چيستي زمان؟
چيستی زمان از دشوارترين مسائل فلسفی است. از گذشته‌هاي دور فيلسوفان برای باز كردن اين مساله از طبيعيات استمداد مي‌كردند و در حال حاضر نيز بدون كمك گرفتن از يافته‌های علم فيزيك امكان بحث عميق در اين زمينه وجود ندارد.
«زمان» كل هستي ما را فرا گرفته است و تجربه ما از آن كيفيتي ويژه دارد. تمام تجربيات، افكار و فعاليت‌هاي معمول ما در زمان جاي دارند و با يكديگر روابط زماني مي‌سازند. زمان در عين اينكه آشنا و پيش پا افتاده است، اسرارآميز و دست نيافتني نيز هست. چه چيزي در سرشت زمان مايه اين سرگشتگي است؟
نظرورزي‌هاي فلسفي درباره مفهوم زمان گوناگون بوده است. برخي انگاره زمان را در بن خود متناقض و در نتيجه آن را غيرواقعي دانسته‌اند. برخي ديگر تناقض را امري ظاهري دانسته‌اند و زمان را واقعي محسوب كرده‌اند. پيشنهاد نويسنده «زمان» اين است كه سرگشتگي ما در مواجهه با زمان ريشه در تنشي عميق‌تر دارد. تنشي ميان دو گرايش فلسفي كه ما را در تلاش براي فهم جهان، به دو سمت مختلف سوق مي‌دهد.
1- يكي فهم جهان چنانكه في‌نفسه و مستقل از ما وجود دارد.
2- سمت ديگر اين است كه اين گرايش كه جهان را چنانكه بر ما نمودار مي‌شود از چشم‌انداز انساني ويژه خود فهم كنيم.
هدف نويسنده كتاب زمان حل اين تنش از طريق دست يافتن به فهمي از زمان است كه مستقل از ما وجود دارد، اما مي‌تواند چشم‌انداز پديدارشناسي ما به آن را نيز تبيين كند.
كتاب «زمان» نوشته هتر دايك درباره دريافت فلسفي از زمان است. دايك با پرداختن به اين سوال اساسي شروع مي‌كند: زمان چيست؟ او تمايز بين ديدگاه عاميانه از زمان را كه شامل يك فهم از زمان به عنوان «حال عيني» و ماهيت پوياي زمان است و ديدگاه علمي كه اغلب اين دريافت‌ها را رد مي‌كند، بررسي مي‌كند. بخش قابل توجهي از كتاب به استدلال مك تاگارت در جهت اثبات غيرواقعي بودن زمان اختصاص دارد. مك تاگارت، فيلسوف ايده‌آليست بريتانيايي استدلال مي‌كرد كه زمان يك توهم است، زيرا تمايز بين گذشته، حال و آينده متناقض است. دايك اين استدلال را به تفصيل بررسي مي‌كند و نشان مي‌دهد كه چگونه بر بحث‌هاي بعدي در فلسفه زمان تاثير گذاشته است. اين كتاب همچنين بحث بين حال‌گرايي و جاودان‌گرايي را بررسي مي‌كند. حال‌گرايي اين ديدگاه است كه فقط لحظه حال وجود دارد، در حالي كه جاودان‌گرايي معتقد است كه رويدادهاي گذشته، حال و آينده همه به يك اندازه واقعي هستند. پس از بررسي اين نظريه‌ها و نظريات ديگر درباره زمان، كتاب مفاهيم فلسفي در اين حوزه را توضيح مي‌دهد، مفاهيمي همچون تجربه زماني، حركت و تغيير و پيامدهاي هر نظريه درباره زمان را در دريافت ما از اين مفاهيم شرح مي‌كند. كتاب همچنين به نقش زبان در فهم ما از زمان پرداخته است. زبان نقش مهمي در نحوه درك و توصيف زمان دارد. دايك بررسي مي‌كند كه چگونه عبارات زباني زمان، مانند قيدهاي زماني، مفهوم‌سازي ما از زمان را منعكس مي‌كنند و شكل مي‌دهند. او همچنين در نظر مي‌گيرد كه چگونه زبان‌هاي مختلف ممكن است بر درك ما از زمان تاثير بگذارند. به لحاظ روش‌شناسي، دايك رويكرد تحليلي دقيقي را به كار مي‌گيرد و از منابع تاريخي و معاصر استفاده مي‌كند. او از آثار فيلسوفان برجسته‌اي از جمله آگوستين، كانت و انيشتين و همچنين متفكران معاصري مانند كريگ كالندر و ال. ناتان اوكلندر بهره گرفته است.
كتاب «زمان» از شش بخش اصلي و يك بخش پاياني تحت عنوان «ملاحظات پاياني» تشكيل شده است. برخي از مهم‌ترين بخش‌هاي اين كتاب به ترتيب عبارتند از:
چه چيزي درباره زمان حيرت‌انگيز است؟، روش‌شناسي در فلسفه زمان، مك تاگارت و ميراث او و تبيين تجربه زماني. هدر دايك، مدرس ارشد فلسفه در دانشگاه اوتاگو در نيوزيلند است. او ويراستار Time and Ethics: Essays at the Intersection (Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 2003) و نويسنده چندين مقاله در مجلات در مورد متافيزيك و فلسفه زمان است.