دو راهي هنر و سياست

تئودور كورنتزيس، رهبر اركستر برجسته و داراي نفوذ در بين سياستمداران روسي، در ميانه جنگ اوكراين با چالش‌هاي پيچيده‌اي روبه‌رو شده است. در سال ۲۰۲۲، زماني كه روسيه به اوكراين حمله كرد، جامعه موسيقي كلاسيك در جهان واكنش سريع و قاطعي نشان داد. هنرمنداني كه به نوعي با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، مرتبط بودند يا از جنگ حمايت كرده بودند، به سرعت از سوي اركسترها و اپراهاي سراسر غرب طرد شدند. اما كورنتزيس، علي‌رغم ارتباطاتش با روسيه، موفق شد از اين موج انتقادات كه ديگران را دربرگرفت، دور بماند. اين موضوع باعث ايجاد اختلافات و سوالاتي جدي درباره مرزهاي قابل قبول در حوزه موسيقي و هنر شد. تئودور كورنتزيس كه اصليت يوناني دارد، در سال ۲۰۱۴، همزمان با ضميمه شدن كريمه به روسيه، از سوي دولت پوتين تابعيت روسيه را دريافت كرد. كورنتزيس بنيانگذار گروه موسيقي «موزيكا اترنا » است؛ اين گروه ابتدا به عنوان يك اركستر فعاليت خود را آغاز كرد و سپس به يك گروه كر و گروه رقص در سن‌پترزبورگ، روسيه، گسترش يافت. باوجود اينكه «موزيكا اترنا » ارتباط مستقيمي با پوتين ندارد، پس از حمله روسيه به اوكراين در سال ۲۰۲۲، به دليل حمايت مالي از سوي بانك دولتي VTB و ديگر حاميان دولتي، تحت بررسي قرار گرفت. اين بانك از سوي ايالات‌متحده تحريم شده است و اين موضوع حساسيت‌ها را پيرامون كورنتزيس افزايش داد. كورنتزيس در مورد جنگ اوكراين سكوت كرده و تاكنون نه روسيه را محكوم كرده و نه از اوكراين حمايت كرده است. اين سكوت باعث شده تا او برخي فرصت‌هاي شغلي خود را از دست بدهد. به عنوان مثال، فستيوال وينر فست‌وخن در اتريش پس از انتقاد شديد اوكسانا لينيو، رهبر اركستر اوكرايني، حضور كورنتزيس را لغو كرد. اما جشنواره سالزبورگ در اتريش همچنان به حمايت از كورنتزيس ادامه داده است. در اجراي اخير اپراي «دون جوواني » موزارت كه كورنتزيس رهبري آن را بر‌عهده دارد، تغييرات قابل‌توجهي نسبت به نسخه قبلي آن در سال ۲۰۲۱ مشاهده مي‌شود كه اين تغييرات بازتاب‌دهنده شرايط سياسي حال حاضر است. در نسخه ۲۰۲۱، موزيكا اترنا در گودال اركستر به اجراي برنامه پرداخت، اما در توليد جديد سال ۲۰۲۲، كورنتزيس گروه جديدي به نام يوتوپيا را تشكيل داد. اين گروه متشكل از نوازندگان برجسته‌اي است كه در اروپاي غربي مستقر هستند و حدود دوازده عضو از موزيكا اترنا نيز در آن حضور دارند. اين اقدام نشان‌دهنده تلاش كورنتزيس براي حفظ تعادل ميان وابستگي‌هاي خود به روسيه و حرفه‌اش در غرب است. او همچنان به رهبري موزيكا اترنا در سن‌پترزبورگ ادامه مي‌دهد و همزمان يوتوپيا را در اروپا توسعه مي‌دهد كه نشان‌دهنده يك تلاش استراتژيك اما خطرناك براي ايجاد تعادل است. ماركوس هينترهاوزر، مدير هنري جشنواره سالزبورگ، از كورنتزيس دفاع كرده و اعلام كرده است كه هرگز نشنيده كه او از پوتين يا جنگ حمايت كند. با اين حال، هينترهاوزر اذعان كرده است كه بحث در مورد تعيين خط قرمز براي ارتباط با كورنتزيس، با توجه به شرايط سياسي كنوني، همچنان ادامه دارد. وضعيت با گزارش مجله ون مبني بر اينكه بانك VTB قصد دارد يك سالن كنسرت و مجموعه‌اي براي موزيكا اترنا در سن پترزبورگ بسازد، پيچيده‌تر شده است. اين پروژه هنوز در مراحل ابتدايي قرار دارد، اما اين پرسش را مطرح مي‌كند كه آيا اين اقدام به معناي عبور از خط قرمز خواهد بود و آيا مي‌تواند به‌طور غيرمستقيم نشان‌دهنده يك موضع‌گيري سياسي از سوي كورنتزيس باشد كه تاكنون در مورد جنگ سكوت كرده است. با پيشرفت جشنواره سالزبورگ، كورنتزيس همچنان تحت نظارت و بررسي قرار دارد. مدافعان او از مردم مي‌خواهند تا نظرات او را از طريق موسيقي‌اش تفسير كنند. علي‌رغم سكوتش در مورد جنگ، كورنتزيس همچنان به عنوان يكي از مهم‌ترين و نوآورترين رهبران اركستر در صنعت موسيقي شناخته مي‌شود.  در اجراي اخير، گروه يوتوپيا‌ كه از نوازندگان برگزيده از اركسترهاي مختلف اروپايي و اعضاي موزيكا اترنا تشكيل شده بود، اجرايي ارايه داد كه تركيبي از اصالت تاريخي و سبك مدرن بود. كورنتزيس با احساسات شديد و دراماتيك رهبري كرد و تفسير دقيقي از موسيقي ارايه داد كه توجهات را به خود جلب كرد. علي‌رغم موفقيت هنري، رابطه جشنواره سالزبورگ با كورنتزيس همچنان نامطمئن باقي مانده است. برخلاف سال‌هاي گذشته، او در اين دوره به ندرت در جلسات عمومي حضور داشته و نام او در مواد تبليغاتي رسمي جشنواره نيز كمرنگ شده است.  اگر او به‌طور علني جنگ را محكوم كند، مي‌تواند حرفه خود را در غرب بازيابد، اما اين كار به قيمت به خطر افتادن پروژه موسيقي زندگي‌اش، يعني موزيكا اترنا، تمام خواهد شد. حال اين سوال مطرح مي‌شود كه اگر او همچنان تلاش‌هاي هنري خود را بر اتخاذ موضع اخلاقي در قبال جنگ ترجيح دهد، چه آينده‌اي براي حرفه و ميراث او رقم خواهد خورد؟  ميراث كورنتزيس درنهايت با تصميماتي كه او در مواجهه با اين شرايط پيچيده اتخاذ مي‌كند، شكل خواهد گرفت.
منبع:  نيويورك تايمز