌اند. همزمان تصاویری منتشر شده که نشان می‌دهد معترضان به سمت كاخ ریاست‌جمهوری در حرکت هستند. این در حالی است که مادورو نتایج انتخابات را موضوع تمام شده می‌داند، اما ادموندو گونزالس، نامزد اپوزیسیون، بعدازظهر دوشنبه در نشستی مطبوعاتی گفت که کارزار انتخاباتی اش شواهد لازم را دارد که نشان می‌دهد او برنده انتخابات بوده است. به گفته کارشناسان، واکنش‌ها به اعلام اینکه نیکلاس مادورو برای سومین‌بار در انتخابات این کشور پیروز شده است، ساختار سیاسی و اجتماعی این کشور را درگیر شکاف کرده و واکنش‌های بین‌المللی را به دنبال داشته است.

به گزارش رویترز، به‌رغم نظرسنجی‌های متعدد از سوی مخالفان نیکلاس مادورو، مقامات انتخاباتی ونزوئلا درست بعد از نیمه شب دوشنبه به وقت محلی اعلام کردند، ريیس‌جمهور ونزوئلا با کسب 51 درصد آرا، برای سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا پیروز شده است. این مقامات گفتند که ادموندو گونزالس، نامزد مخالفان، 44 درصد آرا را به دست آورده است، این درحالی است که اپوزیسیون پیش‌تر گفته بود که دلایل واضحی دارد که باید خود را برای جشن پیروزی آماده کند و از هواداران خواسته بود تا به نظارت بر شمارش آرا ادامه دهند. اما مادورو در کاخ ریاست‌جمهوری حاضر شد و در حالی که حامیانش او را تشویق می‌کردند، گفت انتخاب مجددش «پیروزی صلح و ثبات» است و بر ادعای کارزار انتخاباتی خود مبنی بر شفاف بودن نظام انتخاباتی ونزوئلا تاکید کرد. پیش از برگزاری انتخابات، نظرسنجی شرکت ادیسون ریسرچ، شرکت معروف نظرسنجی که در انتخابات ایالات متحده نیز فعال است، پیش بینی کرده بود که گونزالس 65درصد آرا و مادورو 31درصد آرا را به دست خواهند آورد. موسسه نظرسنجی محلی مگانالیسیس 65درصد رای را برای گونزالس و کمی کمتر از 14درصد را برای مادورو پیش‌بینی کرد. اما اکنون آنچه از شمارش صندوق‌های رای تفسیر شده، ونزوئلا را با بحران مواجه کرده است. 
با اعلام پیروزی مادورو در انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا، همه آمار و ارقام نظرسنجی‌ها نادرست از آب درآمده‌اند. دولت سوسیالیست مادورو با سخت ترین چالش انتخاباتی خود در دهه‌های اخیر از سوی ادموندو گونزالس، نامزد مخالفان مواجه است. از همان ابتدای اعلام نتایج رسمی، انتظار می‌رفت نتایج این انتخابات پیامدهای گسترده‌ای در ونزوئلا و در سراسر منطقه داشته باشد. در دهه گذشته، ونزوئلا افت شدید اقتصادی را تجربه کرده که به ندرت در زمان صلح دیده می‌شود. تولید ناخالص داخلی کشور ونزوئلا تقریبا یک‌پنجم میزان تولید ناخالص داخلی در سال 2012 در اوج خود در دوران رهبری قبلی هوگو چاوز است. از آن زمان، مدیریت ضعیف اقتصادی و تحریم های اتحادیه اروپا و ایالات متحده منجر به شرایط اقتصادی کابوس وار و قحطی گسترده شده و تقریبا 8 میلیون نفر را مجبور به ترک کشور کرده است. گونزالس، دیپلمات بازنشسته 74 ساله، در آخرین لحظه جایگزین ماریا کورینا ماچادو، رهبر اصلی مخالفان در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری ونزوئلا شد. مادورو، جانشین مورد تایید چاوز، در سال‌های 2013 و 2018 در انتخابات پیروز شد، هرچند مخالفان انتخابات را تحریم کردند. او در اوایل این ماه با گفتن اینکه یک پیروزی بزرگ انتخاباتی برای جلوگیری از حمام خون یا جنگ داخلی و برادرکشی از سوی فاشیست‌ها لازم است، به نگرانی‌ها دامن زد.
این بیانیه مادورو با واکنش تند لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، ريیس‌جمهور برزیل روبه‌رو شد. برزیل مرز بزرگی با ونزوئلا دارد و بزرگ‌ترین قدرت منطقه شناخته می‌شود. لولا قبلا تمایلی به انتقاد از مادورو، رهبر چپ‌گرای و همفکر ونزوئلایی خود نداشت. اما به گزارش سی‌ان‌ان، این رهبر چپگرای برزیل نسبت به حضور مجدد مادورو ابراز نگرانی کرده، چراکه سیاست‌های سوسیالیستی او ممکن است تبعات سنگینی برای کل منطقه داشته باشد. رویترز به نقل از برخی ونزوئلایی‌ها در خارج از آن کشور گزارش داد که برای حضور در رای‌گیری تردید داشتند، اما در روز رای‌گیری در شهرهای سراسر امریکای لاتین و در مکان‌هایی مانند جزایر قناری اسپانیا پای صندوق‌های رای رفتند. در ونزوئلا صف‌های طولانی برای رای دادن تشکیل شد و برخی مردم از شنبه شب به وقت محلی در صف ایستاده بودند. همین اقبال مردم به رای دادن سبب شده بود رهبران اپوزيسیون نسبت به نتایج آرا به نفع خود خوشبین باشند. 
در حالی که هزاران نفر در سراسر ونزوئلا دست به تظاهرات زده‌اند، ادموندو گونزالس، نامزد اپوزیسیون روز دوشنبه اعلام کرد که کمپین انتخاباتی او شواهد لازم را دارد تا نشان دهد او در انتخابات مورد مناقشه این کشور پیروز شده است. او گفت که مدارک را به شورای ملی انتخابات تحویل داده‌اند. گونزالس و رهبر اپوزیسیون ماریا کورینا ماچادو در گفت‌وگو با خبرنگاران مدعی شدند بیش از 70درصد از آرای انتخابات روز یکشنبه را به دست آورده‌اند. آنها مدعی هستند که آرای ماخوذه گونزالس بیش از دو برابر آرای مادورو است. هر دو از مردم خواستند آرامش خود را حفظ کنند و از آنها دعوت کردند تا در ساعت 11 صبح سه‌شنبه به‌طور مسالمت‌آمیز تجمع کنند و نتایج مورد ادعای آنها را جشن بگیرند. گونزالس گفت: من با آرامش درباره حقیقت با شما صحبت می‌کنم. ما اسنادی را در دست داریم که پیروزی قطعی و غیرقابل برگشت ما را نشان می دهد. اعلام نتایج پس از آن صورت گرفت که شورای ملی انتخابات که به حزب حاکم سوسیالیست متحد مادورو وفادار است، رسما مادورو را برنده اعلام کرد و سومین دوره شش ساله ریاست‌جمهوری این کشور را به او واگذار کرد.
به گزارش آسوشیتدپرس، در کاراکاس، پایتخت ونزوئلا تظاهرات عمدتا مسالمت‌آمیز بود، اما زمانی که ده‌ها افسر گارد ملی جلوی تظاهرات‌کنندگان را گرفتند، نزاع و درگیری آغاز شد. پلیس برای متفرق کردن معترضان از گاز اشک آور استفاده کرد، برخی از آنها سنگ و اشیاي دیگر را به سمت افسرانی که در یکی از خیابان های اصلی منطقه مستقر شده بودند، پرتاب کردند. در حالی که معترضان در حال حرکت در منطقه اقتصادی کاراکاس بودند، تیراندازی با گلوله‌های جنگی آغاز شد، اما تلفاتی گزارش نشده است. مادورو در واکنش به تظاهرات مردمی در نطقی تلویزیونی اعلام کرد: ونزوئلا هرگز تحت تاثیر نفرت قرار نگرفته است. برعکس، ما همیشه قربانی قدرتمندان بوده ایم. تلاش برای تحمیل مجدد کودتا در ونزوئلا با ماهیت فاشیستی و ضدانقلابی صورت می‌گیرد.
ایالات‌متحده مدعی است نتیجه اعلام شده منعکس‌کننده اراده یا آرای مردم ونزوئلا نیست. ادعاهای مشابهی در آرژانتین، شیلی، کاستاریکا، گواتمالا، پاناما، پاراگوئه، پرو، اروگوئه، اکوادور و جمهوری دومینیکن مطرح شده است. مقامات اروپایی نیز نگرانی‌هایی را مطرح کرده‌اند. حتی در کلمبیا که ريیس‌جمهور گوستاوو پترو روابط نزدیکی با مادورو دارد، لوئیس گیلبرت موریلو، وزیر خارجه آن خواستار شمارش کل آرا، راستی‌آزمایی آن و ممیزی مستقل نتایج شد. ناظران معتقدند شش سال پیش رو، اگر مادورو بتواند در قدرت بماند، می‌تواند زمینه را برای اعمال فشار تحریم های بیشتر و ناکارآمدی اقتصادی در این کشور نفتخیز فراهم کند. طبق آمارها، در یک دهه گذشته بیش از هشت میلیون نفر از ونزوئلا مهاجرت کرده‌اند و بسیاری از مردم در زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
به گزارش سی‌ان‌ان، بلینکن در سخنرانی خود در توکیو روز دوشنبه، اندکی پس از اعلام خبر پیروزی مادورو، گفت که ایالات متحده نگران این وضعیت است، چراکه نتیجه خواست مردم ونزوئلا نبوده است. وزیر خارجه امریکا از مسوولان انتخابات در ونزوئلا خواست تا نتایج کامل انتخابات را به صورت شفاف و فوری منتشر کنند و گفت که ایالات‌متحده و جامعه بین‌المللی به آن پاسخ خواهند داد. ناظران معتقدند پیروزی مادورو برای سومین دور در انتخابات ونزوئلا تنش میان امریکا و این کشور را بیشتر خواهد کرد و همین امر ممکن است وضعیت پیچیده اقتصادی ونزوئلا را به بن بست بکشاند.
آنتونی بلینکن در اظهارنظر دیگری گفت: ایالات‌متحده نگرانی جدی دارد که نتیجه اعلام شده منعکس‌کننده اراده یا آرای مردم ونزوئلا نباشد. او گفت که شمارش منصفانه و شفاف هر رای بسیار مهم است، به گفته او، مقامات انتخاباتی فورا اطلاعات را بدون تاخیر با مخالفان و ناظران مستقل به اشتراک بگذارند و مقامات انتخاباتی جدول دقیق آرا را منتشر کنند. وزارت خارجه بریتانیا نیز در واکنش به اعلام نتایج در ونزوئلا گفت که از اتهامات مربوط به بی‌نظمی در شمارش آرا نگران است. وزارت خارجه بریتانیا در بیانیه‌ای اعلام کرد: ما خواستار انتشار سریع و شفاف نتایج کامل و دقیق هستیم تا اطمینان حاصل شود که نتیجه منعکس‌کننده آرای مردم ونزوئلاست. در همین راستا، جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پستی در شبکه ایکس نوشت: اطمینان از شفافیت کامل در روند انتخابات، از جمله شمارش دقیق آرا و دسترسی به سوابق رای‌گیری در مراکز رای‌گیری، حیاتی است.
اعلام نتایج واکنش کشورهای همسایه ونزوئلا را نیز برانگیخت. دولت برزیل خواستار تایید بی‌طرفانه نتایج انتخابات شد. وزارت خارجه برزیل در بیانیه‌ای اعلام کرد که برازیلیا بر اصل اساسی حاکمیت مردمی تاکید می‌کند که باید از طریق راستی آزمایی بی طرفانه نتایج بدان احترام گذاشته شود. پس از برقراری تماس دايمی با تمامی بازیگران سیاسی درگیر در انتخابات ریاست‌جمهوری ونزوئلا، ضروری می‌دانیم که صدای همه بخش‌ها شنیده شود. وزیر خارجه برزیل، لوئیس ژیلبرتو موریلو در پستی که در شبکه ایکس نوشت: رفع هر گونه تردید در مورد نتایج مهم است و دولت ونزوئلا باید با مردم شفاف باشد. این اظهارات در حالی ایراد شد که روابط دولت چپگرای برزیل با دولت مادورو همواره مثبت ارزیابی شده است، اما برزیل مسائلی همچون مهاجرت بی‌رویه از ونزوئلا به این کشور را نگران‌کننده می‌داند.
از سوی دیگر، روابط روسیه و ونزوئلا ویژگی راهبردی و شراکتی نزدیک دارد. بنابراین ولادیمیر پوتین، ريیس‌جمهور روسیه ضمن تبریک به مادورو گفت: مطمئن هستم که فعالیت‌های شما در راس دولت به توسعه مترقی در همه جهات کمک خواهد کرد. در همین رابطه، لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین گفت که چین به مادورو برای انتخاب مجدد موفقیت‌آمیزش و ونزوئلا برای برگزاری بدون مشکل انتخابات ریاست‌جمهوری تبریک می‌گوید. او گفت که چین آماده است تا مشارکت استراتژیک اخود با ونزوئلا را در هر شرایطی تقویت کند. 
همزمان با اوج‌گیری تنش‌ها، جیسون مارکزاک، معاون و مدیر ارشد مرکز امریکای لاتین در موسسه آدرین آرشت به نیویورک تایمز گفت: کاملا واضح است که مادورو، رهبر اقتدارگرای ونزوئلا، همیشه مدعی پیروزی در انتخابات بوده است. از آنجایی که اکثر ناظران بین‌المللی، جز هیات‌های کوچک سازمان ملل و مرکز کارتر، از ورود به کشور برای نظارت بر رای‌گیری منع شده‌ بودند، کارزار گونزالس تنها می‌توانست روی ناظران خود برای تایید نتایج حساب کند. جداول رای‌گیری که ناظران مخالف توانستند آنها را تایید کنند (حدود 40درصد از جداول) نشان می‌دهد که گونزالس 70درصد آرا را دریافت کرده  که بسیار متفاوت از 44درصد آرایی است که شورای ملی انتخابات کشور ادعا کرد که گونزالس به دست آورده است.
به عقیده جفری رمزی، تحلیلگر مسائل امریکای جنوبی، مادورو اکنون در بن بست بزرگی گرفتار شده است. او باید نخبگان حاکم را متقاعد کند که می‌تواند اوضاع را تحت کنترل داشته باشد، اما هم او و هم ارتش می‌دانند که نمی‌تواند کشوری را در زبانه های آتش اداره کند. این چالش عملا بزرگ‌ترین آزمون وفاداری مردمی است که در سال‌های اخیر با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم کرده‌اند و به نظر محبوبیت مادورو رو به پایان است. رمزی در گفت‌وگو با سی ان ان افزود: شک دارم که نخبگان ونزوئلا مشتاق شش سال دیگر سرکوب، تحریم و فاجعه اقتصادی باشند. اپوزیسیون، تحت رهبری ماریا کورینا ماچادو، وحدت و انضباط پیام را حفظ کرده و مدعی است شواهدی در دست دارد که می تواند تقلب را مستند و مردم را علیه قدرت گرفتن آشکار مادورو بسیج کند. این کارشناس مسائل امریکای جنوبی افزود: نقش ایالات‌متحده و متحدانش در امریکای لاتین و اروپا بسیار مهم خواهد بود. زمان هماهنگی چندجانبه بیشتر فرا رسیده است تا دولت مادورو را وادار به احترام به خواست مردم و احیای حق اساسی ونزوئلا برای انتخاب رهبران خود کند.
به باور ایریا پویوسا، کارشناس تحقیقات مستقل انتخابات از موسسه آتلانتیک، از دست دادن مشروعیت سیاسی مادورو، ائتلاف حاکم را در برابر افزایش بی‌ثباتی آسیب‌پذیر کرده است. این امر احتمالا به سرکوب بیشتر مخالفان سیاسی و جامعه مدنی سازمان یافته منجر خواهد شد. این تحلیلگر معتقد است: افزایش سانسور اطلاعات در هفته منتهی به انتخابات نشانه بارز محدودیت شدید فضای مدنی است. این کارشناس انتخاباتی به مخالفان توصیه می‌کند که اپوزیسیون دولت مادورو، به رهبری ماچادو، باید به دنبال پیگیری نقاط ضعف درون ائتلاف حاکم باشد و بر تقویت ائتلاف خود بکوشد. بستر واحد ائتلاف اپوزيسیون همچنین باید راه‌هایی برای رسیدگی به نارضایتی عمومی بیابد، بدون اینکه مردم را در معرض سرکوب خشونت بار تجربه شده در سال 2017 قرار دهد. پویوسا بر آن است در جبهه بین‌المللی، مادورو توسط دموکراسی‌های امریکای لاتین، ایالات‌متحده و اروپا کنار گذاشته شده و منزوی است. متحدان سابق، مانند برزیل در دوران ریاست جمهوری لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا و کلمبیا در زمان پترو، از اولین کسانی بودند که خواستار شفافیت در نتایج انتخابات شدند. اکنون برعهده ایالات‌متحده است که توافقات را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد. مذاکرات دیگر روی همزیستی انتخاباتی متمرکز نخواهد بود، بلکه بر خروج چاوزیسم از قدرت پس از شکست در صندوق‌های رای متمرکز خواهد بود. در پایان، پویوسا پیش‌بینی کرد شش ماه آینده دوره ای حیاتی از درگیری‌های شدید در ونزوئلا میان دولت مادورو و مخالفان خواهد بود.