همكاري نظامي ايران و روسيه زير سايه «مكانيسم ماشه»!

متحدان غربي اوكراين ادعا مي‌كنند كه ايران موشك‌هاي بالستيك كوتاه‌برد به روسيه ارسال كرده است، ادعايي كه تهران آن را «كاملا بي‌اساس و نادرست» مي‌داند و قويا رد مي‌كند. تهران مي‌گويد غربي‌ها رياكارانه نسبت به جنگ اوكراين مي‌نگرند و در آن دخالت مي‌كنند. در همين رابطه، ايالات متحده، بريتانيا، فرانسه و آلمان روز سه‌شنبه تحريم‌هاي بيشتري را عليه ايران به دليل ادعايي آنچه تصميم تحريك‌آميز تهران خوانده‌اند، اعمال كردند. اين كشورها البته هيچ مدركي در اين زمينه ارايه نكردند و سلاح هنوز در ميدان جنگ مشاهده نشده است. تهران آخرين تحريم‌ها عليه شركت‌ها و افراد ايراني را «تروريسم اقتصادي» توصيف كرده است. كرملين نيز ايران را «شريكي مهم» مي‌نامد و گفته مايل است به شراكت با ايران عمق ببخشد.  متحدان غربي ايران را متهم كرده‌اند كه حدود 200 موشك بالستيك از مدل فتح-360 به روسيه داده كه قرار است ظرف چند هفته در اوكراين مورد استفاده قرار گيرد. روسيه از سال 2022 با اوكراين كه از سوي غرب حمايت مي‌شود در حال جنگ است. پرتابه هدايت شونده ماهواره‌اي يا 120 -   BM  ، موشك بالستيك پيشران جامد تك مرحله‌اي، سطح به سطح است كه مي‌توان آن را از محفظه‌هاي شش گردي كه در پشت كاميون‌ها نصب شده است، پرتاب كرد. برد اين موشك تا 120 كيلومتر است و مي‌تواند محموله انفجاري با وزن تا 150 كيلوگرم را حمل كند و حداكثر سرعت آن به 4 ماخ، چهار برابر سرعت صوت، يا حدود 4900 كيلومتر در ساعت مي‌رسد. تخمين زده مي‌شود كه دقت موشك زير 30 متر باشد. از همين رو بعيد است كه اين سلاح به خودي خود جريان هيچ جنگي را تغيير دهد، اما به‌طور بالقوه مي‌تواند به روسيه كمك كند تا تهاجم خود به خاك اوكراين را بهتر مديريت كند. غالبا فتح-360 با سيستم‌هاي HIMARS ساخت ايالات متحده كه اوكراين عليه نيروهاي روسي استفاده مي‌كند، مقايسه مي‌شود. همانطور كه ايالات متحده نيز اشاره كرده است، موشك‌هاي ايراني مي‌توانند براي هدف قرار دادن اهداف نزديك‌تر به خط مقدم مستقر شوند و به ادعاي ناظران به روسيه اين امكان را مي‌دهند تا مهمات هدايت‌شونده دقيق خود را براي اهدافي در عمق مرزهاي اوكراين ذخيره كند.
از زمان كوتاهي پس از آغاز جنگ در سال 2022، غرب، ايران را متهم به ارسال پهپادهاي انتحاري به روسيه و كمك به آموزش نيروهاي روسي و راه‌اندازي خط توليد پهپاد كرده است. تهران نيز بارها اين ادعاها را رد كرده و آن را بازي عليه ايران مي‌داند. اوكراين نيز مدعي است بخش‌هايي از پهپادهاي منهدم شده را در ميدان‌هاي جنگ به نمايش گذاشته است. ايران در مواردي گفته است كه به روسيه پهپادهايي فروخته است، اما اين اتفاق «ماه‌ها» قبل از شروع جنگ رخ داده است. همچنين از زماني كه مقامات غربي براي اولين‌بار در اواخر سال 2022 اين ادعا را مطرح كردند، تهران بارها ارسال موشك‌ها را تكذيب كرد و وزارت امور خارجه ايران در روز چهارشنبه وعده داد به تحريم‌ها پاسخ متناسب دهد. توافق هسته‌اي كه ايران در سال ۲۰۱۵ با قدرت‌هاي جهاني امضا كرد تا از تحريم‌هاي سازمان ملل در ازاي محدود كردن برنامه هسته‌اي خود رهايي يابد، مفاد موشكي را نيز شامل مي‌شود. اما، به عنوان بخشي از بندهاي غروب برجام، تحريم طولاني مدت اعمال شده بر تسليحات متعارف ايران در اكتبر 2020 به پايان رسيد. محدوديت‌هاي بيشتر بر برنامه موشكي ايران نيز در اكتبر 2023 خاتمه يافت. اما ايالات متحده و اتحاديه اروپا تحريم‌هاي خود را حفظ كردند تا صنعت تسليحات ايران را تحت فشار قرار دهند. از نظر فني، هيچ مانع حقوقي بين‌المللي مانع ارسال موشك‌هاي بالستيك ايران نمي‌شود.
با اين حال، قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل متحد، كه زيربناي توافق هسته‌اي است، از رژيم كنترل فناوري موشكي (MTCR) تشكيل شده از سوي گروه 7 براي تعريف ممنوعيت‌هاي تحميل شده بر ايران به عنوان بخشي از تحريم تسليحاتي استفاده مي‌كند. روسيه و چين شركاي MTCR هستند، اما رژيم تعهدات قانوني  الزام‌آور را اعمال نمي‌كند. رژيم I MTCR تصريح مي‌كند كه كشورهاي عضو نبايد موشك‌ها و پهپادهايي با برد بيش از 300 كيلومتر و محموله بيش از 500 كيلوگرم به ساير كشورها صادر كنند.
فتح-360 در محدوده رده يك قرار مي‌گيرد، كه مي‌تواند به اين معني باشد كه اگر ادعاها درست باشد، ايران با احتياط قدم برمي‌دارد و موشك‌هاي دوربردتر ارسال نمي‌كند. گزارش‌هاي پيشين ادعا مي‌كنند تهران مي‌تواند انواع موشك‌هاي بالستيك با برد 700 كيلومتري را ارسال كند كه قادرند بسيار فراتر از مرزهاي اوكراين را نيز پوشش دهد. محدود كردن برد موشك‌هاي صادر شده مي‌تواند از ايران در برابر مكانيسم ماشه حمايت كند؛ مكانيسمي كه در صورتي كه فعال شود مي‌تواند همه تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل عليه ايران را بازگرداند. اگر قرار بود موشك‌هاي دوربرد صادر شود، تروييكاي اروپايي ممكن است مدعي شوند ايران قطعنامه 2231 را كه در اكتبر 2025 منقضي مي‌شود، نقض كرده است. 
در پايان معتمدي به توافقنامه راهبردي بيست‌ساله ميان ايران و روسيه اشاره مي‌كند و مي‌نويسد انتظار مي‌رود توافقنامه مشاركت استراتژيك كه طبق گزارش‌ها در مراحل پاياني خود قرار دارد، بيشتر بر كليات متمركز باشد تا تعهدات متقابل خاص. در حالي كه همكاري رو به رشد تهران و مسكو بدون شك چالش‌هايي را براي ايالات متحده و اروپا ايجاد مي‌كند، مهم است كه اين رابطه را به عنوان يك اتحاد رسمي قلمداد نكنيم. با اين حال، به نظر مي‌رسد كه هر دو كشور مشتاق ادامه همكاري‌هاي خود هستند.