رسپانسيبل استيت كرافت مدعي شد
فشار حداكثري بي‌نتيجه است
طي كمتر از دو ماه ديگر دومين دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ آغاز خواهد شد و يكي از مهم‌ترين مسائل سياست خارجي كه دولت امريكا با آن مواجه خواهد بود، ايران است. تيم امنيت ملي كه دونالد ترامپ منصوب كرده عمدتا از سخت‌‌گيران و طرفداران سرسخت سياست‌هاي ضدايراني تشكيل شده است. بسياري از آنها در گذشته درباره ادعاي احتمال يا ضرورت حمله به ايران صحبت كرده‌اند.سناتور ماركو روبيو نامزد ترامپ براي وزارت امور خارجه، و مايكل والتز انتخاب رييس‌جمهوري براي تصدي عنوان مشاور امنيت ملي، هر دو مدعي شده‌اند كه اسراييل نبايد از سوي واشنگتن از انجام حملات مستقيم به تأسيسات و زيرساخت‌هاي هستهاي ايران بازداشته شود. در سال 2020، پيت هگست، نامزد ترامپ براي وزارت دفاع طي ادعايي از واشنگتن خواسته بود كه به اهدافي در ايران حمله كند. در ادامه گزارش رسپانسيبل استيت كرافت آمده است كه فشار بر ايران در تاريخ 21 نوامبر به‌طور قابل توجهي افزايش يافت يعني زماني كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي (IAEA) قطعنامه‌اي را كه توسط ايالات متحده، بريتانيا، آلمان و فرانسه حمايت مي‌شد، تصويب كرد. اين قطعنامه ادعايي ايران را به دليل همكاري ناكافي با آژانس محكوم كرده و از رافائل گروسي مدير نهاد پادماني خواسته است تا بهار آينده گزارشي جامع درباره تمام مسائل حل نشده بين ايران و آژانس كه به بيش از دو دهه قبل برمي‌گردد، ارائه كند. به ادعاي اين نشريه به نظر ميرسد اين اقدام به منظور ايجاد زمينه‌اي براي بازگرداندن پرونده هستهاي ايران به شوراي امنيت سازمان ملل تا تابستان آينده صورت گرفته است. ايران به تصويب اين قطعنامه واكنش نشان داد و محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه سابق كه اكنون به عنوان معاون رييس‌جمهور در امور استراتژيك فعاليت مي‌كند، اعلام كرد كه ايران برخي از سانتريفيوژهاي پيشرفته‌اي را كه براي غني‌سازي اورانيوم استفاده مي‌شود، فعال خواهد كرد. رافائل گروسي خود گزارش داده بود كه در مذاكراتش با مقامات ايراني، از جمله مسعود پزشكيان رييس‌جمهور كشورمان پيشرفت خوبي حاصل شده است. پزشكيان در طول كارزار انتخاباتي خود به‌طور مكرر گفته بود كه اگر انتخاب شود، به دنبال مذاكرات مستقيم با غرب و ايالات متحده خواهد بود. اين نشريه ضمن اشاره به تحركات اخير علي لاريجاني، مذاكره‌كننده ارشد هستهاي پيشين ايران، فعل و انفعال‌هاي اين چهره سياسي كهنه‌كار را مثبت ارزيابي كرد.
لاريجاني اخيرا در يك مصاحبه‌اي اعلام كرد كه ايران آماده است تا وارد مذاكرات با ايالات متحده شود. او همچنين گفت: «گفته مي‌شود كه دولت جديد ايالات متحده (ترامپ) توافق هستهاي برجام را رد مي‌كند. بسيار خوب، بياييد درباره يك توافق جديد مذاكره كنيم.» او ادامه داد: «ايالات متحده مي‌گويد كه برنامه هستهاي ايران را مي‌پذيرد، به شرطي كه ما سلاح هستهاي توليد نكنيم. بسيار خوب، بياييد مذاكره كنيم. ما به سمت ساخت بمب نخواهيم رفت، اما شما نيز بايد شرايط ما را بپذيريد.» اين اظهارات پيش از آن ذكر شد كه دور اول رايزني‌ها بين ايران و تروييكاي اروپايي روز جمعه 29 نوامبر برگزار شد.
همزمان مشاوران ترامپ درباره بازگرداندن سياست موسوم به فشار حداكثري عليه ايران صحبت كرده‌اند، سياستي كه مدعي‌اند ترامپ پس از خروج از توافق هستهاي به اجرا در‌مي‌آورد. اگرچه دولت بايدن عمدتا همان سياست را حفظ كرده و حتي تحريم‌هاي جديدي عليه ايران وضع كرده است، اما اكنون اين ادعا مطرح شده كه دولت دوم ترامپ فشار اقتصادي بر ايران را حتي بيشتر از دوره اول افزايش خواهد داد. به گزارش رسپانسيبل استيت‌كرافت، در حالي كه سياست فشار حداكثري در سال‌هاي 2018 و نيز 2021 توانست بر اقتصاد ايران تاثيراتي منفي داشته باشد اما در وادار كردن ايران به كنار گذاشتن برنامه هستهاي خود يا تحت تاثير قرار دادن تحركات منطقه‌اي اين كشور با شكست مواجه شده است.
در واقع، ايران يك سال كامل پس از خروج ترامپ از برجام با پيروي از سياست صبر استراتژيك به تعهدات خود تحت توافق ادامه داد، تا اينكه براساس ماده 35 اين توافق شروع به فاصله‌گيري از تعهدات خود كرد. ايران برنامه هستهاي خود را با نصب سانتريفيوژهاي پيشرفته جديد تسريع كرد، سطح غني‌سازي اورانيوم را به ۶۰ درصد افزايش داد و تأسيسات هستهاي فردو را كه تحت توافق به يك موسسه تحقيقاتي تبديل شده، دوباره فعال كرد. در نتيجه، اكنون حدود ۱۸۳ كيلوگرم اورانيوم غني‌شده تا ۶۰ درصد دارد. اين بدان معناست كه تحت بهترين شرايط آستانه گريز هستهاي اين كشور به كمتر از يك ماه كاهش يافته است.
اين در حالي است كه اگر دولت دوم ترامپ به سياست فشار حداكثري خود بازگردد يا نسخه‌اي حتي سخت‌تر از آن را اعمال كند، و اگر واشنگتن و متحدان اروپايي‌اش شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را تحت فشار قرار دهند تا پرونده هستهاي ايران را به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع دهد و همچنين تحريم‌هاي چندجانبه‌اي را عليه تهران دوباره اعمال كنند، اين احتمال وجود دارد كه ايران به‌طور كلي از پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هستهاي (NPT) خارج شود، بازرسان آژانس را اخراج و همزمان به سمت كاهش آستانه گريز هستهاي حركت كند.
به ادعاي اين نشريه مدت‌هاست كه برخي افراد در ايران چنين مسيري را توصيه كرده‌اند. در نامه‌اي كه سعيد جليلي مذاكره‌كننده هستهاي پيشين ايران در سال 2022 به رهبر معظم انقلاب نوشت پيشنهاد كرد كه ايران برجام را رها كند، اورانيوم را به ميزان90 درصد غني‌سازي كرده و تنها در آن صورت، پيشنهاد مذاكره مستقيم با ايالات متحده را مطرح كند.گفتني است همزمان كمال خرازي كه در دوران دولت اصلاحات به عنوان وزير امور خارجه فعاليت داشت، در تاريخ 1نوامبر هشدار داد كه «اگر تهديدي وجودي پيش بيايد، ايران دكترين هستهاي خود را تغيير خواهد داد. ما توانايي ساخت سلاح داريم و در اين زمينه مشكلي نداريم.»بسياري ديگر از مقامات سياسي از جريان‌هاي سياسي مختلف در ايران نيز درباره حكمت ماندن در برجام و پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هستهاي (NPT) در صورت افزايش فشارهاي غرب بر ايران ابراز نگراني كرده‌اند. به ادعاي ديگر نشريات خارجي نيز براي اولين‌بار در سال‌هاي اخير حال ايران آماده است تا به‌طور مستقيم با ايالات متحده درباره برنامه هستهاي خود و احتمالا مسائل ديگر، از جمله مسائل منطقه مذاكره كند. اما همچنان به نظر ميرسد كه تهران به سمت اجماعي حركت خواهد كرد كه اگر ايالات متحده و متحدانش سياست فشار حداكثري سخت‌‌تري را اعمال كنند، ايران بايد از پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هستهاي (NPT) خارج شده و برنامه هستهاي خود را در جهتي تسريع كند كه غرب مدت‌هاست از آن هراس دارد.