بازگشت ترامپ و چشم‌انداز روابط ايران و امريكا
ايران دكترين هسته‌اي‌اش را بازتعريف مي‌كند؟
حديث روشني
برخي ناظران مدعي هستند كه با بازگشت ترامپ به كاخ سفيد رويكرد شكست خورده فشار حداكثري مجددا در دستور كار قرار خواهد گرفت. اما گزاره ديگري از سوي متحدان دونالد ترامپ مطرح شده و آن، اين است كه اين رويكرد با چشم‌انداز ژئوپليتيكي به شدت متفاوتي كه در خاورميانه امروزي حاكم است، روبهرو خواهد شد.به ادعاي نشريه پوليتيكو؛ پيشينه رويكرد سختگيرانه ترامپ در قبال ايران در دولت اول او پيش نمايش نسبتا واضحي در باب سياست‌هاي احتمالي او در ارتباط با تهران ترسيم كرد. اين پيش نمايش بر اساس مصاحبه با مقامات سابق ترامپ و افراد نزديك به كارزار انتخاباتي او برجسته‌تر شده است.
نشريه پوليتيكو در بخش ابتدايي گزارش ادعايي‌اش به محتواي گفت‌وگو با يكي از مقامات سابق ترامپ استناد كرد و مدعي شد: «تنگ‌تر كردن حلقه اقتصادي پيرامون ايران، اولويت سياست خارجي روز اول خواهد بود تا آشفتگي‌هاي بايدن در خاورميانه بدين طريق پاكسازي شود.» اين ادعا در حالي است كه تيم انتقال ترامپ كارت‌هاي خود را به دقت در دست نگه داشته و با صدور بيانيه‌اي آورده كه ترامپ «اقدامات ضروري» را براي «رهبري كشور» و «بازگرداندن صلح از طريق قدرت» انجام خواهد داد. به ادعاي پوليتيكو افراد سابق و نزديك به كارزار انتخاباتي ترامپ، ديدگاه‌هاي اوليه‌اي در مورد اينكه سياست خاورميانه‌اي رييس‌جمهوري منتخب در پس زمينه فاجعه انساني در غزه و درگيري‌‌هاي فزاينده بين اسراييل و گروه‌هاي مقاومت چگونه خواهد بود را به اشتراك گذاشتند.
مقامات سابق در گفت‌وگو با پوليتيكو مدعي شدند كه تيم انتقالي ترامپ در حال بررسي طرح‌هايي ادعايي براي اعمال موج جديدي از تحريم‌هاي اقتصادي شديد عليه ايران و تلاش براي قطع صادرات نفت تهران هستند، اين در حالي است كه به نظر مي‌رسد دولت دوم ترامپ حمايت‌ها از اسراييل را افزايش دهد. اين مقامات در ادامه اظهارات خود مدعي شدند: ترامپ استراتژي موسوم به «فشار حداكثري» خود را بازتعريف خواهد كرد.
به گزارش اين نشريه، اما خاورميانه در سال 2024 به طور چشمگيري با زماني كه ترامپ در سال 2021 از رياست‌جمهوري كنار رفت، متفاوت است و اين تغييرات قاعدتا متغيرهاي منطقه‌اي و اعمال استراتژي‌‌هاي مشابه را تحت تاثير قرار خواهد داد. همزمان يك مقام سابق ديگر ترامپ در امور خاورميانه در گفت‌وگو با پوليتيكو مدعي شد: «فشار حداكثري به اين معني نيست كه امور از جايي كه در 20 ژانويه 2020 متوقف شد، ادامه پيدا خواهد كرد؛ چراكه منطقه و جهان در شرايط متفاوتي قرار دارد.»
در شرايط كنوني كه تهران همكاري خود با روسيه را تقويت كرده، طبيعتا دولت دوم ترامپ در كنار جنگ در اوكراين با معادله پيچيده‌اي در خاورميانه روبهرو خواهد بود. همزمان خطر افزايش تنشها بين اسراييل و ايران وجود دارد كه ممكن است ايالات متحده را به درگيري نظامي بكشاند. پوليتيكو در ادامه گزارش خود مدعي شد: اما ترامپ احتمالا تلاش نخواهد كرد كه براي اسراييل محدوديت‌هايي قائل شود.
همزمان وب‌سايت امريكايي استيمسون با انتشار گزارشي در اين رابطه مدعي شده است كه در حالي تنشها ميان اسراييل و ايران پس از حملات متقابل ادامه دارد، مقامات فعلي و سابق ايراني در حال بحث در مورد اين هستند كه آيا كاهش آستانه گريز هستهاي مي‌تواند بازدارندگي را براي كشور به دنبال داشته باشد يا خير. پس از تجاوز اسراييل به كنسولگري ايران در دمشق در آوريل سال جاري و شهادت تعدادي از مستشاران ايراني امير سرتيپ احمد حق‌طلبي، فرمانده سپاه حفاظت و امنيت مراكز هستهاي ايران گفته بود: «اگر اسراييل تصميم بگيرد به يكي از تاسيسات هستهاي ايران حمله كند، جمهوري اسلامي ممكن است در دكترين هستهاي خود تجديدنظر كند.» اين در حالي است كه پيش از اين نيز كمال خرازي، وزير خارجه سابق اخيرا هشدار داده بود كه اگر اسراييل جرات كند تاسيسات هستهاي ايران را آسيب بزند، سطح بازدارندگي ما متفاوت خواهد بود. «ما تصميمي براي توليد بمب هستهاي نداريم، اما اگر موجوديت ايران تهديد شود، بايد دكترين هستهاي خود را تغيير دهيم.» استيمسون همچنين مدعي شد: اسراييل كه در ۲۶ اكتبر حملات تجاوزكارانه خود را به برخي مناطق ايران انجام داده، اما تاكنون از حمله به تاسيسات هستهاي ايران خودداري كرده كه به ادعاي برخي ناظران به دنبال درخواست دولت بايدن رييس‌جمهور امريكا بوده است. با اين حال اما افرادي در واشنگتن و تل‌آويو هستند كه از تجاوز رژيم اسراييل به سايت‌هاي هستهاي ايران حمايت مي‌كنند.همزمان با انتشار اين ادعاها علي‌‌اكبر صالحي، وزير خارجه سابق و رييس سابق سازمان انرژي اتمي ايران كه در مذاكرات توافق هستهاي ۲۰۱۵ ايران نقش داشت، گفته است كه «بمب اتمي مانند يك ماشين است كه ايران تمام قطعات لازم براي آن را در اختيار دارد.»
گفتني است در ۱۸ اكتبر سال جاري نزديك به ۴۰ عضو مجلس نامه‌اي به شوراي عالي امنيت ملي ارسال كردند و اين درخواست را داشتند كه شوراي عالي امنيت ملي دكترين دفاعي جمهوري اسلامي ايران را بازتعريف كنند. به ادعاي استيمسون اين استدلال كه ايران نياز به نوعي بازدارندگي جديد دارد، تقويت شده است. به ادعاي اين نشريه امريكايي همزمان برخي كارشناسان امريكايي هشدار داده‌اند كه ايران ممكن است از پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هستهاي (NPT) خارج شود، چراكه پيش از اين نيز علاءالدين بروجردي، عضو كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس گفته بود: «خروج از «ان‌پي‌تي» براي دفاع از منافع ملي كشور يك ايده جدي است، اما اجراي آن در نهايت نياز به تصويب مجلس دارد.» استيمسون همچنين در ادامه گزارش خود مدعي شده است: برخي مخالفان تجديدنظر در دكترين هستهاي ايران نيز نگرانند كه اين اقدام منجر به ايجاد رقابتي اتمي در منطقه شود. در ادامه گزارش اين نشريه امريكايي در خصوص برد موشك‌هاي ايراني نيز ادعا شده است: در حالي كه ايران در حال ارزيابي تغيير دكترين هستهاي خود است، همزمان در حال بررسي افزايش برد موشك‌هاي خود به بيش از 2000 هزار كيلومتر است. گفتني است كمال خرازي، رييس شوراي راهبردي روابط خارجي در اين مورد يادآوري كرده است كه «در گذشته ما حساسيتهاي غرب، به ويژه اروپايي‌ها را در نظر گرفته‌ايم؛ اما زماني كه آنها حساسيتهاي ما را در نظر نمي‌گيرند، به ويژه در مساله تماميت ارضي جمهوري اسلامي ايران، دليلي براي در نظر گرفتن حساسيتهاي آنها وجود ندارد. بنابراين ممكن است برد موشك‌هاي ايران افزايش يابد.» اين درحالي است كه احمد نادري، نماينده تهران در مجلس طي توييتي در واكنش به ادعاهايي كه در خصوص آزمايش موشك قاره‌پيما توسط ايران مطرح شده بود، نوشت: «مدعي شده‌اند كه ايران موشك قاره‌پيما از شاهرود تست و شليك كرده است. البته اين موضوع جديدي نيست و روال نظامي ما در توسعه موشك‌هاي بازدارنده، همين بوده و هست. اما آنچه بايد به زودي انجام شود (و تا الان هم دير شده) آزمايش اتمي و اعلام رسمي آن است. اين يعني بازدارندگي حداكثري.» به ادعاي استيمسون بنابراين حتي اگر ايران تصميم به كاهش مدت زمان گريز هستهاي خود نگيرد، ممكن است تغييراتي در برد موشك‌هاي خود ايجاد كند.