انار بخور برو بهشت؟!
لیلا جعفری
طبق رسوم هر ساله روزگذشته براي شب يلدا بين كاركنان انار پخش شد. بچه‌ها با ديدن انارها، داستان‌هاي جالبي را كه مادرها و مادربزرگ‌ها مي‌گويند نقل مي‌كردند و هر يك نظري مي‌داد. مثلا به نقل از بزرگان مي‌گفتند هنگام خوردن انار بايد تمام دانه‌هاي آن خورده شود چون با خوردن انار انسان به بهشت مي‌رود و ممكن است دانه‌اي كه خورده نشده آن دانه بهشتي بوده و انسان به بهشت نرود و...
حتي يكي از بچه‌ها گفت دوره مدرسه، معلم‌شان گفته بود يك سفره پهن كنيد و وقتي كه انار مي‌خوريد دانه‌اي پايين نريزد تا تمام دانه‌ها خورده شود.
حين صحبت‌هاي همكاران گرامي با خودم فكر مي‌كردم كه چرا بايد تمام دانه‌هاي انار را خورد؟ علت اينكه از قديم گفته‌اند بايد تمام دانه‌هاي انار خورده شود، چيست؟ مگر با خوردن يا نخوردن ميوه یا غذايي، انسان به بهشت مي‌رود؟ يا با خوردن ميوه‌اي (مانند سيبي كه حضرت آدم با خوردنش از بهشت رانده شد) به بهشت نخواهيم رفت؟ اين سخنان چقدر جنبه علمي و ديني و... دارند و اثبات‌شان چگونه ممكن است و چه كارشناس يا كارشناساني مي‌توانند دليلي روشن و منطقي و علمي بياورند؟ بزرگان و اجدادمان، داستان‌ها و ضرب‌المثل‌هاي بسياري مي‌دانستند و مي‌گفتند و همه اينها نسل به نسل به ما رسيده و شايد بعضي از اين داستان‌ها براي بعضي‌هاي‌مان جالب بوده يا در برخي مواقع با حالتي تمسخرآميز يا به سادگي از كنارشان گذشتيم و دليل آنها را نپرسيديم. از اين داستان‌ها و مثل‌ها در ادبيات ما هم بسيار است و شايد يك هزارمش را هم نخوانده باشيم. اكثر اين مثل‌ها را همه ما در زندگي روزمره به‌كار مي‌بريم و در بيشتر موارد اين مثل‌ها كاربرد دارند.
دليل اينكه چرا اين ضرب‌المثل‌ها به وجود آمدند، احتمالا اين بوده كه اتفاقي افتاده و افرادي صاحب علم و عمل جمله‌اي در باب آن گفته‌اند و بعدها اين رفتارها تكرار شده و به‌كار برده شدند. يا مثلا علوم پزشكي و شيمي و فيزيك و... تفكيك نشده بود و فيلسوف و عالمي بوده كه علم داشته و مردم را به كاري امر يا از كاري نهي مي‌كرده. از موضوع اصلی دور نشویم و به خوردن دانه‌های انار برگردیم. حالا اين چه حكمي مي‌تواند داشته باشد تاكنون معلوم نيست و كسي به نتيجه‌اي نرسيده، ولي ذهن من - مثل نگرفتن ناخن در شب - به من مي‌گويد شايد براي رفتن و رسيدن به بهشت بايد از مخاطرات زيادي گذشت و در راه رسيدن به منزل ليلي كه خطرهاي بسياري دارد، خوردن انار كه خوردنش به نسبت ميوه‌هاي ديگر سخت‌تر است، مثلا چطور برش زدن پوست آن تا دانه‌هايش بريده نشوند و آب آن روي دست و لباس ريخته نشود و بعد خوردن دانه‌هاي انار كه بايد خوب جويده شوند و بیشتر ما به خاطر دانه‌هاي سفت و سخت از خوردن انار پرهيز مي‌كنيم يا چند دانه مي‌خوريم و از خواص زيادي كه در علم پزشكي گفته‌اند، چشم مي‌پوشيم. آنچه با قطعیت می‌توان در مورد خواص این دانه‌های ریز و زیبا گفت این است که «دانه‌های انار حاوی اسیدهای چرب اشباع‌نشده و اسیدهای چرب اُمگا 3 و 6 نیز هستند که می‌توانند به حفظ سلامت قلب و عروق و کاهش التهاب‌ها کمک کنند. همچنین، دانه‌های انار حاوی مقادیر زیادی فیبر هستند که می‌تواند به بهبود عملکرد گوارش و کاهش قند خون کمک کند.»
و شايد منطقی‌ترین نسبتی که می‌توان بین انار و بهشت قائل بود این است که این میوه را نماد و سنبلی درنظر گرفته‌اند براي دشواری‌هایی که انسان براي رسيدن به بهشت بايد بر خود هموار کند؛ نمادی که به انسان یادآور می‌شود قدر عافيت را بداند و فرصت‌ها را از دست ندهد.
به نظر این برداشت نمادین، می‌تواند تاحدی از پاسخ را به پرسش‌هایی بدهد که از ریشه بهشتی قلمداد کردن دانه‌های انار می‌پرسند.