گزارش نشست خبري رويداد ملي هنرهاي تجسمي
امسال جشنواره تجسمي فجر غيررقابتي است
صبح روز سه‌شنبه 16 بهمن ماه نشست خبري هفدهمين دوره از جشنواره تجسمي فجر با حضور بهرام كلهرنيا دبيركل اين رويداد، امير راد دبير هنري و جعفر واحدي دبير اجرايي در موزه هنرهاي معاصر تهران برگزار شد.
به گزارش «اعتماد» در اين نشست بهرام كلهرنيا كه براي نخستين‌بار است سكان دبيركلي جشنواره تجسمي فجر را برعهده گرفته، برخلاف نشست‌هاي خبري كه در دوره‌هاي گذشته برگزار شده بود به جاي اعلام يك‌سري آمار و اطلاعات، صرفا به بيان كليتي درباره اين دوره از جشنواره پرداخت. اين درحالي بود كه در دوره‌هاي گذشته روال به اين شكل بود كه ماه‌هاي قبل از برگزاري جشنواره، كليد جشنواره با انتشار فراخوان جشنواره در سايت جشنواره زده مي‌شود و تا پيش از برگزاري نشست خبري، برخي از اطلاعات از جمله دبيران بخش‌هاي مختلف جشنواره و برخي از داوران اعلام مي‌شود. اما اين‌بار جشنواره تجسمي فجر با چراغ خاموش آغاز به كار كرد و عدم اعلام بسياري از اطلاعاتي كه كمك مي‌كند كه نه تنها هنرمندان بلكه اهالي رسانه‌ها هم بهتر بدانند كه در اين دوره مختصات جشنواره چيست، موجب شد تا حتي پس از پايان نشست بسياري از سوال‌ها همچنان بي‌جواب بماند و بايد منتظر ماند تا روابط عمومي جشنواره به تناوب اين اطلاعات را دراختيار رسانه‌ها بگذارد.
جشنواره تجسمي فجر در مقايسه با سه جشنواره فيلم، تئاتر و موسيقي از جوان‌ترين رويدادهاي هنري است كه در 17 سال گذشته هر سال در بهمن ماه برگزار مي‌شود اما اين رويداد ملي كه همواره داعيه بين‌المللي شدن دارد نه تنها در رده جوان‌ترين‌هاي جشنواره‌هاي فجر قرار مي‌گيرد، بلكه از نظر تخصيص امكانات و بودجه نيز جزو فقيرترين جشنواره‌هاي فجر است. اين دوره قرار است با بودجه 17 ميلياردي برگزار شود و برخلاف دوره‌هاي پيشين كه بخش رقابتي داشت و هنرمندان در هر بخش با هنرمندان هم شاخه خود رقابت مي‌كردند و در نهايت چندين هنرمند نيز طوباي زرين جشنواره را به خانه مي‌بردند اما در اين دوره ديگر خبري از اهداي طوباي زرين جشنواره نيست و بحث غيررقابتي بودن جشنواره نيز بي‌شك، اين دستاورد را براي برگزار‌كنندگان اين جشنواره در پي خواهد داشت كه هيچ جايزه نقدي به كسي اهدا نمي‌شود. اين درحالي است كه در ساير جشنواره‌هاي فجر هر سال صحبت بالا رفتن مبلغ جايزه مي‌شود و هنرمندان تجسمي گويي در اين بازي جايي ندارند.
در ابتداي اين نشست بهرام كلهرنيا با اشاره به تغيير رويه برگزاري اين دوره از جشنواره اشاره كرد و گفت: در اين دوره اگرچه از دستاوردهاي دوره‌هاي پيشين بهره‌برداري خواهد شد اما شيوه برگزاري جشنواره به كل تغيير كرده است.
كلهرنيا نخستين ايده تغيير جشنواره از تمركز روي موارد محدود عنوان كرد و گفت: خواست ما اين بود كه امسال گستره ملي را افق جشنواره قرار دهيم؛ از اين رو در نام‌گذاري‌ها نيز تغييراتي ايجاد كرديم؛ مثلا بخش سرزمين من بر مبناي تفكري كه وجود داشت، در گوشه و كنار كشور ديده شد و حال اين‌طور نيست. از طرفي باتوجه به شرايط اجتماعي كوشيديم جوانگرايي را هم مورد توجه قرار دهيم چون جوان‌ها سرمايه‌هاي ما و هنر اين سرزمين هستند؛ از اين رو در اين دوره توليد محتوا و جايزه بگيري را نديده گرفتيم.
كلهرنيا درباره غيررقابتي بودن جشنواره گفت: رقابت ايده عتيقي است كه ابتدا در نظام‌هاي نظامي شكل گرفته و يكي از بخش‌هاي نظامي‌گري است و خب اساس نظامي‌گري مبارزه است و اين درحالي است كه مبارزه با هنر همسو نيست. اين ورزشكاران هستند كه بايد رقابت كنند و نفر اول، دوم و سوم داشته‌اند و دارند. هنر اين‌طور نيست. اين غيررقابتي بودن ايده خوبي است و در بسياري از موقعيت‌هاي اجتماعي هم تجربه شده است. هنر حساسيت‌هاي هنري مي‌طلبد.
بهرام كلهرنيا گفت: اين‌گونه احساس شد كه نياز داريم صلح و هم‌انديشي را در جامعه رواج دهيم. جشنواره هفدهم مجسمه‌اي فرضي است كه راس‌هايي دارد و مردم يكي از آنها هستند و هنرمندان و مسوولان راس‌هاي ديگر. در جشنواره امسال، ما بايد به ميان مردم برويم از اين رو لازم ديديم نرمش و صلح و در كنار هم زيستن را وارد جشنواره كنيم. خوشبختانه اين مورد كه گره‌اي در جشنواره بوده برطرف شده است. كليت موضوع اين است كه جاي اينكه مردم به نمايشگاه بيايند، ما مي‌كوشيم به ميان مردم برويم.
اما كلهرنيا درخصوص اينكه جشنواره تجسمي فجر براي اينكه چگونه به ميان مردم خواهد رفت هيچ توضيحاتي نداد. از ديگر مواردي كه در اين بخش به آن پرداخته شده بحث گفت‌وگو و مهرباني بود اما مشخص نشد در جشنواره‌هايي كه در دوره‌هاي پيش مخاطب آن را برخلاف سينما و كمتر تئاتر قشر خاصي تشكيل مي‌دهد چگونه مي‌تواند در ادوار پيشين خود وفاق و دوستي را ميان تمام هنرمندان ايجاد كند، بايد قبول كرد كه بسياري از هنرمندان تجسمي در بسياري از رويدادهاي بين‌المللي و دوسالانه‌ها شركت كرده‌اند، اقبالي به شركت در فجر را نداشته‌اند و همين امر موجب مي‌شود كه اين نگاه نسبت به جشنواره تجسمي فجر وجود داشته باشد كه جشنواره فجر تنها محمل و محل بروز استعدادهاي گروه خاصي از هنرمندان است، حال بايد ديد در اين دوره چه راهكاري براي جلب نظر هنرمنداني كه تاكنون به هر دليلي در فجر شركت نكرده‌اند، انديشيده‌اند.
نكته ديگر اينجاست كه جشنواره تجسمي فجر برخلاف ساير جشنواره‌هاي هنري مكان مناسب براي نمايش آثار خود دارد و در دوره‌هاي گذشته شاهد پراكندگي بخش‌هاي مختلف جشنواره در موزه هنري‌هاي معاصر، موسسه صبا، فرهنگستان هنر و خانه هنرمندان بوده‌ايم. اين نكته اين بحث را پيش روي جشنواره ملي باز مي‌كند كه در تمام 17 سال گذشته صرفا تمركزش روي برگزاري جشنواره بود و هيچ راهكار و پيشنهادي براي توسعه هنرهاي تجسمي كه بخشي از آن وابسته به فضايي براي نمايش است، نداده است.
او در ادامه گفت: از آقاي رييس‌جمهور و آقاي سيدعباس صالحي مي‌خواهيم جشنواره را ببيند و توقع داريم مكاني هميشگي دراختيار مجموعه قرار بگيرد. اينجا اگر شكل بگيرد؛ ا‌ن‌شاءالله همان مركز آكادمي خواهد بود. در اين صورت است كه مثلا افراد خاص جشنواره‌اي چون ونيز را به خودشان محدود نخواهند كرد.
كلهرنيا افزود: در جشنواره يك ديدگاه جديد اين است كه بتوانيم براي اولين‌بار آكادمي جشنواره فجر را ارتقا دهيم كه تا عمل فاصله زياد دارد. طي اين نگاه كار جشنواره رصد پشتيباني در طول سال است.
او با بيان اينكه جشن امسال، جشن ملي دوستي است، گفت: يكي ديگر از موارد در جشنواره امسال كار كردن روي عناصر گرافيكي جشنواره است كه آن را نيز اتفاقي نو مي‌دانم. نگاه براي توليد محتوا در اين بخش زبده و بي‌نظير بوده است. براي پوستر كه در پايان رونمايي مي‌شود درخت سروي را انتخاب كرده‌ايم كه براي ايراني‌ها داراي معناست. اين سرو به پديده ارسي گره خورده است. بايد گفت ارسي‌ها فقط گذر نور نبوده‌اند و به معناي ازلي ابدي متصل بوده‌اند. ريشه اين طرح در تفكر قدسي است. سرو را گذرگاه نور ديده‌ايم. سياوش لطفي نيز براي اين پوستر و موشن‌گرافي آن موسيقي ساخته است. وي گفت: مجموعه پوسترهاي ديگري داريم كه به شكل تمبر طراحي شده‌اند كه پيغام‌ها و نشانه‌هايي براي مهر و مهرباني دارند و تقاضا دارم به پيام‌ها جدي نگاه كنيد. كلهرنيا در بخش ديگري از صحبت‌هايش درباره حضور هنرمندان خارجي در كشور و نمايش آثارشان گفت: موضوع اين است كه ما مورد استقبال برخي كشورها قرار داريم اما فعلا از آنها اسم نمي‌برم. برخي از آنها خواستند در جشنواره حضور يابند؛ اما چون ساز و كار و پيچيدگي‌هايي وجود دارد و اين روند تاييداتي لازم دارد بايد كارها نهايي شود تا بعد آنها را به اطلاع شما برسانيم. او تاكيد كرد: اگر كارها نهايي شود، اولين عهد ما تنظيم تفاهم‌نامه در خارج از كشور است. در اين صورت هنرمندان ايراني را هم به كشورهاي ديگر مي‌فرستيم. اين آرزو اگر قطعي شود ابرازش خواهيم كرد.
در ادامه برنامه امير راد (دبير هنري جشنواره) گفت: باتوجه ويژه به بخش گسترش و تاكيد بر ملي بودن، زنگ جشنواره در بخش «سرزمين من» كه استاني است، بيست و يكم در شهر شيراز زده خواهد شد. ۲۶ بهمن ماه نيز آيين رسمي افتتاحيه را در مجموعه آسمان در تهران خواهيم داشت. در روز بيست و نهم بهمن ماه نيز در فرهنگسراي نياوران آيين گشايش «يادداشت‌هاي يك دوربين» را داريم.
وي گفت: سوم اسفند در موزه گرافيك آيين گشايش بخش جشن‌ها را داريم. سه‌شنبه هفت اسفند ماه هم بخش ديگري به نام «هنر فاخر ملي» را خواهيم داشت و روز جمعه دهم اسفند مراسم اختتاميه را برگزار خواهيم كرد. راد در بخش ديگري از صحبت‌هايش درباره عدم رقابتي بودن رويداد امسال تاكيد كرد: جشنواره هنرهاي تجسمي فجر بايد محل حضور جشنواره‌هاي ديگر باشد و رقابتي كه دوستان مي‌گويند بايد در همان ديگر رويدادها انجام شود. نبايد تلقي شود كه جشنواره هنرهاي تجسمي فجر رقيب نهادهاي خصوصي است. ما امسال مي‌خواهيم كنارشان باشيم. اين جشن در واقع بزرگداشتي براي تمام فعالان است و رقابت در جشنواره‌هاي ديگر اتقاق مي‌افتد.
چالش اصلي جشنواره محل برگزاري است نه بودجه!
واحدي، دبير اجرايي جشنواره هفدهم هنرهاي تجسمي فجر گفت: مكان يكي از چالش‌هاي هر ساله ماست و پول و بودجه در رده دوم بوده است. در ارشاد براي جاي برگزاري برخلاف موسيقي و تئاتر چالش داريم. امسال با همكاري دوستان كارها پيش رفته و بخش‌ها نامشخص بود و هماهنگي‌ها سخت بوده است.
وي درباره همكاري با شهرداري و نهادي فرهنگي نيز گفت: با سازمان زيباسازي صحبت شده و جلسه هم برگزار كرده‌ايم و قرار است همكاري‌هايي صورت گيرد.
واحدي درباره بودجه جشنواره امسال نيز گفت: بودجه‌ها خيلي محدود است. برآورد اوليه ما تامين شده است. الان هفده تومان ديده شده و ۷۵درصد آن محقق شده و باقي تا آخر سال محقق مي‌شود. ايده‌آل جشنواره برگزاري با ۱۳۵ ميليارد است.