گروه سياسي| در روزهايي كه افكار عمومي درگير پرونده‌هاي رسانه‌اي چون تحولات سوريه و معادله اجرايي شدن قانون حجاب و عفافند، تحليلگران نگران بروز و تداوم برخي ناترازي‌هاي اساسي در اقتصاد ايران هستند. ناترازي‌هايي كه به دليل فقدان سرمايه‌گذاري و برنامه‌ريزي‌هاي مناسب، طي سال‌هاي گذشته شكل گرفته و لازم است هر چه سريع‌تر براي برون‌رفت از آنها راهبردهاي مناسب تدارك ديده شود. هر سال با آغاز فصل زمستان ناترازي گاز به دليل مصرف بالا و افزايش جمعيت كشور، ابعاد وسيع‌تري پيدا مي‌كند.
سعيد توكلي، مديرعامل شركت ملي گاز ايران روز سه‌شنبه اعلام كرد: «ميزان مصرف گاز بخش خانگي در ۲۴ ساعت منتهي به 20 آذرماه گذشته ۱۳۰ ميليون مترمكعب بيشتر از مدت مشابه سال قبل ثبت شد و اين عدد با ميزان مصرف در بهمن‌ماه پارسال برابري مي‌كند.» توكلي با مقايسه ميزان مصرف گاز نسبت به مدت مشابه سال قبل اظهار كرد: «با توجه به كاهش دما در هفته‌هاي گذشته، روند مصرف گاز در بخش خانگي، تجاري و صنايع جزء به صورت چشمگيري افزايش يافته؛ به نحوي كه مصرف گاز بخش خانگي- تجاري در 24 ساعت گذشته، 130 ميليون مترمكعب بيشتر از مدت مشابه سال قبل بوده، اين ارقام حاكي از اين است كه مصرف فعلي در آذرماه برابر با حدنصاب مصرف در بهمن‌ماه پارسال است.»
معاون وزير نفت در امور گاز افزود: «حفظ جريان پايدار گاز براي بخش خانگي اولويت اول و خط قرمز شركت ملي گاز ايران در دوره سرد سال است.» اما براي حفظ اين جريان پايدار گازي در سراسر كشور، به مشاركت شهروندان و همراهي آنان نيز نياز است. پيگيري‌هاي «اعتماد» از مسوولان وزارت نفت نشان مي‌دهد كه دولت راهبردهاي موثري براي تامين گاز مورد نياز بخش‌هاي صنعتي، خانگي و كشاورزي انجام داده، اما در عين حال لازم است كه شهروندان نيز با كم كردن يك الي دو درجه دماي منازل خود به دولت براي توازن بخشيدن به ناترازي گاز كمك كنند. در واقع براي پشت سر گذاشتن ناترازي‌هاي حوزه انرژي از يك طرف نياز است كه دولت ظرفيت‌هاي سرمايه‌گذاري و ارتباطي خود را بالا ببرد و از سوي ديگر مردم با صرفه‌جويي زمينه بهبود شاخص‌هاي مصرف را فراهم كنند. دولت تلاش كرده با تداوم واردات گاز از تركمنستان و انعقاد قراردادهاي تازه با روسيه زمينه حل اين ناترازي را فراهم سازد.
«اعتماد» براي بررسي دقيق موضوع گفت‌وگويي را با نرسي قربان، دكتراي اقتصاد و متخصص مسائل انرژي انجام داده تا پاسخي براي اين پرسش تدارك ديده شود كه براي پشت سر گذاشتن ناترازي گاز چه مسائلي بايد مدنظر قرار بگيرد؟
قربان رفع ناترازي انرژي را از يك طرف در گروي حل مشكل تحريم‌ها و جذب سرمايه‌هاي خارجي و انتقال تكنولوژي به كشور ارزيابي مي‌كند و از سوي ديگر در گروي همراهي مردم در اصلاح الگوي مصرفي كه طي سال‌هاي اخير بسيار افسارگسيخته شده است.
كاهش مصرف و افزايش توليد
نرسي قربان، تحليلگر حوزه انرژي در گفت‌وگو با «اعتماد» در پاسخ به اين پرسش كه چگونه مي‌توان ناترازي‌هاي موجود در تامين گاز مورد نياز بخش‌هاي خانگي، صنعتي و كشاورزي را پوشش داد، مي‌گويد: «چند راه مهم براي رفع ناترازي گاز در كشورمان وجود دارد كه بخش اصلي آن افزايش توليد است. در مورد ساير كشورها واردات گاز بيشتر و در مورد ايران، توليد و استخراج بيشتر گاز. دولت با افزايش ظرفيت‌هاي توليد و سرمايه‌گذاري‌هاي پايدار مي‌تواند ظرفيت‌هاي توليد را بالا ببرد. اما متاسفانه طي سال‌هاي اخير نه تنها ظرفيت‌هاي توليد گاز ايران افزايش نداشته، بلكه هر سال بين 5 تا 10درصد نيز اين ظرفيت‌ها با كاهش مواجه بوده است. بنابراين دولت و مردم در كنار هم بايد اقداماتي را در دستور كار قرار دهند تا ناترازي گاز پشت سر گذاشته شود.»
او ادامه مي‌دهد: «در كشورهاي توسعه يافته هم مردم در فصل زمستان لباس‌هاي بيشتر مي‌پوشند، درجه حرارت وسايل گرمايشي را چند درجه كاهش مي‌دهند و نهايتا روي 20 تا 21 درجه سانتيگراد قرار مي‌دهند. اين روند هم در محيط‌هاي عمومي و اداري و هم محيط‌هاي خانگي مورد توجه قرار مي‌گيرد. مردم ايران هم بايد به اين ضرورت‌ها توجه كنند.»
قربان در بخش ديگري از اظهاراتش با اشاره به تاثير هدررفت گاز در بروز ناترازي‌ها مي‌گويد: «يكي از مشكلات ايران هدررفت گاز است. در لوله‌هاي بزرگ گازي كه گاز رفت و آمد مي‌كند و لوله‌هاي تصفيه گاز، مقدار زيادي هدرسوزي وجود دارد. اگر اين موارد را در كنار ساير ناترازي‌ها قرار بدهيم و جلوي اتلاف منابع گرفته شود، ناترازي گاز كاهش مي‌يابد.»
اين تحليلگر مسائل انرژي در پاسخ به پرسش ديگري در خصوص تلاش‌هاي دولت چهاردهم براي تبديل ايران به هاب گازي منطقه مي‌گويد: «اين موضوع، موضوع جديد و در طول 30 سال گذشته مطرح بوده است. شخصا چندين مقاله در رسانه‌هاي داخلي و خارجي درباره اين موضوع نوشته‌ام، اين موضوع (تبديل شدن به هاب انرژي) به حل ناترازي گاز كمك بسياري مي‌كند. در جريان سفر آقاي پزشكيان به عشق‌آباد و پس از آن كازان روسيه، اقدامات مناسبي براي تبديل شدن ايران به هاب انرژي منطقه انجام شده است. مطابق اين ايده ايران گاز اضافي ساير كشورها را مي‌خرد و گاز مورد نياز ساير كشورهاي منطقه مانند عراق، پاكستان، امارات و...را تامين مي‌كند. در نتيجه در فصل زمستان كه ايران نياز قابل توجهي براي تامين گاز مصرفي‌اش دارد، مي‌تواند از گاز ذخيره شده قبلي استفاده كند و در ساير فصول سال كه نياز كمتري براي مصرف گاز وجود دارد، گازش را به كشورها صادر كند.»
قربان ادامه مي‌دهد: «اين ضرورت به‌رغم ظرفيت‌هاي ايران هنوز اتفاق نيفتاده است. وقتي تركمنستان گاز خود را به ايران مي‌دهد تا ايران به تركيه بفروشد، ايران گاز تركمنستان را در زمستان مصرف مي‌كند و در ازاي آن در ساير فصول سال، گاز به تركيه مي‌دهد. اين راهبرد شدني است. اما در شرايطي كه ايران نه تحريم باشد و توليد گاز ايران هم بالا باشد. توليد گاز ايران هر سال، 5 تا 10درصد كاهش مي‌يابد.»
او در پاسخ به پرسش ديگر «اعتماد» كه دليل اين كاهش سرمايه‌گذاري چيست، مي‌گويد: «چون سرمايه‌گذاري‌ها براي توليد بهينه گاز در ايران صورت نمي‌گيرد، نرخ استهلاك سرمايه‌گذاري از سرمايه‌گذاري بيشتر است. مثلا در فاز 11پارس جنوبي قرار بود شركت توتال، كمپرسورهاي مخصوصي بياورد تا فشار گاز در ايران بالا نگه داشته شود. اما بر اثر تحريم‌ها هم فرانسوي‌ها رفتند، چيني‌ها هم بعد از بيشتر شدن فشارها رفتند و اين ضرورت انجام نشده ماند. ايران چون بالاترين ذخاير گازي را پس از روسيه دارد، حتي روي خشكي هم مي‌تواند اقدام به استحصال گاز كند. اين روند به تكنولوژي خاصي هم نياز ندارد. در نتيجه اگر مي‌توانست سرمايه‌گذاري خارجي را جلب كند ظرف 1الي 2سال مي‌تواند توليد گاز را تا حد زيادي افزايش بدهد.»
قربان در پايان خاطرنشان مي‌كند: «اما مجموعه اين ضرورت‌ها در صورتي نتيجه‌بخش خواهد بود كه مردم با راهبردهاي دولت همراهي و مشاركت داشته باشند. الگوي مصرف گاز و ساير گونه‌هاي انرژي در ايران بايد اصلاح شود. مردم هم با كاهش 1الي 2درجه‌اي دماي وسايل گرمايشي خانه‌هاي خود از يك طرف و صرفه‌جويي در ساير گونه‌هاي مصرف برق مي‌توانند به دولت براي تامين گاز مورد نياز كشور در وهله نخست و پس از آن در تبديل شدن به هاب انرژي منطقه ياري برسانند.»