مديترانه و خاورميانه محور نشست سه‌گانه
محمود فاضلي
پايتخت مصر ميزبان دهمين نشست سه‌جانبه ميان عبدالفتاح السيسي رييس‌جمهور مصر، ميچوتاكيس نخست‌وزير يونان و خريستودوليديس رييس‌جمهور قبرس در خصوص همكاري‌هاي مشترك و مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي بود. اين نشست بر تقويت همكاري‌هاي اقتصادي ميان سه كشور متمركز بود و شركت‌كنندگان در آن، راه‌هاي افزايش تبادلات تجاري و سرمايه‌گذاري مشترك از طريق سازوكار‌هاي همكاري سه‌جانبه را بررسي كردند. همزمان با برگزاري اين نشست سه‌جانبه، اتحاديه اتاق‌هاي بازرگاني مصر با حضور وزيران برنامه‌ريزي و توسعه اقتصادي و همكاري‌هاي بين‌المللي و برق و انرژي‌هاي تجديدپذير، امور خارجه و مهاجرت، سرمايه‌گذاري و تجارت خارجي، نفت و منابع معدني مصر و وزراي انرژي، صنعت و وزارت خارجه كشورهاي قبرس و يونان نشستي برگزار كردند. در اين نشست همكاري‌هاي مشترك در زمينه‌هاي مختلف از جمله كسب و كار، فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري در حوزه‌هاي انرژي، زيرساخت، صنعت، كشاورزي، شيلات، حمل و نقل و بهداشت مورد بررسي قرار گرفت. رهبران سه كشور توافق كردند هماهنگي بهتر و نزديكتري در مورد موضوعات شرق مديترانه و خاورميانه داشته باشند. طرفين از تمامي بازيگران منطقه‌اي دعوت كردند كه به حفظ ثبات در منطقه كمك كرده و از انجام اقدامات تحريكآميز خودداري كنند. به ادعاي رهبران اين سه كشور، هرگونه توافقنامه در مورد تعيين مناطق دريايي بايد مطابق با حقوق بين‌المللي منعقد شود و نبايد حقوق حاكميتي كشورهاي ديگر را نقض كند كه اشارهاي به شايعات هفتههاي اخير پيرامون امضاي توافقنامه بين تركيه و سوريه در مورد تحديد مناطق دريايي است. در بيانيه مشترك، طرفين به اوضاع غزه نيز اشاره كرده و بر پايبندي سه كشور به راهحل دو كشوري براي مساله فلسطين در مرزهاي 1967 تاكيد شده است. طرفين تعهد خود جهت يافتن راهحل براي مساله قبرس بر اساس مدل فدراسيون دومنطقهاي و دوجامعهاي تاكيد كردند. گفت‌وگوهاي رهبران سه كشور بر سه محور اصلي تمركز داشت:
1- همكاري سه‌جانبه در موضوعات اقتصادي، تجاري و انرژي.
2- تقويت حمايتهاي مالي اتحاديه اروپا از مصر با توجه به مشكلات اقتصادي اين كشور ناشي از كاهش تردد كشتيهاي تجاري از كانال سوئز و سقوط صنعت گردشگري به علت بحران منطقه خاورميانه.
3- مسائل منطقه‌اي با تمركز بر غزه، لبنان و سوريه.
نخست‌وزير يونان طي سخناني بر اهميت تحكيم همكاري سه‌جانبه در بحبوحه بحرانها و چالشهاي متعدد در منطقه تاكيد كرد. وي مدعي شد اتصال شبكههاي برقي نه تنها اولويت ملي كه يكي از اولويتهاي اروپاست. نامبرده با اشاره به پروژه اتصال شبكههاي برقي يونان و قبرس موسوم به GREGY اظهار داشت كه «با آغاز بهرهبرداري اين پروژه، يونان و مصر به پل انرژي پاك توليد شده از خورشيد و باد، از آفريقا به اروپا» تبديل خواهند شد. نخست‌وزير يونان با اشاره به سوريه اظهار داشت «بديهي است كه رهبري جديد سوريه بايد حقوق بين‌المللي را محترم شمرده و از حقوق مسيحيان و ساير اقليتهاي ديني و قومي و همچنين ميراث فرهنگي غني سوريه حفاظت كند. سه كشور متعهد به تشديد تلاش‌هاي خود جهت عاديسازي وضعيت سوريه و اجتناب از هرگونه راديكاليسم هستند. طرف يوناني بر لزوم برقراري آتشبس در غزه، ضرورت كمكرساني به غيرنظاميان و آزادي گروگانها به عنوان پيش‌شرط اصلي براي آغاز مجدد فرآيند سياسي براي مساله فلسطين با هدف تحقق راهحل دو كشوري به عنوان تنها راه حفظ صلح در منطقه تاكيد كرد. به گفته وي «نياز به همكاري و تبادل نظر با ديگر بازيگران همفكر كه مواضع مشابهي با ما دارند داراي اهميت است. هدف اين همكاري ايجاد خاورميانهاي با ثباتتر كه مشكلات به كشورهاي ديگر صادر نكند، است.» نخست‌وزير تاثيرات منفي بي‌ثباتي و درگيريهاي منطقه‌اي بر تشديد مساله مهاجرت و پناهجويي را مورد توجه قرار داد. نخست‌وزير يونان در كنفرانس مطبوعاتي پيام روشني را در رابطه با گزارش‌هاي مربوط به توافق منطقه‌اي اقتصادي با سوريه به آنكارا ارسال كرد و تاكيد داشت: «مسير سوريه به فردا از قواعد حقوق بين‌الملل ميگذرد. ما مشتركا در برابر هرگونه اقدام خارج از چارچوب قانوني بين‌المللي كه موجب تنش‌هاي غيرضروري در منطقه شود، مقاومت مي‌كنيم. يونان، قبرس و مصر توافقنامههايي براي تعيين مرزهاي منطقه اقتصادي انحصاري امضا كردهاند، توافقاتي كه كاملا بر اساس قوانين بين‌المللي درياست. دولت جديد سوريه بايد نشان دهد كه به حقوق اقليتها احترام ميگذارد.» رييس‌جمهور مصر در زمينه اجلاس سه‌جانبه بين اين سه كشور به‌ويژه در پرتو تحولات اخير در خاورميانه را حياتي دانست و خواستار تلاش‌هاي فشرده براي حل مناقشات در منطقه شد. به باور او، ناكامي در اين زمينه مي‌تواند به جنگي گسترده در منطقه منجر شود و بحران آوارگي و افزايش مهاجرت غيرقانوني به دنبال داشته باشد. رييس‌جمهور قبرس نيز اظهار داشت: «منطقه ما كمتر از هميشه امن و پايدار است. اين سه كشور بايد براي مقابله با مانورهاي سياسي «كشورهاي ديگر منطقه» تلاش كنند.» رهبران مصر، قبرس و يونان خواستار تعيين جدول زماني براي انتقال سياسي در سوريه شدند و هشدار دادند كه هرگونه تاخير مي‌تواند به بي‌ثباتي بيشتر در منطقه منجر شود. اين سه كشور در نشستي سه‌جانبه در قاهره گرد هم آمدند و مسائل مهم خاورميانه، به‌ويژه تحولات سريع سوريه پس از سقوط بشار اسد را مورد بحث قرار دادند. قاهره در مورد تحولات سوريه رويكرد فوقالعاده محتاطانهاي دارد و تبديل شدن جولاني از يك رهبر جهادگراي سازمان تروريستي به يك دموكرات كت و شلوارپوش را متقاعد‌كننده نميداند. در آتن نيز توهمي ندارند كه جولاني و سربازانش بهطور ناگهاني گذشته و ديدگاههاي تروريستي خود را كنار گذاشتهاند. بسياري معتقدند حتي اگر جولاني ميانهروي و رويكرد دموكراتيك از خود نشان دهد، بعيد نيست كه شماري از كساني كه تاكنون همراه وي بودند از او جدا شده و به افراط‌گرايي بازگردند.
پژوهشگر مسائل بين‌الملل