تلاش دولت براي كاهش معوقات بانكي
کارنامه موفق بانك قرض‌الحسنه مهر ايران
يكي از اصلي‌ترين چالش‌هايي كه نظام بانكي ايران در سال‌هاي گذشته با آن مواجه بوده، بحث بالا بودن ميزان معوقات است. بدهي‌هايي كه از سوي شهروندان يا شركت‌هاي مختلف به وجود آمده و در فرآيند اجرا، وام‌گيرنده يا توان پرداخت آن را نداشته يا تضامين اخذ شده از سوي بانك امكان بازگشت وجه را به وجود نياورده‌اند و همين موضوع باعث به وجود آمدن چالش براي شبكه بانكي كشور شده است. در چنين فضايي آمارهاي منتشر شده از سوي بانك قرض‌الحسنه مهر ايران نشان مي‌دهد كه اين مجموعه جدا از بهبود جدي در حوزه پرداخت وام و عملكرد بانكي، در حوزه معوقات نيز كارنامه موفقي از خود به ثبت رسانده است. دارايي معوقه به تسهيلات اعتباري گفته مي‌شود كه پرداخت اصل و سودش براي دوره‌اي از زمان عقب افتاده است. دارايي معوقه، جزو دسته‌هايي است كه از سمت موسسه‌هاي مالي براي ارجاع به وام‌هايي به كار مي‌رود كه در آنها امكان خطر عدم بازپرداخت وجود دارد. چنانچه وام‌گيرنده ظرف مدت 90 روز اصل يا كارمزد وامش را نتواند بازپرداخت كند، وام او در گروه دارايي‌هاي به تعويق افتاده يا معوقه قرار خواهد گرفت، چرا كه دارايي‌هاي معوقه، منوط به سودهاي درآمد بوده و به همين دليل براي موسسه‌هاي مالي دردسرساز هستند. فشار زياد اقتصادي ممكن است باعث افزايش محسوس در مقدار وام‌هاي معوقه شود و همين مساله معمولا موجب مي‌شود كاهش زيادي در ارزش دارايي به وجود آيد. مطالبات غيرجاري بانك‌ها و موسسات اعتباري از مشتريان حقيقي و غيرحقيقي (حقوقي) شامل مواردي است كه مشتري بعد از گرفتن تسهيلات از موسسه‌هاي اعتباري و بانك‌ها، پس از گذشت 2 ماه از موعد پرداخت تسهيلات نسبت به بازپرداخت اقساط خود كوتاهي كرده است. در سال‌هاي گذشته گزارش‌هاي مختلفي از سوي بانك مركزي ارايه شده كه نشان مي‌دهد برخي بانك‌ها عملكرد قابل قبولي در حوزه معوقات نداشته‌اند و در واقع سهم قابل توجهي از معوقات به چند بانك محدود مي‌شود. نگاهي به ليست بدهكاران مرتبط با تسهيلات كلان غيرجاري برخي بانك‌ها، جزييات جالبي از علت رشد تسهيلات كلان آنها ارايه مي‌دهد. اجبار بانك‌ها به ارايه تسهيلات به ويژه تسهيلات كلان و ارزان‌قيمت به اسم حمايت از توليد و با تكيه بر تصويب قوانين مختلف در مجلس و احيانا لابي‌ها و فشارهاي سياسي، عاملي براي غيرجاري شدن بخشي از تسهيلات كلان اعطايي بانك‌ها به شمار مي‌رود. البته در سال‌هاي گذشته تلاش‌‌هاي مختلفي چه از سوي دولت و بانك مركزي و چه از سوي قوه قضاييه انجام شده كه ميزان اين بدهي‌هاي معوق كاهش پيدا كند، موضوعي كه در يكي از آخرين گزارش‌هاي ارايه شده در اين حوزه نيز خود را نشان مي‌دهد. معاون امور اسناد سازمان ثبت اسناد و املاك كشور درباره اسناد رهني و شرطي توضيح داد: اين اسناد در دفاتر اسناد رسمي تنظيم مي‌شوند و در سال جاري پنج هزار و ۸۱۹ فقره سند رهني مورد صدور اجراييه قرار گرفته كه در اين زمينه نسبت به مدت مشابه سال قبل شاهد ۱۷ درصد افزايش تشكيل پرونده هستيم و در نتيجه ميزان وصول معوقات بانك‌ها كه مربوط به اسناد رهني و قراردادهاي داخلي است، ۵۴ درصد نسبت به سال قبل افزايش وصولي داشته است. از اين رو بيش از نيمي از معوقات بانكي در نيمه نخست سال جاري نسبت به مدت مشابه سال قبل وصول شده است. وي اضافه كرد: مبلغ وصولي معوقات بانكي در نيمه نخست امسال، ۳۳۹هزار و ۱۲۴ ميليارد و ۵۸۱ ميليون و ۴۲۲ هزار و ۴۸۷ ريال معادل حدود ۳۴ همت است. با وجود كاهش معوقات، به نظر مي‌رسد عدد بزرگ ثبت شده در اين حوزه بايد مسوولان و تصميم‌گيران را بر آن دارد تا راهي تازه براي جلوگيري از ايجاد معوقات باز كنند، موضوعي كه شايد استفاده از تجربه بانك‌هاي قرض‌الحسنه و به‌طور خاص بانك قرض‌الحسنه مهر ايران، نمونه خوبي براي آن خواهد بود. به‌ويژه كه اين عملكرد در همه سال‌هاي گذشته نيز تداوم داشته است. در سال 1400 معوقات بانك قرض‌الحسنه مهر ايران ۹ دهم درصد بود و ۹۹ درصد آحاد جامعه و گيرندگان تسهيلات اين بانك، سر موعد اقساط خود را پرداخت كرده و فقط يك درصد معوقه و تاخير داشتند. يك درصد مشتريان بانك تسهيلات را با تاخير جزيي پرداخت مي‌كنند كه در نظام بانكي بين‌المللي بي‌نظير است. استاندارد بين‌المللي اين موضوع، ۲ تا 5 درصد است كه پايين بودن آن در بانك قرض‌الحسنه مهر ايران موجب شده، سرعت گردش مالي بانك و پرداخت تسهيلات آن بالا برود. بانك قرض‌الحسنه مهر ايران در طول سال‌هاي گذشته رشد قابل توجهي را در تعداد مشتريان، رشد منابع، رشد تعداد و مبلغ وام‌هاي پرداختي تجربه كرده است. دكتر «سيد سعيد شمسي‌نژاد»، مديرعامل بانك قرض‌الحسنه مهر ايران به‌تازگي اعلام كرد: منابع بانك قرض‌الحسنه مهر ايران با رشد ۳۵ درصدي از ۲۷۴ همت در پايان سال گذشته به ۳۷۰ همت تا پايان شهريور ماه رسيده و هدف ما اين است تا شاهد رشد ۶۰ درصدي تا پايان سال جاري باشيم و منابع بانك را به ۴۲۰ همت برسانيم. در ۶ ماهه نخست سال جاري بالغ بر ۲ ميليون و ۴۰۰هزار فقره تسهيلات به ارزش ۱۸۰ همت پرداخت كرده‌ايم؛ در حالي كه اين ميزان در مدت مشابه سال گذشته تنها ۸۰ همت بوده و پيش‌بيني مي‌كنيم تا پايان سال جاري بالغ بر ۴ ميليون و ۵۰۰هزار فقره تسهيلات به مشتريان خود پرداخت كنيم.
اين كارنامه در حالي محقق شده كه نسبت مطالبات غيرجاري به تسهيلات پرداخت شده در اين بانك در سطحي كمتر از نيم درصد است كه بهترين عملكرد در سطح شبكه بانكي كشور به شمار مي‌رود. عملكرد قابل توجه بانك قرض‌الحسنه مهر ايران در مديريت مطالبات غيرجاري باعث شده كه مقامات ارشد كشور نيز از اين اقدام تقدير و خواستار پيگيري اين شيوه در ساير بانك‌هاي كشور شوند. «آيت‌الله سيد هاشم حسيني بوشهري»، دبير شوراي عالي حوزه‌هاي علميه و رييس جامعه مدرسين حوزه‌هاي علميه، با تاكيد بر اينكه عملكرد بانك قرض‌الحسنه مهر ايران در سال‌هاي اخير نشان داده كه مي‌توان با نظام متعالي قرض‌الحسنه، بانكداري همراه با موفقيت داشت، افزود: خوشبختانه از زمان تاسيس اين بانك، خاطرات و كارنامه خوبي از فعاليت بانك قرض‌الحسنه مهر ايران در سطح كشور و به ويژه در ميان طلاب حوزه‌هاي علميه به يادگار مانده است. وجود معوقات كمتر از نيم درصدي اين بانك، نشان از اعتماد و اعتقاد مردم به بانكداري قرض‌الحسنه دارد. امام جمعه قم با بيان اينكه در شبكه بانكي قرض‌الحسنه، مردم تفاوت حكمراني در بانكداري اسلامي را به وضوح احساس مي‌كنند، گفت: مردم از عملكرد بانك قرض‌الحسنه مهر ايران احساس رضايت و حفظ كرامت دارند؛ بنابراين نتيجه اين حس اعتماد و رضايت سبب مي‌شود كه مطالبات معوق بانك به كمترين حد ممكن برسد. به اين ترتيب شيوه اجرا شده در بانك قرض‌الحسنه مهر ايران نشان مي‌دهد كه برخلاف عملكرد برخي بانك‌ها كه در حوزه معوقات عملكرد قابل بحثي داشته‌اند، مي‌توان از شيوه‌هايي استفاده كرد كه ضمن خدمت‌رساني در سطح خرد و شهرونداني كه شرايط دشواري براي تامين مالي دارند، با شيوه‌اي عمل كرد كه ميزان معوقات نيز پايين بيايد و در نهايت عملكرد شبكه بانكي كشور ارتقا پيدا كند.