به موازات پيشروي روسيه در شرق اوكراين، تنش ميان مسكو و واشنگتن بالا گرفت
قمار كي‌يف!
رييس ستاد مشترك نيروهاي مسلح اوكراين از ادامه پيشروي نيروهاي اين كشور در منطقه «كورسك» در قلمروي روسيه خبر داد. ازسوي ديگر، مسكو مشاركت امريكا در حمله و پيشروي اوكراين در خاك روسيه را «واقعيت آشكار» عنوان كرد. الكساندر سيرسكي، رييس ستاد مشترك نيروهاي مسلح اوكراين گفت كه اين كشور در حمله به منطقه كورسك تاكنون حدود سه هفته طول كشيده است ۱۰۰ شهرك را به تصرف درآورده است. سيرسكي افزود كه نيروهاي روسيه در تلاش بودند كه حملات متقابلي را در منطقه ترتيب داده و نيروهاي اوكرايني را محاصره كنند، اما اين تلاش‌ها دفع شد. او همچنين تاكيد داشت كه يكي از اهداف عمليات كورسك منحرف كردن نيروهاي روسيه از مناطق ديگر و به ويژه «پوكروفسك» و «كواخوف» است. رييس ستاد مشترك نيروهاي مسلح اوكراين با اشاره به اينكه نيروهاي روس از جنوب اوكراين بيرون كشيده شدند، گفت: «عمليات كورسك منجر به انحراف تعداد بسياري از نيروهاي روس شده است.
تا به امروز، بيش از ۳۰ هزار نيرو را به جبهه كورسك فرستاديم و اين تعداد در حال افزايش است.»
روسيه: حضور امريكا در كورسك
«واقعيتي آشكار» است
اين درحالي است كه سرگئي ريابكوف، معاون وزير خارجه روسيه گفت كه مشاركت ايالات‌متحده در حمله كنوني اوكراين به منطقه كورسك در غرب روسيه نه يك اتهام كه «واقعيتي آشكار» است. او گفت: «مسيري كه ايالات‌متحده در افزايش تنش‌ها پيش گرفته روز به روز چالش‌انگيزتر مي‌شود. مقامات امريكايي باقي‌مانده عقل سليم خود را كنار گذاشته و مي‌پندارند هر كاري براي آنها مجاز است. اوكراين همچنين رويكردي را دنبال مي‌كند.» ريابكوف افزود كه چنين اقداماتي مي‌تواند عواقب جدي از لحاظ واكنش روسيه براي امريكا در پي داشته باشد و واشنگتن هم از اين موضوع آگاه است. روسيه اعلام كرد كه نيروهاي اوكرايني در حمله به كورسك از تسليحات غربي از جمله تانك‌هاي بريتانيايي و سامانه راكتي امريكايي استفاده كرده‌اند. كي‌يف به‌كارگري موشك‌هاي امريكايي «هايمارس» را در اين حملات تاييد كرد. به گزارش نيويورك تايمز، ايالات‌متحده و بريتانيا در روزهاي پس از آغاز حملات اوكراين به منطقه كورسك تصاوير ماهواره‌اي و ديگر اطلاعات مرتبط با اين منطقه را دراختيار كي‌يف قرار دادند. به نوشته اين نشريه، اين اطلاعات به اوكراين كمك كرد تا حملات روسيه را بهتر رديابي كرده و از ورود آنها به قلمروي اوكراين جلوگيري كنند. سيرسكي اعلام كرد كه نيروهاي اوكرايني طي حمله به كورسك ۵۹۴ نيروي روس را بازداشت كرده و بيش از ۱۰۰ شهرك را تصرف كرده‌اند.
وضعيت دشوار جبهه پوكروفسك
رييس ستاد مشترك نيروهاي مسلح اوكراين از سوي ديگر ضمن اشاره به تلاش روسيه براي مختل كردن خطوط تداركاتي ارتش اوكراين در خط مقدم نزديكي «پوكروفسك» گفت: «وضعيت در جبهه پوكروفسك نسبتا دشوار است. دشمن از مزيت خود در شمار نيروها، تسليحات و تجهيزات نظامي استفاده كرده و فعالانه توپخانه و حملات هوايي را به كار مي‌گيرد.» او افزود كه روسيه در حال تقويت نيروهاي خود در منطقه پوكروفسك است. همزمان ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهوري اوكراين روز سه‌شنبه اعلام كرد كه نخستين موشك‌هاي بالستيك ساخت اين كشور با موفقيت اولين آزمايش خود را پشت‌سر گذاشته است. زلنسكي تاكيد كرد: «آزمايش نخستين موشك‌هاي بالستيك ساخت اوكراين موفقيت‌آميز بود. من اين را به صنعت دفاعي‌مان تبريك مي‌گويم. جزييات بيشتري نمي‌توانم ارايه دهم.» رييس‌جمهوري اوكراين همچنين افزود كه ارتش اين كشور در مقابله با حملات هوايي اخير روسيه از جنگنده‌هاي اف-۱۶ براي سرنگون كردن پهپاد‌ها و موشك‌هاي مسكو استفاده كرده است. او اوايل ماه جاري بدون اشاره به تعداد دقيق، از دريافت نخستين گروه جت‌هاي جنگنده غربي خبر داده بود. زلنسكي گفت: «ما با استفاده از اف-۱۶ چندين موشك و پهپاد را سرنگون كرديم و براي پيشروي جنگ به جنگنده‌هاي بيشتري نياز داريم.»
بازي دو سر باخت اوكراين؟
در همين حال جيمز هولمز، استاد استراتژي دريايي فعال در كالج جنگ دريايي ايالات‌متحده با انتشار يادداشتي در نشنال اينترست نوشت، استراتژي يعني تعيين و اجراي اولويت‌ها. اين امر نياز به خودانضباطي دارد. به خطر انداختن چيزي كه بيشترين اهميت را دارد، براي چيزي كه اهميت كمتري دارد، منطق استراتژيك ندارد، هرقدر هم كه آن هدف فريبنده باشد. براي اوكراين -يكي از طرفين جنگ كه در معرض خطر نابودي قرار دارد- مهم‌ترين اولويت بايد حفظ هر چه بيشتر سرزمين‌هايش باشد و در عين حال تلاش براي بازپس‌گيري زمين‌هاي ازدست رفته. حمله اوكراين به كورسك براي تحريك حس پيروزي خوب بود، اما فايده ديگري ندارد. كلاوزويتس براي كمك به رهبران در درك اينكه آيا بايد يك تئاتر يا عمليات ثانويه را آغاز كنند، يك فرمول ساده را شرح مي‌دهد كه آن را سگانه كلاوزويتس مي‌نامند: پاداش، ريسك و منابع. اين يعني يك تلاش جنگي جديد نبايد صرفا نويدبخش دستاوردهاي مطلوب باشد. بايد «به‌طور استثنايي پاداش‌دهنده» باشد. او هيچ واحد اندازه‌گيري براي اين پاداش استثنايي ارايه نمي‌دهد، اما پيام او واضح است: اگر انجام يك كار ضروري نيست، انجام ندادن آن ضروري است. اين تحليلگر در ادامه نوشت: تصور خلع يد روسيه از قلمرو خود جذابيت خاصي را در اين منطق ايجاد مي‌كند و انتقام شيرين است. اما آيا پاداش‌هاي بدان به اندازه كافي استثنايي هستند؟ سخت است بگوييم كه اين‌طور است. اگر اين‌طور نيست، رهبري اوكراين بايد به اين حمله پايان دهد، اما در اين محاسبات فاكتورهايي بيش از پيش‌بيني پاداش‌ها وجود دارد. كلاوزويتس به فرمانداران هشدار مي‌دهد كه به منظور تعقيب اهداف كم‌اهميت‌تر در جاهاي ديگر، براي «تئاتر اصلي» خطرات بي‌مورد ايجاد نكنند و او اين ريسك را براساس منابع موجود در تئاتر اصلي تعريف مي‌كند. تنها «برتري قاطع» منابع در تئاتر اصلي مي‌تواند توجيهي براي انحراف منابع به يك جبهه ثانويه باشد. اين تحليلگر در ادامه خاطرنشان كرد: فقط در صورتي كه يك جبهه يا عمليات هر سه آزمون كلاوزويتس را پشت سر بگذارد، سرمايه‌گذاري روي آن مي‌تواند ادامه يابد.
او اين سوال را مطرح كرده، آيا كسي هست كه فكر كند نيروهاي مسلح اوكراين در شرق اوكراين، جبهه اصلي نبرد، بر روسيه برتري نظامي قاطع دارند؟ حالا كه اين‌طور نيست، كلاوزويتس مي‌نويسد، كي‌يف خطر غيرقابل قبولي را در كورسك پذيرفته است. به احتمال زياد او رهبران نظامي و سياسي اوكراين را به دليل بي‌انضباطي استراتژيك مقصر مي‌دانست. با اين حال، مي‌توان تصور كرد كه ژنرال چين باستان، سان تزو، همتاي كلاوزويتس در تالار مشاهير جنگ، از حمله اوكراين به كورسك ابراز تاسف نكند. سان تزو به ژنرال توصيه مي‌كند كه رويكردي فرصت‌طلبانه و بسيار انعطاف‌پذير براي عمليات‌هاي ميدان نبرد داشته باشد و از تلاش‌هاي «مستقيم» -كه گاهي به عنوان «عادي» يا «ارتدوكس» ترجمه مي‌شود- و «غيرمستقيم» -گاهي به عنوان «فوق‌العاده» يا «غيرمتعارف» ترجمه مي‌شود- استفاده كند. عمليات مستقيم به طور كلي به حمله از جلو اشاره دارد، درحالي كه عمليات غيرمستقيم از برخي از محورهاي پيش‌بيني نشده به جناح‌هاي دشمن ضربه مي‌زند. سان تزو به فرمانده حيله‌گر توصيه مي‌كند كه آماده باشد تا متناسب با آنچه وضعيت نبرد حكم مي‌كند، تلاش‌هاي خود را تغيير دهد. در صورتي كه حمله مستقيم با مشكل مواجه شود، او ممكن است حمله غيرمستقيم را به تلاش اصلي تبديل كند و در نتيجه تلاش مستقيم را به اولويت ثانويه تنزل دهد. اگر شرايط اقتضا كند او ممكن است دوباره وضعيت را معكوس كند و دوباره و دوباره. اين يك مفهوم سيال از فرماندهي جنگ است. براي استاد سان، تركيب‌هاي بي‌نهايتي از تلاش‌هاي مستقيم و غيرمستقيم وجود دارد. در ظاهر، حمله اوكراين به كورسك ممكن است شبيه يك حمله غيرمستقيم در مقياس كلان باشد كه قلب سان تزو را گرم مي‌كند. اين عمليات قطعا مسكو را غافلگير كرد، اما موضوع اينجاست كه مانند كلاوزويتس دو هزار سال بعد، حكيم چيني دايما نگران ريسك و منابع بود. اگر ارتش ژنرال ده برابر دشمن سرباز داشته باشد، او ژنرال را ترغيب مي‌كند كه دستور محاصره دشمن را بدهد. اگر ژنرال پنج برابر نيروي انساني دارد، بايد مستقيم حمله كند. با كاهش نسبت نيروها، فرمانده كمتر مي‌تواند ريسك‌پذير باشد، در غير اين صورت با خطر فاجعه مواجه خواهد شد. سان تزو ادامه مي‌دهد: «اگر از نظر عددي ضعيف‌تر هستي، آماده عقب‌نشيني باش.» و «اگر جنگ از هر لحاظ نابرابر است، قادر به فرار از او باش، زيرا يك نيروي كوچك براي نيروي قدرتمندتر چيزي جز غنيمت نيست.»
استراتژيست چيني برخلاف رويكرد تحليل كلاوزويتس از روش‌هاي عمل جايگزين، بيشتر اصول را بيان مي‌كند. او حكمت يك استاد را تكرار كرده است، اما باتوجه به تاكيد او بر تعداد سربازان، تصور اينكه او از حمله اوكراين به روسيه حمايت كند، دشوار است. از سال 2022، ارتش اوكراين با اختلاف زيادي بهتر از انتظارات عمل كرده است. اين نبايد اين واقعيت را بپوشاند كه اوكراين طرف كوچك‌تر جنگ است -و خواهد ماند- كه با يك همسايه بزرگ‌تر و با منابع بهتر روبه‌رو است كه منافع حياتي خود را در خطر مي‌بيند. اوكراين در بيشتر شاخص‌ها ضعيف‌تر است و بايد مطابق با آن رفتار كند. احتياط استراتژيك -از اروپاي قرن نوزدهم و چين باستان- كي‌يف را ترغيب مي‌كند تا عمليات كورسك را خاتمه دهد و نيروي انساني و منابع محدود خود را براي دفاع از آنچه مهم‌تر است، تثبيت كند.