احمد الشرع، رييس دولت انتقالي سوريه ديروز به تركيه رفت تا با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور اين كشور و ديگر مقامات سياسي و نظامي آن گفت‌وگو كند.
الشرع نيز همانند اسعد الشيباني، وزير خارجه سوريه پس از سفر به كشوري عربي عازم تركيه شد.
در اين خصوص دو نگاه وجود دارد: اول اينكه حاكمان جديد سوريه به دليل نوع نگاه خود و تعلق سوريه جديد به جهان عربي، مقصد اول خود را يك كشور عرب انتخاب كردند. نگاه دوم اين است كه مقامات تركيه با توجه به حساسيت جهان عرب نسبت به نقش منطقه‌اي جديد تركيه با توجه به تحولات سوريه، به دمشق توصيه كرده‌اند كه اقدامي نكند تا اين حساسيت افزايش يابد.
اگرچه احمد الشرع هفته گذشته در پاسخ به اين سوال كه اول به كدام كشور خارجي خواهد رفت، تركيه يا عربستان؟ گفته بود كه در انتظار دعوتنامه است. اما به نظر مي‌رسد كه اين جواب ديپلماتيك را بايد در راستاي همان كاهش حساسيت ارزيابي كرد.
محورهاي مذاكرات الشرع در آنكارا
پيش از سفر رييس دولت موقت سوريه به آنكارا، فخرالدين آلتون، رييس نهاد ارتباطات رياست‌جمهوري تركيه گفته بود كه تثبيت وضعيت در سوريه و امنيت اين كشور ازجمله محورهاي اين سفر خواهد بود.
با اين وجود مي‌توان به موارد زير نيز اشاره كرد:
همكاري‌هاي امنيتي و نظامي: از مهم‌ترين خواسته‌هاي دمشق از آنكارا در شرايط فعلي كمك تركيه به ايجاد امنيت در سوريه و انتقال تجربيات در اين خصوص است. دولت نوپاي دمشق با چالش‌هاي امنيتي جدي نظير اقدامات نظاميان دوره گذشته، تروريسم داعش و عدم تثبيت وضعيت در شهرهاي مختلف روبه‌رو است. تجربيات و كمك‌هاي سازمان اطلاعات تركيه ازجمله مواردي است كه دو طرف به آن توجه دارند. بر همين اساس بود كه ابراهيم كالين، رييس سازمان اطلاعات تركيه تاكنون دو بار به دمشق رفت و رييس استخبارات سوريه نيز به تركيه سفر كرده است.
اين سفرها به منظور شكل‌گيري ساختار سازمان اطلاعات و امنيت سوريه با كمك تركيه ارزيابي مي‌شود، به خصوص اينكه «انس خطاب» رييس جديد دستگاه امنيتي سوريه ازعناصر جبهه النصره است كه از گذشته مورد حمايت تركيه قرار داشتند.
سوريه در حوزه نظامي نيز باتوجه به فرسودگي تجهيزات دوره گذشته و نابودي اكثر تسليحات راهبردي خود ازسوي اسراييل كاملا به تركيه وابسته خواهد شد. يك مقام نظامي تركيه در اين خصوص گفته است كه ارتش سوريه از صفر بازسازي خواهد شد. در اين خصوص تركيه با تسليحات زميني، دريايي و هوايي خود، بازار بزرگ سوريه را از دست نخواهد داد.
اولويت در اين خصوص پهپاد براي شناسايي و نظارت و مقابله با تروريسم داعش در نقاط مرزي و دوردست، تسليحات سنگين نظير زره پوش‌ها و نفربرها و شناورهاي نظامي است كه قراردادهايي بين طرفين امضا شده و در حال امضا است.
بنابر گزارش نشريه «تركيه»، براساس توافقنامه امنيتي كه به زودي بين آنكارا و دمشق منعقد مي‌شود، تركيه دو پايگاه نظامي در سوريه خواهد ساخت تا به آموزش نظاميان سوريه بپردازد. همچنين حدود ۵۰ فروند جنگنده اف ۱۶ در سوريه مستقر مي‌شود تا در قالب آن، تركيه از سوريه در برابر خطرات محافظت كند. براساس اين توافق امنيتي، تا زمان شكل‌گيري كامل ارتش سوريه، تركيه در اين كشور فعال مايشاء خواهد بود.
تجارت: اگرچه دولت الشرع در ابتداي راه تعرفه واردات كالاهاي ترك را در حمايت از توليد در سوريه چند برابر افزايش داد اما با توجه به مرز ۹۱۱ كيلومتري بين دو كشور و پتانسيل‌هاي تجاري تركيه، آنكارا همه تلاش خود را به كار خواهد بست تا اولين شريك تجاري تركيه باشد. همچنين شركت‌هاي ترك در حوزه‌هاي مختلف، فعاليت خود را در سوريه آغاز كرده يا در حال مذاكره هستند. طي دو ماه گذشته تجارت بين دو كشور حدود ۴۰درصد نسبت به گذشته افزايش داشته است كه به مرور زمان گسترده‌تر نيز خواهد شد. انرژي يكي از محورهاي مهم اين تجارت است. در حال حاضر چند خط انتقال انرژي از شهرهاي مرزي تركيه به ادلب و حلب شكل گرفته و به زودي دو كشتي توليد برق نيز از تركيه و قطر در آب‌هاي سوريه لنگر خواهند انداخت تا حدود 700 مگاوات برق براي سوريه تامين كنند و روشنايي در شهرهاي مختلف اين كشور را از روزي حداكثر 4 ساعت به حداقل 8 ساعت برسانند.
كردهاي شمال سوريه: از همان ابتداي تغيير حكومت در سوريه، آنكارا به دنبال كسب همراهي دمشق براي مقابله با نيروهاي دموكراتيك سوريه (قسد) بوده است. آنكارا كه قسد را تهديد اول امنيتي خود مي‌داند بارها تاكيد كرده كه اين گروه يا بايد در ارتش ادغام شده يا تسليحاتش را كنار بگذارد يا ما آنها را سركوب خواهيم كرد. احمد الشرع نيز با توجه به همين حساسيت تاكيد داشته كه وجود گروه مسلح خارج از ارتش در سوريه را نمي‌پذيرد. بر همين اساس مظلوم عبدي سركرده قسد كه از حمايت علني امريكا در شرايط جديد تا حدودي نااميد شده، ديداري با الشرع داشته تا بتواند به راه‌حلي برسد. براساس آنچه خود او اعلام كرده، طرفين در ادغام قسد در ارتش سوريه به توافق اوليه رسيده‌اند. باتوجه به انگيزه‌هاي قسد براي بنيان‌گذاري يك حكومت خودمختار در شمال سوريه، روند مذاكرات و توافق با دمشق به سادگي ميسر نخواهد شد. اما در صورت نتيجه، مي‌تواند يك پيروزي مهم در حوزه امنيتي براي آنكارا تلقي شود.
پناهجويان سوري: حدود ۳ و نيم ميليون پناهجوي سوري در تركيه حضور دارند كه طي يك دهه گذشته در كنار فرصت‌ها، مشكلات و چالش‌هايي را براي اقتصاد، جامعه و دولت اردوغان به همراه داشته‌اند. آنكارا تلاش دارد تا هر چه سريع‌تر با تثبيت وضعيت در سوريه، بخش بزرگي از پناهجويان به كشورشان بازگردند. اين اتفاق مي‌تواند وضعيت اقتصاد تركيه را بهبود بخشيده و محبوبيت شكننده اردوغان و دولتش در تركيه را افزايش دهد.
چالش مهم دمشق و آنكارا: اشغال بخش‌هايي از خاك سوريه توسط اسراييل ازجمله چالش‌هاي مهم سوريه و تركيه است. طرفين نمي‌توانند باتوجه به وضعيت فعلي موضعي قاطع نسبت به اين اشغالگري داشته باشند. اين در شرايطي است كه اسراييل با پيشروي حداقل 20 كيلومتري در خاك سوريه، ارتفاعات هرمون را اشغال كرده و با ساخت و ساز در آنجا نشان داده كه قصد عقب‌نشيني از آن را ندارد. اين موضوع در آينده چالش بزرگي براي دمشق و آنكارا خواهد بود.
اگرچه وضعيت جديد در سوريه فرصت‌هاي بي‌شماري را دراختيار تركيه قرار داده اما چالش‌هايي نيز به همراه خواهد داشت كه ممكن است اين كشور را به عامل نگراني و دردسر تركيه در سال‌هاي آينده تبديل كند، به خصوص اينكه كشورهاي عربي نظير امارات و عربستان به اين راحتي اجازه حضور و نقش‌آفريني همه‌جانبه را به تركيه نخواهند داد. كارشناس مسائل تركيه