ادامه از صفحه اول
آيا طرح پزشكيان موفق مي‌شود؟
در اين سند آمده است: «منابع و زيرساخت‌هاي بنيادين سلامت عبارتند از صلح، مسكن، آموزش، غذا، درآمد، اكوسيستم با ثبات، منابع پايدار، عدالت اجتماعي و برابري.» سوال مهم اين است آيا در شرايطي كه به صورت غيرمستقيم درگير جنگ منطقه‌اي شده‌ايم و در باتلاق ابربحران‌هاي اقتصادي، اجتماعي، زيست محيطي و... به شدت دست و پا مي‌زنيم اين پيش نيازها فراهم هستند؟
ب- توجه به نقش ذي‌نفعان: در بخش ديگر منشور آمده است: «اصلاحات در حوزه سلامت نيازمند اقدامي هماهنگ در همه حوزه‌هاي مرتبط اعم از دولت، واحدهاي بهداشتي - درماني، اقتصادي، اجتماعي، سازمان‌هاي مردم‌نهاد و داوطلبانه، مسوولان محلي، صنعت و رسانه است. همچنين مردم به شكل فردي، خانوادگي و جمعي بايد درگير چنين برنامه‌هايي شوند.» به عبارت ديگر، انجام چنين جراحي بزرگي نياز به جلب مشاركت، فضا‌سازي، همكاري و همدلي آحاد ملت داشته كه هم‌اكنون فاقد آن هستيم. به عنوان مثال آيا مردم مي‌دانند كه پزشك خانواده چه مفهومي دارد و مثلا از نظر فرهنگي مي‌پذيرند كه در هنگام بيماري نزد بهترين متخصصان نرفته و به يك پزشك واحد رجوع كنند؟ آيا مستندات تازه‌ای درخصوص چنين طرح گسترده‌اي منتشر شده است؟ همچنين اين طرح با كاركرد جاري افراد بسياري به ويژه در جامعه پزشكي (از پزشكان در مطب‌ها تا بيمارستان‌هاي خصوصي) تعارض دارد و بديهي است كه بدون توجه به خواسته‌هاي برحق آنها امكان تحقق ندارد.
ج- يكي از بديهي‌ترين اصول اجراي برنامه‌ها در علم سياستگذاري سلامت استفاده از چرخه ارزيابي است. مطابق با اين الگو در فرآيند اجرا حداقل بايد از چهار گام متوالي استفاده كرد: برنامه‌ريزي، انجام مداخله، ارزيابي سودمندي مداخله و در نهايت تصميم در خصوص كنار گذاشتن اقدام يا ادامه دادن آن با اصلاحات مورد نياز. در اين چارچوب اجراي فاز پايلوت (مقدماتي) و انجام محدود برنامه در يك يا دو استان قبل از اجراي طرح كلان ملي و ارزيابي آن، يكي از بهترين راهكارهاي ارزيابي سودمندي برنامه‌ها در اين چرخه است. جالب توجه است كه در همان برنامه تلويزيوني معاون محترم بهداشت كه مغز متفكر برنامه پزشك خانواده در كشور هستند شكست فاز پايلوت اين طرح در استان‌هاي فارس و مازندران (از 12 سال قبل تاكنون) را تلويحا پذيرفت. در حالي كه اين موضوع بيانگر آن است كه اين طرح نمي‌تواند در چرخه ارزيابي نمره قابل قبولي بگيرد و از قوت لازم برخوردار نيست.
د- همچنين پيش از هر اقدام جديدي بايد سرنوشت طرح‌هاي قبلي همچون تحول سلامت تبيين و چالش‌هاي آنها آسيب‌شناسي شوند. تجربه تلخ شكست طرح تحول سلامت در دولت آقاي روحاني نشان داد كه چگونه عدم توجه به مسائل فوق مي‌تواند هزاران ميليارد تومان از منابع مردم را به راحتي ببلعد.
جان كلام آنكه به نظرم و با توجه به نكات گفته شده، طرح جديد پزشكيان در حوزه سلامت موفق نخواهد شد. مشكل در عدم اجراي قانون نيست بلكه بدون توجه به نقشه راهي كه سازمان‌هاي خبره بين‌المللي ترسيم كرده‌اند، تامين پيش‌نيازهاي سلامت، توجه به نقش تمامي اركان جامعه از مردم تا پزشكان، شفاف‌سازي در خصوص وجوه مختلف اين طرح، آسيب‌شناسي دلايل عدم موفقيت فاز مقدماتي اين برنامه و ارزيابي دقيق علل ناكامي طرح‌هاي كلان قبلي (همچون طرح تحول سلامت)، بهداشت و درمان در اين كشور به سامان نخواهند رسيد.
پيشنهاد مي‌شود رييس‌جمهور محترم به جاي بازآزمودن برنامه‌هاي خطاي قبلي به دنبال تجديد نظر در سياست‌هاي كلان زيان‌بار بوده و در اين زمان به تامين صلح، عدالت اجتماعي، درآمد آبرومند، محيط زيست مناسب، منابع پايدار انرژي و... براي آحاد مردم بپردازند. همين‌ها در گام نخست مهم‌ترين عوامل جهت تامين سلامتي مردم اين مرز و بوم هستند.
استاد پزشكي اجتماعي دانشگاه علوم پزشكي تهران
چه كسي سقوط كرده؟
دچار خطايي نبايد شد. بله، قطعا برخي مردم استفاده‌هاي مفسده‌دار مي‌كنند ولي اغلب استفاده‌ها مفيد و آموزنده و كمك‌كننده به اقتصاد است. اگر ما نيز به جاي استفاده‌هاي درست مثل هوش مصنوعي، سرچ گوگل، دسترسي به پژوهش‌ها و اخبار و سخنراني‌ها و كتاب و فيلم‌هاي آموزنده، مسائل آموزشي و بهداشتي و درماني، آموزه‌هاي جغرافيايي و تاريخي و علمي و... به سرگرمي‌هاي غيرمفيد بپردازيم، بالطبع چنين محدوديت‌هايي را تجويز نمي‌كنيم، چون گمان مي‌كنيم مردم هم مثل ما هستند و استفاده مفيد مي‌كنند.