همايش سينماي ايران چگونه مي‌تواند دستاوردي براي سينما به حساب آيد؟
ترافیک موضوعات
سعید رجبی فروتن
همايش يك‌روزه سينماي ايران تحت عنوان «سينماي ايران، نگاهي به آينده» روز اول بهمن برگزار شد.
در اين همايش اگر چه پيرامون موضوعات مختلف و پراكنده‌اي صحبت شد و همين جمع‌بندي محتواي همايش را قدري سخت مي‌كند، اما نفس برپايي همايش قابل اعتنا است. فريدزاده در توجيه تعدد موضوعات همايش گفت: «چرا اين پنل‌ها را انتخاب كرديم بازمي‌گردد به گفته آقاي وزير كه يك ضلع پنجگانه را مورد توجه قرار دادند و هركدام از اين محورها به بحث سينما و اقتصاد است. يكي از مسائل مهم توجه به سينما به مثابه يك هنر است. ديگري بحث سينما و فناوري است و اگر ما فناوري را نشناسيم نمي‌توانيم به جايگاه خودمان در جهان پي ببريم و يكي از مهم‌ترين مسائل حوزه فناوري نيز هوش مصنوعي است. بحث ديگر نسبت سينما، انسان و حكمراني است كه نسبت هنرمند با جامعه و نسبت جامعه با حاكميت را مورد بررسي قرار مي‌دهد. يكي از مهم‌ترين مسائل اين پنل اين است كه مخاطب من به عنوان يك فيلمساز كيست و براين اساس بايد چه زباني را اتخاذ كنم و محور آخر هم سينما از منظر بين‌الملل است.» با اين حال دكتر هادي خانيكي يكي از سخنرانان همايش ضرورت تبيين و تشريح تخصصي موضوعات را در جلسات آينده يادآورشد.
اهميت اين همايش فارغ از كم و كيف مطالب ارايه شده در ادامه مرور شده است:
دامن زدن به مباحث نظري، مساله‌شناسي و تبيين وضع موجود به ويژه در پرتو تحولات شگرف فناوري‌هاي نوين در صنعت تصوير، مديران اجرايي سينما را از عمل‌زدگي دور مي‌كند و بينش و بصيرت لازم را براي انجام هرگونه برنامه‌ريزي به آنها مي‌دهد.
رابطه بين دانشگاه و مراكز و انجمن‌هاي علمي و فرهنگي با دستگاه‌هاي اجرايي در چنين همايش‌هايي نمود پيدا كرده و مي‌تواند زمينه‌ساز تعميق و گسترش همكاري‌هاي علمي بعدي باشد. از ياد نبريم ايده اوليه اين نشست به ابتكار انجمن ايراني مطالعات فرهنگي و ارتباطات بوده است.
وجهه علمي و دانشگاهي رييس سازمان سينمايي مي‌تواند تضمين‌كننده استمرار چنين نشست‌هايي باشد و با انتخاب يك دبير علمي آشنا با تحولات و نقاط عطف سينماي ايران و جهان مي‌توان سينما را محدود به حاشيه‌هاي ريز و درشت فيلم‌ها و اكران آنها ندانست.
خوشبختانه فريدزاده در همايش صرفا حضور تشريفاتي نداشت و آماده بود كه در برابر سخنرانان ميهمان سراپاگوش باشد و راهكارهايي براي برون‌رفت از چالش‌هاي موجود بيابد.
او گفت: «من هم اينجا هستم تا حرف دوستان را بشنوم تا با كمك هم از اين هزارتو رهايي پيدا كنيم.»
ناگفته نماند پيش از اين در دولت دوازدهم همايش مشابهي با تمركز بر سينماي ديجيتال طراحي و برگزار شد اما متاسفانه از آن زمان تاكنون به دليل تغيير دولت‌ها و نگرش مديران، امكان استمرار چنين نشست‌هايي فراهم نشد. حال آنكه طراحي محورهاي علمي همايش‌هايي از اين دست بايد به گونه‌اي باشد كه حداقل سالي يك‌بار تداوم داشته باشد و باري به هر جهت برگزار نشود. علي ربيعي، دستيار اجتماعي رييس‌جمهور و رييس هيات‌مديره انجمن ايراني مطالعات فرهنگي و ارتباطات وعده داده است كه با همكاري سازمان سينمايي نظير اين همايش به‌صورت ادواري برگزار شود.
حضور سخنرانان از بين متخصصان و چهره‌هاي سياسي و دانشگاهي و مديران اجرايي اگر چه در جاي خود مغتنم است، اما با دعوت از اساتيد و نظريه‌‌پردازان ساير كشورها مي‌توان از ديدگاه‌هاي تازه استقبال كرد و زمينه مشاركت علمي بين هسته‌هاي علمي كشورمان با ديگر ممالك را فراهم كرد. به عنوان مثال در همايش اخير سه تن از كارشناسان پنل «سينما و فناوري نوين»، سال گذشته در نشست مشابهي در موزه سينما به اين خاطر كه فرصت بيشتري داشتند، درباره هوش مصنوعي AI به تفصيل صحبت كردند و در همايش اخير (براساس آنچه منابع خبري گزارش كرده‌اند) دامنه بحث آنها از جلسه سال گذشته به‌طور معناداري فراتر نرفت.
قابل پيش‌بيني بود كه پنل حكمراني در سينما به اعتبار شركت‌كنندگان در آن و نيز زيربنايي بودن عناوين اعلام شده، واجد نكات قابل تأملي باشد. اين انتظار تاحد زيادي برآورده شد؛ به‌طوري‌كه صورت‌بندي انجام شده از سوي دكتر خانيكي درباره مسائل پيش روي سياست‌گذاران سينما مي‌تواند مبنا و چارچوب نظري براي مجريان سينما قلمداد شود و روشنگر مسير تلاش‌هاي آنها باشد.
همچنين سيد محمد بهشتي، مبدع سياست حمايت، هدايت و نظارت در دهه شصت بر اين عقيده پافشرد كه نظارت در دوران قرنطينه معنا داشت و الان حمايت بايد سرلوحه حكمراني در سينما قرار گيرد.
روح‌الله حسيني از معدود معاونان نظارت و ارزشيابي كه مسلط به دو زبان خارجي و صاحب مقالات و تاليفات منتشر شده زيادي و از‌جمله داستان است، در همايش، دوگانه سينماي كمدي و اجتماعي را پيش كشيد و دور شدن فيلم‌هاي اجتماعي از شاعرانگي و استعاره را به نقد كشيد و خام بودن دستمايه‌هاي اجتماعي و روايت غيرخلاقه را آفت سينماي اجتماعي دانست.
مي‌ماند يك نكته؛ اعطاي جايزه پژوهش سال و فراخوان‌هاي معاونت توسعه فناوري و مطالعات سينمايي در چند سال اخير حول محورهاي موردنظر، دامنه تحقيقات سينمايي را در كشور وسعت بخشيده است اما متاسفانه از نتايج تحقيقات صورت گرفته در عمل كمتر استفاده شده است و در متن برنامه‌ها و حتي سخن و تحليل مديران ارشد سينمايي كشور، ردي از نتايج پژوهش‌هاي انجام شده كمتر ديده و شنيده مي‌شود؛حال آنكه معرفي و ارايه شايسته پژوهش‌هاي برتر، ساير محققان و علاقه‌مندان را در جريان آنها قرار مي‌دهد و جنبه‌هاي مهم و بديع تحقيقات برنده جايزه سال برجسته مي‌شد.
اين رويكرد منفعلانه و كاملا اداري مي‌تواند دامن‌گير همايش يك روزه اخير نيز بشود و آن را به يك نشست داخلي با حضور جمعيت محدودي بدل سازد.
برگزاري همايش در روزهاي برفي تهران، نزديك شدن به زمان برگزاري جشنواره و درگير بودن بسياري از عوامل سينما به آماده كردن نسخه نهايي فيلم‌شان در استوديوهاي صدا و تدوين و لابراتوارهاي ديجيتال، سبب شد تا همايش مخاطب سينماگر كمتري را به خود ببيند.
مضافا كه پيش از اين درباره همايش و محورهاي آن اطلاع‌رساني صورت نگرفته بود و اعلام يك‌باره زمان برگزاري آن، تحقق كامل اهداف موردنظر طراحان و مجريان را با ترديد روبه‌رو مي‌سازد.
چاپ و انتشار گزارش كامل همايش تا حدي مي‌تواند شعاع مخاطبان غيرحضوري آن را وسعت دهد.