آيا ساكن جديد كاخ سفيد مي‌تواند گره معادلات خاورميانه را باز كند؟
ساز ناكوك پادشاهي و تل‌آويو؛ چالش تازه ترامپ
به ادعاي گروهي از ناظران سياست خاورميانه‌اي دولت اول ترامپ از دو عنصر اصلي تشكيل شده؛ عنصر اول، اعمال سياست موسوم به فشار حداكثري عليه ايران و دوم، كليد زدن توافقات موسوم به توافقنامه‌هاي ابراهيم كه به عادي‌سازي روابط ميان اسراييل و امارات متحده عربي، بحرين، سودان و مراكش در دولت اول او ختم شد. مقامات امريكايي در دولت اول ترامپ اميدوار بودند كه در ادامه اين توافقات رياض نيز به عنوان تاثيرگذارترين كشور عرب در منطقه به فرآيند عادي‌سازي بپيوندد و اسراييل را به رسميت بشناسد؛ همان هدفي كه جو بايدن رييس‌جمهور وقت امريكا آن را دنبال كرد اما موفق به تحقق آن نشد. نيويورك تايمز در راستاي پيش‌بيني سياست خاورميانه‌اي ترامپ در دولت دوم خود طي گزارشي آورده است كه با وجود اينكه دستور كار خاورميانه‌اي دونالد ترامپ همچنان نامشخص است، اما آنچه مسلم به نظر ميرسد اين است كه او وارث چشم‌اندازي در ژئوپليتيك خاورميانه خواهد بود كه به طور قابل توجهي با دولت اول او تفاوت دارد، چراكه طي سال‌هاي اخير اتحادها تغيير كرده و اولويت‌ها نيز دگرگون شده‌اند. تنش‌‌هاي قديمي در برخي مناطق عميق‌تر شده و در برخي ديگر نيز كاهش يافته‌اند، اين تحولات در حالي است كه ورود حماس و اسراييل به جنگي كه بيش از يك سال به طول انجاميده است مي‌تواند منطقه را براي سال‌ها متزلزل كند. دونالد ترامپ طي هفته گذشته استيو ويتكاف يكي از مدافعان سرسخت اسراييل را به عنوان نماينده ويژه‌اش در خاورميانه منصوب كرد. گزينه مهم بعدي ترامپ يعني ماركو روبيو براي وزارت خارجه و مايك هاكبي به عنوان سفير ايالات متحده در تل‌آويو نيز حمايت قاطع خود را از ادامه حملات اسراييل به غزه اعلام كرده‌اند. كريستين اولريچسن، كارشناس خاورميانه در موسسه سياست عمومي بيكر دانشگاه رايس به نيويورك تايمز گفته است: «اگر افراد تيم ترامپ تصور مي‌كنند كه مي‌توانند نقطه‌اي را كه در سال ۲۰۲۰ رها كرده‌اند مجددا آغاز كنند، براي آنها سوءتفاهم ايجاد شده است، اين موضوع به سرعت آشكار خواهد شد.» در ادامه گزارش نيويورك تايمز به اين نكته اشاره شده است زماني كه جرالد كوشنر، داماد دونالد ترامپ تلاش كاخ سفيد براي عادي‌سازي روابط ميان اسراييل و كشورهاي عربي را در دولت قبلي رهبري كرد، فلسطيني‌ها تا حد زيادي ناديده گرفته شدند. در عين حال كشورهاي عربي نيز هيچ‌گونه خواسته‌اي براي انجام اقدامات ملموس جهت ايجاد يك دولت فلسطيني به عنوان يك پيش‌‌شرط براي عادي‌سازي با اسراييل مطرح نكردند. بنابراين نتانياهو تقريبا هيچ امتيازي در راستاي توافقات عادي‌سازي به هيچ يك از طرفين نداد و در نهايت چند كشوري كه اسراييل را دشمن تاريخي خود محسوب مي‌كردند رابطه خود را با اين بازيگر عادي كردند. گفتني است دولت بايدن نيز در سال ۲۰۲۳ راهبرد مشابه دولت اول ترامپ را در اولويت قرار داد و به دنبال آن بود كه پادشاهي به فرآيند عادي‌سازي بپيوندد. اما حملات ۷ اكتبر و جنگ در غزه هرگونه چشم‌انداز احتمالي را براي اين پروسه در هم ريخت. ذيل اين شرايط جديد بود كه عربستان براي انجام عادي‌سازي هزينه بالايي را طلب كرد، چراكه رياض نيز درگير خشم داخلي به عنوان پس‌لرزه جنگ در غزه است، از همين رو محمد بن سلمان وليعهد سعودي، علنا اعلام كرده كه اسراييل بايد به ايجاد يك دولت فلسطيني متعهد شود تا رياض اين بازيگر را به رسميت بشناسد. نيويورك تايمز در ادامه گزارش خود ضمن اشاره به شرايط پيچيده حاكم بر منطقه آورده است كه اما همواره اين احتمال وجود دارد كه بن سلمان از خواسته خود كوتاه بيايد يا حتي در ازاي امتيازي اندك پيش شرط خود را كنار بگذارد، چراكه او تا پيش از حملات ۷ اكتبر به مقامات امريكايي گفته بود كه ايجاد يك دولت فلسطيني براي او اولويت چنداني ندارد؛ به اين دليل است كه تحليلگران منطقه معتقدند ترديدي وجود ندارد كه وليعهد جوان سعودي سرمايه‌گذاري غرب در اين پادشاهي را يكي از اولويت‌هاي اصلي خود براي دستيابي به هدف مدرن‌سازي اقتصاد عربستان مي‌‌داند. اما نكته اينجاست كه در شرايط كنوني، چنين اقدامي مي‌تواند ريسك بيشتري براي موقعيت او هم در داخل پادشاهي و هم در سراسر جهان عرب به همراه داشته باشد؛ چراكه احتمال دارد كابينه افراطي اسراييل ديگر حاضر به مذاكره در اين خصوص نباشد. به گزارش نيويورك تايمز، سعودي‌ها ممكن است اكنون به دنبال امتيازات بيشتري در ازاي توافق با تل‌آويو باشند، اما اسراييل اكنون نيز در شرايطي است كه به دادن امتيازات كمتري متمايل است، چراكه نتانياهو رهبري راستگرا‌ترين كابينه در تاريخ اين رژيم را برعهده گرفته است. وزيران فراملي‌گراي ائتلاف حاكم در دو سال گذشته خواستار گسترش بيشتر شهرك‌‌هاي صهيونيست‌نشين در كرانه باختري بوده‌اند و به ترغيب افزايش خشونت‌هاي شهرك‌نشينان عليه فلسطيني‌ها پرداخته‌اند. از زمان حملات ۷ اكتبر، سياستمداراني مانند بتزلل اسموتريش وزير دارايي و ايتمار بن‌گوير وزير امنيت ملي، به طور علني از اخراج فلسطيني‌ها از نوار غزه و تصاحب اين سرزمين به نفع اسراييلي‌ها حمايت كرده‌اند. بنابراين نتانياهو نيز براي حفظ ائتلاف كابينه خود و به منظور به تاخير انداختن انتخابات كه ممكن است منجر به شكست او و همچنين محاكمه‌اش به دليل حملات ۷ اكتبر شود به افراطي‌هاي راستگرا وابسته است. در نتيجه او در موقعيتي نيست كه بتواند به عنوان بخشي از هر توافق بزرگي در خاورميانه امتيازات معنا‌داري را به فلسطيني‌ها بدهد. به گزارش نيويورك تايمز، اسموتريش وزير دارايي اسراييل هفته گذشته علنا به اين موضوع افتخار كرد كه پيروزي ترامپ راه را براي تحقق عكس اين مساله يعني عدم تشكيل دولت فلسطين هموار كرده است. او همچنين مدعي شده سال آينده اسراييل كرانه باختري را نيز دراختيار خواهد گرفت. به ادعاي نيويورك تايمز، ترامپ در اواخر دولت اول خود توافقات عادي‌سازي ميان اعراب و اسراييل را بخشي از استراتژي بلندمدت خود عليه ايران مي‌ديد. اما واقعيتي كه اكنون وجود دارد اين است كه روابط ميان ايران و كشورهاي خليج‌فارس رو به بهبودي است. سال گذشته ديپلمات‌هاي ايراني مستقيما با مقامات عربستان‌سعودي، امارات متحده عربي و ديگر كشورهاي خليج‌فارس ملاقات كرده‌اند، از همين رو به نظر ميرسد در بهترين حالت، يك آتش‌‌بس شكننده برقرار شده است. اين درحالي است كه به ادعاي نيويورك تايمز براي كشورهاي عربي اما اين آشتي تا حدي از ديدگاهي عمل‌‌گرايانه ناشي مي‌شود؛ چراكه به نظر ميرسد اعراب به اين درك رسيده‌اند كه ايالات متحده سال‌‌هاست كه تلاش مي‌كند نفوذ خود در خاورميانه را حداقل به لحاظ نظامي كاهش بدهد. اين سناريو براساس اين تجربه بنا شده است كه مقامات سعودي همچنان از يك تجربه در اواخر دولت ترامپ براي تاكيد بر اين موضوع استفاده مي‌كنند: حملات پهپادي و موشكي كه در سال ۲۰۱۹ به تاسيسات نفتي آرامكو در عمق خاك پادشاهي صورت گرفت و واكنش قابل قبولي از سوي ايالات‌متحده را به دنبال نداشت، اما از زاويه‌اي ديگر نيز اين احتمال وجود دارد كه رياض از دولت دوم ترامپ بخواهد يك پيمان دفاعي رسمي را با اين كشور برقرار كند با اين هدف كه واشنگتن را متعهد به دفاع از پادشاهي در صورت حملات نظامي کند.
چيپ آشر، تحليلگر ارشد پيشين خاورميانه در اين زمينه به نيويورك تايمز گفته است: «سعودي‌ها دوست دارند در هر دو اردو فعال باشند. آنها مي‌توانند «به آشتي با ايران دست يابند، در حالي كه همزمان تعهدات امنيتي با ايالات متحده را در اختيار داشته باشند.» اما انتهاي ماجرا به اين نقطه نيز ختم نخواهد شد؛ چراكه انعقاد هر نوع پيمان دفاعي امنيتي توسط امريكا به تصويب دوسوم مجلس سنا نياز دارد. بنابراين بعيد به نظر ميرسد اگر سعودي‌ها با به‌رسميت شناختن اسراييل موافقت نكنند اين معيار يعني موافقت سنا تحقق يابد. در نتيجه سعودي‌ها و ديگر كشورهاي خليج‌فارس احتمالا به ادامه تعلل در تصميمات خود ادامه خواهند داد، چراكه رهبران خليج‌فارس محاسبات خود را در اين مورد كه چگونه امريكا ممكن است توازن قدرت را در منطقه تغيير دهد با نگاه به ۱۰ تا ۱۵ سال آينده انجام مي‌دهند؛ اين همان واقعيتي است كه تيم ترامپ بايد با آن روبه‌رو شود.»
ترور صداي برجسته حزب‌الله؛ مقاومت سكوت نمي‌كند؟
به گفته مقامات لبناني، محمد عفيف، مسوول رسانه‌اي حزب‌الله لبنان طي يك حمله هوايي اسراييل به ساختماني در مركز بيروت به شهادت رسيده است. همزمان سه نفر ديگر در اين حمله كه در منطقه پرجمعيت رأس‌النبا در پايتخت لبنان صورت گرفته است،مجروح شدند. مقامات لبناني روز يكشنبه اعلام كردند كه ساختمان بدون هيچ هشدار قبلي هدف قرار گرفته است. بسياري از شهروندان لبناني به دليل حملات مداوم اسراييل در حومه جنوبي بيروت آواره شده و در اين محله پناه گرفته بودند. ارتش اسراييل نيز به طور رسمي دستور تخليه اين منطقه را پيش از اين حمله مرگبار صادر نكرد. به گزارش الجزيره واضح است كه اين حمله ادامه سياست اسراييل براي هدف قرار دادن نه تنها شاخه نظامي حزب‌الله، بلكه بخش اداري اين سازمان نيز است، چرا كه تل‌آويو مدعي است سعي دارد توانايي‌هاي اين گروه را در تمام جبهه‌ها كاهش بدهد. محمد عفيف قبل از اينكه به عنوان مسوول ارشد روابط عمومي حزب‌الله منصوب شود چندين سال مدير شبكه تلويزيوني المنار حزب‌الله بود. او كه اخيرا چندين كنفرانس مطبوعاتي را در ميان خرابه‌هاي حومه جنوبي پايتخت برگزار كرده بود در جديدترين اظهارات خود به خبرنگاران در تاريخ ۱۱ نوامبر، گفت كه نيروهاي اسراييلي نتوانسته‌اند هيچ منطقه‌اي در لبنان را اشغال كنند و حزب‌الله نيز به اندازه كافي سلاح و منابع دارد تا در يك «جنگ طولاني» مبارزه كند. اليا مجني ير تحليلگر نظامي در گفت‌وگو با الجزيره گفته است كه شهادت محمد عفيف بخشي از استراتژي ادعايي اسراييل براي مختل كردن رهبري حزب‌الله و توانايي آن براي ارتباط با جهان است. او همچنين در ادامه مدعي شد: «شهادت عفيف توانايي حزب‌الله را براي هماهنگ كردن پاسخ‌‌هايي كه مقابل روايت جنگ اسراييل قرار مي‌گيرد، تحت تاثير قرار خواهد داد، از همين رو ساير مقام‌هاي رسمي حزب‌الله بايد براي برجسته كردن روايت خود از اين جنگ خيز جدي بردارند.»