حسن بهشتي‌پور در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد مطرح كرد
ماموريت بوسعيدي در تهران
ماموريت بوسعيدي در تهران
پس از سفر غيرمترقبه البوسعيدي، وزير خارجه عمان به ايران، الشياع السوداني، نخست وزير عراق هفته آينده در راس هياتي وارد تهران خواهد شد و پس از آن نيز به قطر سفر مي‌كند. بر اساس اظهارات يك منبع آگاه كه با وب‌سايت بغداداليوم گفت‌وگو كرده، نخست وزير عراق بعد از ملاقات با همتايان ايراني با هدف گفت‌وگو در خصوص تحولات اخير سوريه با مسوولان قطري ديدار خواهد داشت. اين در حالي است كه مسقط و تهران روز دوشنبه بر لزوم حفظ تماميت ارضي سوريه و تشكيل دولتي فراگير توسط شورشيان، به رهبري هيات تحريرالشام تاكيد كردند. در همين راستا عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان در كنفرانس مطبوعاتي مشترك با همتاي عماني‌اش ضمن اشاره به تحولات اخير سوريه و همچنين حفظ تماميت ارضي، احترام به همه اقوام و اديان، خواهان تشكيل دولتي فراگير در اين كشور شد. اين در حالي است كه گفته مي‌شود عمان كه در روابط چالش‌برانگيز ميان ايران و غرب، به ويژه در مورد برنامه هسته‌اي به عنوان بازيگري ميانجيگر عمل كرده است، در باب تحولات شام پسا اسد براي تهران حامل پيامي بود. هرچند كه وزير امور خارجه كشورمان ضمن تاكيد بر قدردان بودن تهران از مساعدت‌هاي هميشگي مسقط تاكيد كرد كه هيچ پيامي در اين ديدار رد و بدل نشده است. به ادعاي گروهي از ناظران تحولات خاورميانه وارد مرحله‌‌اي جديد و حساس شده است؛ از تحركات سياسي و نظامي در سوريه گرفته تا افزايش تنش‌‌ها در يمن و اسراييل، همه نشان از بازتعريف نقش بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي دارند. سقوط دولت بشار اسد و قدرت گرفتن گروه تحريرالشام در سوريه، نه تنها توازن قوا در اين كشور را دگرگون كرده، بلكه اين ادعا همچنان مطرح است كه بر اثر اين تحولات نفوذ منطقه‌اي ايران در منطقه نيز تحت تاثير قرار گرفته است. در همين حال، حملات اخير حوثي‌‌ها به اسراييل بار ديگر جبهه جديدي از درگيري‌ها را در خاورميانه گشوده است كه مي‌تواند پاي بازيگران فرامنطقه‌اي مانند امريكا را بيشتر از پيش به اين نزاع‌ها باز كند. در اين ميان اما گروهي از تحليلگران ضمن ارزيابي سفر اخير وزير خارجه عمان بر اين باورند مسقط كه همواره به عنوان يك ميانجي مطمئن در منطقه عمل كرده، در ميانه اين آشفتگي‌ها نقش خود را با سفري غيرمنتظره به تهران برجسته‌تر كرده است. با تمام اين تفاسير اين سوال همچنان ذهن تحليلگران را به خود مشغول كرده كه آيا اين‌بار سفر مقام بلندپايه عمان در راستاي تغيير معادلات شام قابل تبيين است.بالاخص آنكه پيامدهاي سقوط احتمالي بشار اسد در سوريه و آينده نفوذ ايران در اين كشور ظاهرا در دستور كار رايزني‌هاي تهران-مسقط قرار داشته است. اين تحولات، در كنار گسترش نقش گروه‌هاي راديكالي نظير تحريرالشام، نه تنها معادلات ميداني سوريه را تغيير داده، بلكه بر روابط ديپلماتيك ايران با هم‌‌پيمانان و حتي رقباي منطقه‌اي‌اش نيز سايه افكنده است. حال پرسش اساسي اينجاست: آيا اين سفر در راستاي كاهش تنش‌هاي منطقه‌اي و بازسازي مسير ديپلماسي صورت گرفته يا تنها تلاشي است براي حفظ حداقلي از ثبات در يكي از بحراني‌ترين دوران‌هاي خاورميانه؟ پاسخ اين پرسش، شايد سرنوشت بسياري از بازيگران كليدي منطقه را روشن كند.به اين بهانه روزنامه اعتماد در راستاي چرايي سفر غيرمترقبه وزير خارجه عمان به تهران با حسن بهشتي‌پور، پژوهشگر مسائل بين‌الملل گفت‌وگو كرده است.
مشروح اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد.
حسن بهشتي‌پور:
عمان قادر به نقشآفريني رسمي در تحولات شام نيست
بهشتي‌پور در پاسخ به سوال «اعتماد» در باب چرايي سفر وزير خارجه عمان به ايران گفت: ايران و عمان از زمان انقلاب اسلامي روابطي دوستانه و نزديك داشته‌اند. اين رابطه به ويژه در مقايسه با ساير كشورهاي حاشيه خليج‌فارس برجسته‌تر نيز بوده است. فارغ از اين پيش از انقلاب اسلامي نيز بايد روابط حسنه پهلوي با عمان را در نظر داشت و به حمايت ايران در آن زمان از عمان اشاره كرد. زماني كه ايران نقش كليدي در جلوگيري از تجزيه عمان و قدرت‌گيري جنبش ماركسيستي «ظُفار» ايفا كرد و به نوعي توانست از تجزيه شدن اين كشور جلوگيري كند تا بتوانند يكپارچگي خود را حفظ كنند. بنابراين اين حمايت‌ها باعث شده است كه هم سلطان پيشين عمان و هم سلطان كنوني، خود را مديون ايران بدانند. به باور بهشتي‌پور افزون بر اين، حضور بلوچ‌‌هاي ايراني‌‌تبار در عمان نيز به عنوان پلي فرهنگي و اجتماعي، در تقويت روابط دو كشور تاثير بسزايي داشته است. بهشتي‌پور در ادامه به اين عامل مهم در مناسبات ميان تهران و مسقط نيز اشاره كرد كه در سال‌هاي پس از انقلاب، عمان بارها به عنوان واسطه‌اي قابل اعتماد در روابط پرتنش ايران و امريكا نقشآفريني كرده است از جمله در مبادله زندانيان، انتقال پيامها و حتي فراهم كردن زمينه مذاكراتي كه در نهايت به توافق برجام منجر شد. (مذاكرات اوليه برجام در اواخر دولت محمود احمدي‌نژاد و در زمان وزارت علي‌‌اكبر صالحي، وزير امور خارجه وقت در مسقط آغاز شد.) به باور بهشتي‌پور عمان همچنين در تبادل پيام‌‌هايي ميان باراك اوباما و رهبر ايران و نيز همچنين در زمان دولت حسن روحاني نقشي كليدي ايفا كرده است. حتي در دولت ابراهيم رييسي نيز عمان واسطه‌اي براي انتقال پيامها ميان دو طرف بوده است. هر چند كه انتقال پيام در اين دوره به شكلي بود كه دو طرف يعني تهران و واشنگتن نكات مورد نظر خود را به واسطه عماني انتقال مي‌دادند و در فضايي منفك از يكديگر اين تبادل پيام صورت مي‌گرفت. بهشتي‌پور در ادامه گفت‌وگوي خود با «اعتماد» گفت كه اما با وجود روابط سياسي نزديك، همكاري‌هاي اقتصادي ايران و عمان به اندازه‌اي كه انتظار مي‌‌رفت، پيشرفت نكرده است. به باور او موانع اصلي اين موضوع نيز تحريم‌هاي بانكي و اقتصادي عليه ايران و مشكلات مرتبط با اف‌اي‌تي‌اف است. لذا اين عوامل مانع از گسترش مبادلات تجاري و بانكي ميان دو كشور شده‌اند. اين كارشناس مسائل بين‌الملل اما در ادامه به «اعتماد» گفت: در سفر اخير وزير امور خارجه عمان به ايران، اعلام شد كه پيام سلطان عمان به رييس‌جمهور ايران منتقل شده است. بنابراين به نظر ميرسد كه اين پيام به روابط دوجانبه ميان طرفين اشاره دارد. شواهد نشان مي‌دهد كه عمان همچنان علاقه‌مند به حفظ نقش ميانجيگرانه خود است، اما ادامه اين روند مستلزم تعهدات متقابل ميان ايران و طرفهاي مقابل غربي است.
بهشتي‌پور در پاسخ به ديگر سوال «اعتماد» در اين باب كه اساسا گزاره ازسرگيري مذاكرات ميان تهران و واشنگتن و ميان تهران و مسقط طي اين سفر چقدر محتمل است، گفت: توجه به شرايط كنوني، به نظر ميرسد كه مذاكره - چه مستقيم و چه غيرمستقيم -اجتناب‌ناپذير است و بدون مذاكره، هيچ تحريمي لغو نخواهد شد و پيشرفتي حاصل نمي‌شود. بنابراين اهميت دارد كه دو طرف به دركي مشترك از شرايط برسند و براي حل چالش‌ها از مسير ديپلماتيك بهره بگيرند، اما بنا بر تاكيدات مقامات ايراني در اين خصوص رايزني‌هايي ميان تهران و مسقط صورت نگرفته است. بهشتي‌پور در ادامه به اظهارنظر آقاي احمديان، دبير شوراي عالي امنيت ملي اشاره كرد كه گفته بود: توپ در زمين طرف غربي است. به باور بهشتي‌پور به نظر ميرسد مي‌توان از اين موضع‌گيري اين‌گونه برداشت كرد كه چنانچه طرف غربي به تعهدات خود بازگردد ايران نيز به تعهدات بازمي‌گردد، اما نكته اينجاست كه بدون گفت‌وگو و مذاكره اين امر نيز ميسر نيست.بهشتي‌پور در پاسخ به ديگر سوال «اعتماد» در اين رابطه كه چه موضوعاتي در خصوص تحولات اخير سوريه ميان طرفهاي عماني و ايراني مورد بحث و بررسي قرار گرفته است، گفت: سياست خارجي عمان همواره با رويكردي محتاطانه و بر مبناي بي‌طرفي همراه بوده است، به ويژه در موضوعات پيچيده و حساس منطقه‌اي مانند بحران سوريه. اما بر اساس شواهد و آنچه در سياست خارجي عمان طي سال‌ها شاهد بوديم مسقط نه مايل و نه قادر است كه در تحولات سوريه نقشآفريني كند. حتي اگر عمان تمايلي به ايفاي نقش داشته باشد، امكانات و شرايط لازم براي تاثيرگذاري در بحران سوريه را ندارد. با اين حال، بعيد نيست كه عمان به دنبال آگاهي از مواضع ايران در قبال آينده دولت بشار اسد باشد و تلاش كند ديدگاه ايران درباره آينده سوريه را بهتر درك كند. بهشتي‌پور در ادامه اين را هم گفت كه اين تصور كه ايران در موضوع سوريه موضعي ندارد، اشتباه است. براي نمونه، بيانات اخير مقام معظم رهبري كه در آن به نقش جوانان غيور سوري در اخراج امريكا از منطقه اشاره شد، نشان‌دهنده موضع‌گيري صريح ايران در عالي‌‌ترين سطح كشور است. چنين اظهاراتي نه تنها جهت‌‌گيري سياست خارجي ايران را روشن مي‌كند، بلكه واكنش‌هايي را نيز از سوي طرفهاي مقابل به همراه دارد. براي مثال اظهارات اخير احمد الشرع يا جولاني مبني بر همكاري با كشورهايي نظير روسيه به عنوان حامي پيشين اسد و همچنين عربستان و امارات، اما نه ايران، نشان‌دهنده واكنشي به موضع‌گيري ايران و پيامدهاي آن است. به باور بهشتي‌پور با توجه به ماهيت سياست خارجي عمان، انتظار نمي‌‌رود كه اين كشور بتواند يا بخواهد نقش فعالي در سوريه ايفا كند، اما در يمن، وضعيت متفاوت است. عمان و ايران در يمن منافع مشتركي دارند و عمان مي‌تواند در اين زمينه نقشآفريني موثري داشته باشد. بعيد نيست كه در مذاكرات ميان تهران و مسقط، موضوع يمن يكي از محورهاي اصلي گفت‌وگو باشد، به ويژه با توجه به حملات اخير يمن به اسراييل و پيامدهاي احتمالي آن در منطقه. در حالي كه عمان نمي‌تواند تاثير قابل توجهي بر تحولات سوريه بگذارد، همكاري در موضوع يمن به دليل اشتراك منافع و موقعيت ژئوپليتيك عمان، بسيار محتمل است.