انتقاد از كاستي‌ها، مشاهده شور زائران عاشق، درخواست براي توجه به رفع مشكلات
حال و هواي پياده روي اربعين
گروه اجتماعي
طبق آخرين اعلام وزارت كشور، از اول صفر تا صبح 31 مرداد در مجموع ۳ ميليون و ۱۵۰ هزار نفر از مرزهاي 6 گانه كشور براي مراسم اربعين راهي عراق شده‌اند . ظهر روز اربعين و به دنبال برچيده شدن موكب‌هاي عراقي در خاك اين كشور، مراسم اربعين به‌طور رسمي پايان مي‌يابد در حالي كه معمولا كمتر از يك هفته پيش از اربعين هم روند بازگشت زائران از عراق آغاز مي‌شود . چند نفر از استادان دانشگاه كه امسال در مراسم پياده روي اربعين شركت كرده‌اند، ديروز با ارسال متن و فايل‌هاي صوتي براي « اعتماد » از حال و هواي اين روزهاي شهرهاي نجف و كربلا، مشكلات، وضعيت موجود و فضايي كه در اين مراسم شاهد بودند تعريف كرده‌اند . يكي از استادان در متن مكتوب كوتاهي كه براي خبرنگار « اعتماد » فرستاده، در توضيح برخي چالش‌هاي مراسم پياده روي اربعين، به تعداد كم ايستگاه‌هاي ارايه‌دهنده خدمات درماني به زائران، تعداد كم سرويس‌هاي بهداشتي در مسير و عدم امكان استحمام جز در برخي مسيرها و آن هم با فواصل بسيار طولاني، لزوم اهتمام شهرداري و مسوولان عراقي در جابه‌جايي زباله‌هايي كه در مسير قرار دارند، بوي نامطبوع و واقعا آزاردهنده در طول مسير به دليل پسماند‌زباله و آب‌هاي راكد، فقدان سيستم سرمايشي مناسب در مسير و در اين آب و هواي گرم با وجود در دسترس بودن آب خنك اشاره كرده است .
يكي ديگر از استادان دانشگاه در فايل صوتي ارسالي براي « اعتماد » در توضيح مشاهدات و شرايط اين روزهاي شهرهاي زيارتي عراق و احوال زائران مي‌گويد: « شما از لحظه‌اي كه تصميم مي‌گيريد به اين سفر بياييد، مانند بسياري از كساني كه ارادت دارند و عاشق اباعبدالله الحسين (ع) هستند، تلاش مي‌كنيد مشكلات سفر را به حداقل برسانيد اما اراده انجام اين سفر و قدم گذاشتن در اين مسير، آغاز مشكلات است . يكي از مشكلات، بحث حمل و نقل و اياب و ذهاب است . مسيرهاي بسيار طولاني تا رسيدن به مرز و ورود به مرز و رسيدن به شهر نجف كه شروع مسير پياده‌روي است، با اين هواي گرم بسيار طاقت فرساست آن هم با اين خيل از مردمي كه از نزديك شاهد بودم كه حداقل‌هاي مالي را هم ندارند . مثلا به اين مردم كمك شده كه يك پاسپورت زيارتي با پرداخت 100 هزار تومان بگيرند و اين بسيار عالي است كه چنين امكاني براي‌شان فراهم مي‌كنند ولي براي يك فرد عاشق، چنين مسائلي مهم نيست . چند ميليون آدم راهي اين مراسم هستند . شما حتي در خانه خودت هم كه باشي و بالش يا ملافه محل خوابت، تميز نباشد، ناراحت مي‌شوي و حتما بايد بالش و ملافه را تعويض كني تا خواب راحتي داشته باشي ولي در مراسم اربعين، اين مردم از چنين مسائلي چشم‌پوشي مي‌كنند . در يك موكب، ده‌ها نفر و صدها نفر كنار هم استراحت مي‌كنند تا خستگي راه از تن‌شان بيرون برود و اصلا به مسائل جزيي توجهي ندارند. تامين آب براي اين مراسم بسيار دشوار است اگرچه كه كشور عراق، كشور پرآبي است اما نحوه انتقال آب به اين مراسم، يك داستان مفصل است . عراقي‌ها بايد تلاش و هماهنگي براي جابه‌جايي تانكر و تخليه آب داشته باشند . من از چند جواني كه از استان فارس آمده بودند و در خاك عراق موكب زده بودند تا به زائران چاي بدهند، شنيدم كه هر روز حدود 5 الي 6 ميليون تومان بابت آب مورد نياز موكب در كشور عراق پول مي‌دهند . بنابراين، تامين آب در اين مراسم راحت نيست . برقي كه موكب‌دار عراقي بايد تامين كند تا مردم موبايل‌شان را شارژ كنند و پنكه‌اي كار كند، بسيار دشوار است . دشواري‌ها زياد است ولي زائران مي‌آيند . مردم نيت و قصد كرده‌اند كه مسيري را با پاي پياده بيايند و خودشان را به اين شهر و نزديك حرم اباعبدالله (ع) برسانند و عرض ارادت كنند و برگردند . براي اين مردم، اين مسائل مهم نيست . من ديشب در يك مسير بسيار شلوغ در ورودي شهر كربلا گروهي زن و مرد ديدم كه از جزيره قشم آمده بودند و در مسير برگشت هم پياده مي‌رفتند و بار و بنه زيادي هم به همراه داشتند . ازشان پرسيدم چرا با اين همه بار، اينطوري برمي‌گرديد ؟ آنها به من گفتند چون در اين مسير ماشيني پيدا نمي‌شود . من يك اتوبوس عازم شلمچه را متوقف كردم تا اين گروه را هم با خودش ببرد ولي راننده اتوبوس گفت كه بابت هر مسافر 20 دينار (معادل 800 هزار تومان) مي‌گيرد و خانم‌هاي اين گروه گفتند اين رقم خيلي گران است و بدون اينكه خم به ابرو بياورند، گفتند انقدر پياده مي‌رويم تا ماشين‌هاي با كرايه ارزان‌تر به مقصد مرز پيدا كنيم در حالي كه هوا براي پياده‌روي برگشت بسيار گرم بود و همه خانم‌هاي گروه هم با پوشش چادر و مانتو و مقنعه بودند و البته گرماي هوا براي خانم‌ها، بسيار سخت‌تر است .... در مراسم پياده‌روي اربعين، با تعداد زيادي موكب مواجهيم كه اغلب موكب‌ها متعلق به عراقي‌هاست برخلاف تصور مردم كه فكر مي‌كنند در عراق، ايراني‌ها براي مراسم اربعين هزينه مي‌كنند . اگر فردي با پاي خودش به اين مراسم بيايد، از نزديك خواهد ديد كه ايراني‌ها و از جمله اين هموطناني كه از شهرهاي مختلف آمده‌اند و اينجا نان مي‌پزند و به زائران، غذا و خدمات مي‌دهند، تعداد اندكي از ميزبانان زائران را تشكيل مي‌دهند و ميزان هزينه كرد ميزبانان ايراني زائران اصلا قابل توجه نيست و به چشم نمي‌آيد . ديروز من به چشم ديدم كه عراقي‌ها گاو و گوساله را مي‌آورند و ذبح مي‌كنند و چنان عاشقانه غذاهاي متنوع مي‌پزند و از خدا مي‌خواهند و براي‌شان باعث افتخار است كه كه زائر امام حسين (ع) بيايد و از اين غذا بخورد . همانطور كه ما در عيد نوروز برنامه‌ريزي مي‌كنيم و بايد هر طور شده به دوست و فاميل‌مان در ايام عيد نوروز مهماني بدهيم، كسي كه در عراق، زندگي در كربلا و نجف و اين مسيرها را انتخاب كرده، مي‌داند كه اين يك الزام است و بايد از زائر امام‌حسين(ع) پذيرايي كند و البته اين ميزباني را هم براي خودشان افتخار مي‌دانند و براي اين ميزباني هم هزينه مي‌كنند . خود عراقي‌ها و نه دولت و حكومت عراق بلكه مردم عراق بار اصلي را به دوش مي‌كشند و مردم متمول و ثروتمندي هم نيستند بلكه بسياري‌شان در طول سال تلاش مي‌كنند و از مخارج‌شان كم مي‌كنند تا بتوانند در ايام اربعين حسيني از مهمانان‌شان پذيرايي كنند و اين مراسم هم تا زنده‌اند تكرار مي‌شود و هر سال بهتر از سال قبل و هر سال، كم اشكال‌تر از سال قبل. خانه‌اي كه امسال مستقر شديم، پارسال در حال ساخت بود ولي امسال، دو طبقه به اين خانه اضافه شده بود كه ميزبان زائران بيشتري باشد . ميزبانان فقط هم ساكن كربلا نيستند بلكه خيلي‌ها فقط در اين ايام به اين شهرها مي‌آيند و خانه‌اي در اين شهرها مي‌سازند تا با افتخار در اختيار زائران قرار دهند و خودشان هم با افتخار به زائر خدمت مي‌كنند . اين شرايط را بايد از نزديك مشاهده كرد. سختي‌ها و دشواري‌ها كم نيست . وقتي به اين مراسم مي‌آيي و در سيل جمعيت گم مي‌شوي، در زمان برگشت از زيارت، ترافيك به قدري سنگين است كه بايد راه بروي در حالي كه خسته‌اي ولي شايد مجبور به 4 يا 5 ساعت پياده‌روي در گرماي هوا و ازدحام جمعيت باشي ولي راه مي‌روي و بايد راه بروي و اين راه رفتن را به جان مي‌خري و سال بعد هم دوباره تكرارش مي‌كني . »
يكي ديگر از استادان دانشگاه در فايل صوتي ارسالي براي «اعتماد» در توضيح شرايطي كه زائران پياده‌روي اربعين بايد به آن توجه كنند، مي‌گويد: «پياده‌روي اربعين، قطعا با برنامه‌ريزي و مطالعه و سنجش خاصي اتفاق مي‌افتد مخصوصا در ايام تابستان كه ممكن است گرماي هواي كشور عراق بر تمام تصميمات تاثيرگذار باشد . چند سال است كه يك كاروان عظيم از اقصي نقاط كشور و ساير كشورها و مردم عراق براي سفر اربعين همت دارند و مي‌تواند باعث يك جذابيت فرهنگي و تبادل معنوي باشد . اين رويداد بزرگ به سبب حرمت امام حسين (ع) نزد شيعيان شكل گرفته و هر سال حدود 20 روز قبل از اربعين، زائران از مرزهاي مختلف وارد عراق مي‌شوند . در آسيب‌شناسي پياده‌روي اربعين مي‌توان گفت كه اين سفر با ساير سفرهاي خانوادگي يا گروهي و كارواني بسيار متفاوت است . پياده‌روي اربعين، يك سفر تفريحي نيست، بلكه يك سفر زيارتي معنوي ولي با يك دنيا اتفاقات و رويداد جديد است . با توجه به حجم بالاي زائران و مخاطبان حضور در حرم مطهر امام حسين (ع) و حضرت ابوالفضل و امام علي(ع) در نجف، ممكن است دچار مشكل شويم با وجود آنكه مردم عراق به شدت در پذيرايي و مهمان‌نوازي همت دارند . اولين مساله در پياده‌روي اربعين، گرماي هواست . بسياري افراد را مي‌شناسم كه سفرشان را به فرصتي كه گرماي هوا كمتر باشد، موكول كرده‌اند . با توجه به اينكه براي اين سفر، از كشور خارج مي‌شويم با مباحث ديگري هم مواجهيم، چون پيش‌بيني محل اسكان و تغذيه نداريم . در اين سفر، اسكان به شكل هياتي است و بنابراين خانواده‌هايي مي‌توانند به اين سفر بيايند كه با مواكب مختلف و چهره‌هاي مختلف موكب‌ها و وضعيت ظاهري موكب‌ها و امكانات‌شان سازگار باشند و اگر فردي با ذهنيتي غير از اين به اين سفر بيايد، شايد اين سفر برايش سخت باشد . با وجود همين شرايط ولي مي‌بينيم كه اين سفر هر ساله چه تعداد عاشق دارد و زائراني از نقاط مختلف در اين سفر حضور دارند . در اينكه مردم عراق در اسكان و پذيرايي بسيار فوق‌العاده عمل مي‌كنند، هيچ شكي نيست . بحث مسائل درماني و امنيتي هم بسيار عالي است . در مورد سختي راه هم بسياري خانواده‌ها علاقه‌مند به پياده‌روي هستند و اختيار با خودشان است و اگر تصميم به پياده‌روي طولاني نداشته باشند، مي‌توانند با وسايل نقليه خودشان را به حرم برسانند و آنجا اسكان داشته باشند . قبل از شكل‌گيري اين سفر، بايد ذهنيتي براي خانواده ترسيم شود و اگر فردي بدون ذهنيت و شناخت قبلي پا در اين سفر بگذارد شايد كمي برايش سخت باشد ولي اگر بداند به كجا سفر مي‌كند و نوع سفر چه خواهد بود، آسيب‌ها و نگراني و دغدغه‌ها بسيار سهل خواهد شد همانطور كه شاهديم بسياري از خانواده‌ها براي چندمين بار به اين سفر مي‌آيند . در اين سفر، سازگاري با شرايط يك حالت روحي و رواني دارد و در مجموع، يك سفر معنوي بسيار ارزشمند است و توصيه‌هاي فراواني براي زيارت حرم حضرت امام حسين (ع) با پاي پياده داريم. در فضاي مجازي ايران، نكاتي درباره مشكلات بهداشتي در عراق مطرح شده و اينكه برخي زيرساخت‌هاي كشور عراق و از جمله، مبلمان شهري و نظافت در اين كشور ممكن است ضعيف باشد . اين مسائل البته با كشور ما متفاوت است ولي باعث ترويج مشكلات بهداشتي نمي‌شود، چون سيستم‌هاي جمع‌آوري زباله از كشور خودمان و از كشور عراق، به‌طور مستمر در حال جمع‌آوري زباله هستند ولي به دليل ازدحام جمعيت، حجم توليد زباله بالاست ولي دليلي بر نظافت نشدن شهر يا موكب‌ها نيست.»
استاد ديگري از جامعه دانشگاهيان كشور و از زائران اربعين در فايل صوتي ارسالي براي «اعتماد» مي‌گويد: «يكي از مسائل اين سفر، جابه‌جايي زائران در عتبات است و يكي از مشكلات مرتبط اين است كه براي جابه‌جايي مسافران هيچ جايگاه مشخص و اطلاع‌رساني شده‌اي وجود ندارد و هر چه ايام به اربعين حسيني نزديك‌تر مي‌شود، زائران براي نقل مكان به عتبات يا حتي بازگشت به مرز سردرگم مي‌شوند چون نمي‌دانند كه بايد به كدام گاراژ يا ترمينال عراقي مراجعه كنند و هيچ جايي براي راهنمايي زائران وجود ندارد. حدود 10 سال است كه مراسم پياده روي اربعين در حال برگزاري است اما با توجه به تجربه سال‌هاي اخير، مشكل اطلاع‌رساني از ابتدا تا امروز وجود دارد. مشكل اين است كه زائران، چه روز بعد از اربعين يا ايام قبل از اربعين، براي پيدا كردن گاراژي براي انتقال به مرز يا ساير عتبه هميشه سردرگمند و اين مشكل نيازمند توجه جدي است. مشكل ديگر، اپليكيشن‌هاي مسير ياب است. مسيرياب‌هاي وطني خيلي دقيق نيستند و طبيعي است كه اين اپليكيشن‌ها در عراق چندان جوابگو نيستند و لازم است كه جمهوري اسلامي ايران، اين مسيرياب‌ها براي شهرهاي كربلا و نجف را به روزرساني كند تا مكان‌ها و خيابان‌هاي كربلا در اين مسيرياب‌ها به خوبي ثبت شوند چون در حال حاضر، اين يك چالش مهم براي زائران است. مشكل ديگر مربوط به موكب‌هاست. امروز بسياري از هم وطنان عزيزمان در كنار موكب‌داران عراقي به زائران اربعين خدمات مي‌دهند ولي تجميع موكب‌ها در شهر كربلاست و موكب‌داران ايراني كمتر رغبت به استقرار در شهر نجف دارند در حالي كه در شهر نجف به دليل بافت اين شهر چالش‌ها زياد است. علاوه بر اين، در شهر كربلا هم با وجود تعداد زياد موكب‌ها، توزيع مناسب موكب‌ها وجود ندارد. البته ممكن است موكب‌داران اين ادعا را داشته باشند كه به دنبال جا هستند ولي جاي مطلوب پيدا نمي‌كنند و لذا همان جايي كه مستقر شده‌اند، جايي است كه امكان داشته موكب ايجاد كنند. صرف‌نظر از اين عامل مداخله گر، در يك منطقه شاهد استقرار 5 الي 6 موكب ايراني هستيم ولي در يك منطقه پر رفت و آمد هيچ موكبي وجود ندارد. من در همين چند روز شاهد بودم كه صاحب يك موكب مي‌گفت ديگر جاي خالي براي زائر جديد ندارد ولي به موكب ديگري مراجعه كردم كه همان امكانات را داشت و مي‌گفت به اندازه 200 زائر جاي خالي دارد. چنين مساله‌اي نشان مي‌دهد كه بين موكب‌ها هماهنگي نيست. به نظر مي‌رسد بايد سامانه‌اي توسط يك نهاد مسوول ايجاد شود تا همه موكب‌هاي ايراني با ذكر نشاني در اين سامانه ثبت شوند و در مسيرياب‌ها هم با يك لينك، نشاني و ظرفيت اين موكب‌ها نمايش داده شود و موكب‌ها موظف به به روزرساني ظرفيت باشند تا زائر در ورود به شهر كربلا، بداند به كدام موكب و به كدام نشاني برود چون تمام موكب‌ها هم به اينترنت وصل هستند. بارها اتفاق افتاده كه زائر به دليل تجربه اسكان سال‌هاي قبلش، به سمت موكبي مي‌رود و در مقصد مي‌بيند كه اين موكب ظرفيت خالي ندارد و زائر هم چون موكب ديگري نمي‌شناسد دچار سردرگمي مي‌شود. مساله ديگر، ساماندهي حمل و نقل وسايل نقليه در شهرهاي كربلا و نجف در ايام پياده روي اربعين است. خيلي از موكب‌ها در عرصه‌هاي مختلف و از جمله در عرصه رسانه و مسائل فرهنگي و تغذيه زائران ورود كردند اما يكي از عرصه‌هايي كه به نظر مي‌رسد با استفاده از ظرفيت‌هاي مختلف موجود در عراق، خوب است موكب‌داران ايراني وارد شوند همين مساله خدمات حمل و نقل است چون در ايام پياده‌روي اربعين و به خصوص در روزهاي پاياني، كرايه حمل و نقل در كربلا و نجف خيلي گران مي‌شود. انتظار زائران اين نيست كه همه خدمات در اين ايام رايگان باشد ولي با توجه به حجم بالاي مسافران در اين ايام، مي‌توان اين فرهنگ را به تدريج بين موكب‌داران ايراني و عراقي جا انداخت كه در جابه‌جايي مسافر هم خدمات بدهند كه اگرچه خدمات حمل و نقل موجود است اما به صورت رايگان و موكبي نيست. من با اين مساله مواجه بودم كه وقتي در شهر كربلا مي‌خواستيم وسايلي را به جاي ديگري منتقل كنيم، حتي با پرداخت هزينه هم نتوانستيم وسيله‌اي براي جابه‌جايي پيدا كنيم . با وجود همه اين كاستي‌ها و مشكلات، نكته عجيب اين است كه هيچ كسي را اينجا نمي‌بينيد كه گله و اعتراض داشته باشد و هيچ دو نفري را نمي‌بينيد كه با هم دعوا كنند. اينجا همه به همه محبت مي‌كنند و همه به همه لطف مي‌كنند. انگار اتوپيا و مدينه فاضله‌اي كه مي‌گوييم، همين جاست آن هم به معناي واقعي كلمه. مثل زمان جنگ است و روحيات مثل همان زمان است كه همه تلاش مي‌كردند براي كمك به يكديگر از هم سبقت بگيرند. فضا اين است و عجيب‌تر اين است كه در چهره هيچ كسي خستگي نمي‌بيني. فردي كه بعد از 10 ساعت 12 ساعت پياده‌روي وارد يك موكب مي‌شود، در حدي روحيه و توجه و عشق دارد كه احساس مي‌كني تازه آمده تا غذايي بخورد و پياده‌روي را شروع كند.»