« اعتماد » در گفت‌وگو با عبدالرضا فرجي راد بررسي كرد
گفت و گو با اروپا و مواضع ترامپ
ايران و اروپا هر دو به خوبي مي‌‌دانند كه به اين مذاكرات نياز دارند
حديث روشني
دور دوم رايزني ميان تهران و تروييكاي اروپايي در شرايطي برگزار مي‌شود كه برنامه هسته‌اي ايران باتوجه به بازگشت قريب‌‌الوقوع دونالد ترامپ به كاخ سفيد در تاريخ 20 ژانويه، دوباره مورد توجه قرار گرفته است.
اين درحالي است كه به ادعاي نشريات اروپايي تهران نيز اين دور جديد رايزني‌ها را صرفا در قاب گفت‌وگو براي تبادل نظر تلقي مي‌كند.
سخنگوي وزارت خارجه در اين رابطه گفت اين رايزني‌ها كه براي روزهاي دوشنبه و سه‌‌شنبه برنامه‌ريزي شده شامل مجموعه وسيعي از موضوعات است و هدف اصلي نيز حذف تحريم‌ها عليه ايران مي‌باشد. اين در حالي راست كه ايران اما بارها تمايل خود را براي احياي توافق هسته‌اي اعلام كرده است. عباس عراقچي، وزير امور خارجه اخيرا نيز تمايل خود را براي مشاركت در مذاكرات سازنده ابراز كرد. او همچنين اضافه كرده است فرمولي كه ما به آن اعتقاد داريم همان برجام است. ذيل اين تحولات و تشديد تنش‌ها ميان ايران و اروپا ترامپ تا كمتر از يك هفته ديگر رسما كار دولت خود را آغاز مي‌كند. او در دولت اول خود سياست موسوم به فشار حداكثري را دنبال كرد و همچنين ايالات‌متحده را از برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) خارج كرد.
گفتني است تلاش‌‌هاي پس از آن براي احياي توافق هسته‌اي 2015 با شكست مواجه شد و در دسامبر 2024 بريتانيا، آلمان و فرانسه، تهران را متهم كردند كه ذخاير اورانيوم غني شده خود را به سطوح بي‌سابقه‌اي افزايش داده است. اين ادعاها از سوي تروييكاي اروپايي در شرايطي مطرح شده است كه اكتبر 2025 قطعنامه 2231 كه تحريم‌هاي شش‌گانه سازمان ملل عليه ايران را ملغي كرده بود، منقضي خواهد شد. اين رويداد به امضا‌كنندگان برجام اجازه مي‌دهد تا در موارد عدم اجراي قابل توجه تعهدات، تحريم‌هاي سازمان ملل را دوباره بر ايران اعمال كنند. به ادعاي تحليلگران به نظر مي‌رسد نگراني طرفين توافق از تشديد تنش‌ها در صورت فعالسازي مكانيسم ماشه آنها را به آغاز دور جديدي از رايزني‌ها ترغيب كرده است.
به اين بهانه روزنامه اعتماد در راستاي تحليل دور جديد رايزني‌ها ميان تهران و تروييكاي اروپايي و اثربخش بودن آن با هدف كاهش تنش‌ها در شرايطي كه ترامپ در آستانه ورود به كاخ سفيد است با عبدالرضا فرجي‌راد استاد ژئوپليتيك گفت‌وگو كرده است.
عبدالرضا فرجي راد در پاسخ به سوال «اعتماد» در اين باب كه با لحاظ كردن مواضع تند اخير اروپايي‌ها عليه ايران دور جديد رايزني‌ها مي‌تواند منجر به كاهش تنش‌ها در بازه زماني كنوني شود يا خير، گفت: به نظر مي‌رسد كه مذاكراتي كه در روز بيست و سوم دي ماه انجام شد، نتايج منفي نداشته است، به اين دليل كه طرفين اعلام كردند كه اين مذاكرات ادامه خواهد داشت. بيانيه‌اي كه همزمان آقاي مورا منتشر كرده، مثبت بوده و نشان‌دهنده اين است كه به هر حال، انگليس و فرانسه كه اخيرا مواضع تندي عليه ايران اتخاذ كردند، در اين مذاكرات حضور داشتند.
فرجي راد بر اين باور است كه ايران و اروپا هر دو به خوبي مي‌‌دانند كه به اين مذاكرات نياز دارند، چراكه اروپا بايد از وضعيت و كم و كيف مسائل هسته‌اي ايران آگاه باشد و آن را تحت كنترل نگه دارد. همچنين، ايران به دليل احتمال فعال شدن مكانيسم ماشه در مهرماه آينده، به اين مذاكرات نيازمند است. اين استاد ژئوپليتيك در ادامه به «اعتماد» گفت: من نسبت به اين مذاكرات خوش‌بين هستم، زيرا طرفين اذعان داشتند كه اين مذاكرات ادامه خواهد داشت. به باور فرجي‌راد ازسوي ديگر، امريكايي‌ها در حال تمركز بر مذاكرات خود با اروپا هستند و احتمالا اطلاعات مذاكرات با ايران را به صورت محرمانه ازسوي اروپا دريافت مي‌كند تا مواضع ايران و همچنين مواضع طرفين را در اين رايزني‌ها بررسي كنند. اين استاد ژئوپليتيك در ادامه گفت كه دولت ترامپ با دولت بايدن تفاوت‌هاي قابل‌توجهي دارد و هنوز مشخص نيست كه آيا امريكا و اروپا به صورت جمعي با ايران وارد مذاكره خواهند شد يا اينكه كشورهاي اروپايي به طور مجزا و واشنگتن به طور جداگانه عمل خواهند كرد. لذا ادامه مذاكرات براي اروپا، امريكا و ايران از اهميت بالايي برخوردار است.
فرجي‌راد در پاسخ به ديگر سوال «اعتماد» در اين زمينه كه اساسا همزماني اين رايزني‌ها با ورود ترامپ به كاخ سفيد مي‌تواند اعمال سياست ادعاي موسوم به فشار حداكثري را از اولويت‌هاي دولت تازه‌نفس امريكا خارج كند يا خير، گفت: هيچ كس نمي‌تواند در بازه زماني كنوني نظر قاطعي درباره رويكرد ترامپ ارايه دهد، حتي در ساير مسائل بين‌المللي و نه صرفا در رابطه با ايران مواضع دولت دوم ترامپ مشخص نيست. به باور فرجي راد موضوع ايران اما به دليل پيچيدگي‌هاي خاص خود، وضعيت متفاوتي دارد. به عنوان مثال، در برابر چين ادعاهايي مطرح مي‌شود، اما به‌راستي نمي‌‌دانيم كه ترامپ چه رويكردي را اتخاذ خواهد كرد. در مورد اوكراين نيز ادعاهايي وجود دارد، گفته مي‌شود انگليس از ترامپ خواسته است مساله آتشبس در اوكراين را به مدت سه ماه به تاخير بيندازد. اينها تناقضاتي هستند كه در مواضع ترامپ مشاهده مي‌شود. اين استاد ژئوپليتيك در ادامه گفت كه اين ادعا مطرح است كه در مورد ايران، طرحي سه ماهه ارايه شده كه احتمالا ترامپ در ابتداي دولت دوم خود آن را به كار گيرد. به باور فرجي‌راد البته تحليل‌‌ها و مقالات مختلفي در مورد رويكرد احتمالي ترامپ رسانه‌اي شده كه به اين نتيجه مي‌رسند كه او ابتدا مذاكره و ديپلماسي با ايران را در اولويت قرار داده و اگر ديپلماسي جواب نداد، بر مساله فشار حداكثري تاكيد خواهد كرد. فرجي‌راد در ادامه به «اعتماد» گفت كه اما آنچه از سكوت نسبي ترامپ برداشت مي‌شود، اين است كه او به احتمال زياد همان رويكردهايي را كه در كمپين انتخاباتي خود مطرح كرده، در مرحله اول به كار خواهد گرفت. به اين معنا كه در ابتدا گفت‌وگوهايي را انجام خواهد داد و به دنبال اعمال فشار نخواهد بود. احتمالا تلاش اوليه‌اش اين خواهد بود كه از طريق گفت‌وگو براي خود اعتباري كسب كند. اين استاد ژئوپليتيك در ادامه همچنين خاطرنشان كرد كه مصداق اين رويكرد را در ادعاهاي اخيرش درباره غزه شاهد هستيم، به گونه‌اي كه مدعي است كه تا آخر هفته آتشبس برقرار خواهد شد و براساس فشارهاي او نيز حماس و اسراييل تسليم شده‌اند. در رابطه با ايران نيز او احتمالا از طريق گفت‌وگو مدعي است كه براساس تهديد، ايران را وارد مذاكره كرده است. به باور فرجي راد اما گزاره ديگري مطرح است و آن اينكه ترامپ احتمالا محاسباتي خواهد داشت كه اگر فشارها بر ايران افزايش يابد، به تنش‌هاي بزرگي منجر خواهد شد كه اين تنش‌ها ممكن است منافع امريكا در منطقه را به خطر بيندازند. واشنگتن به دنبال تنش نيست و به دنبال آرامش در منطقه است و نبايد اين اتفاق رخ دهد. لذا تصور نمي‌كنم كه ترامپ در ابتداي دولت خود، به اهرم فشار حداكثري متوسل شود، چراكه ممكن است اين فشارها به نتايجي منتج نشود.