اهميت كاتا در توسعه جودو
ميثم عبداللهي
براساس متون آموزشي كلاسيك جودو، كاتا به عنوان ريشه اصلي «درخت جودو» معرفي شده و نقشي حياتي در رشد و توسعه جودوكاها ايفا مي‌كند. تكنيك‌هاي جودو بدون ارتباط با ريشه‌هاي اصلي خود (كاتا و راندوري) از نظر فني فاقد ارزش هستند و نمي‌توانند به رشد پايدار جودوكا كمك كنند. همان‌طور كه يك درخت بدون ريشه قوي نمي‌تواند رشد كند، يك جودوكا نيز بدون تسلط بر كاتا نمي‌تواند به توسعه كامل دست يابد.
كاتا به عنوان بستري براي تمرين در شرايط ايده‌آل معرفي شده كه به جودوكاها اجازه مي‌دهد تكنيك‌ها را به صورت كامل و دقيق مطالعه و تمرين كنند. اين روش همچنين امكان توسعه هماهنگ بدن و تكنيك را فراهم مي‌كند. نكته مهم ديگر، تاكيد بر تفاوت بين تمرين صرف راندوري و تمرين كاتا است. درحالي كه راندوري مي‌تواند به توسعه محدود تكنيكي منجر شود، كاتا امكان درك عميق‌تر و همه‌جانبه‌تر از تكنيك‌ها را فراهم مي‌كند. جودوي مدرن بدون كاتا نمي‌تواند الزامات يك سيستم كامل تربيت‌بدني را برآورده كند و براي دستيابي به سطوح بالاي جودو، تركيب مناسبي از كاتا و ساير روش‌هاي تمريني ضروري است. تحقيقات تاريخي درباره سير تكامل كاتاي جودو نشان مي‌دهد كه اين بخش مهم از هنر رزمي جودو، مسيري 100 ساله را از زمان شكل‌گيري تا تكامل طي كرده است.
براساس اسناد موجود، نخستين گام‌هاي شكل‌گيري كاتا به سال 1878 باز مي‌گردد، زماني كه «راندوري كاتا» به عنوان اولين فرم رسمي كاتا معرفي شد. ده سال بعد در 1888، اولين تلاش‌ها براي استانداردسازي كاتا آغاز شد كه نقطه عطفي در تاريخ اين هنر محسوب مي‌شود. دوران طلايي و رشد كامل كاتا از سال 1908 آغاز شد و تا سال 1938، يعني زمان درگذشت استاد جيگورو كانو، بنيانگذار جودو، ادامه يافت. در اين دوره 30 ساله، كاتا به اوج شكوفايي خود رسيد و سيستم‌هاي آموزشي آن تكميل شد. پس از درگذشت استاد كانو، كاتاي جودو وارد دوره‌اي از تغييرات شد و دو گرايش متمايز در آن شكل گرفت؛ گرايش ژاپني مدرن و گرايش غربي مدرن. اين دوگانگي كه از سال‌هاي 1950-1949 آغاز شد، منجر به ظهور «شيهاي كاتا» در دهه 1960 گرديد. اين تحول تاريخي نشان مي‌دهد كه چگونه كاتا از يك سيستم ساده به مجموعه‌اي پيچيده و چندوجهي تبديل شده و تحت تاثير عوامل مختلف فرهنگي و جغرافيايي قرار گرفته است. امروزه، با جهاني شدن جودو، كاتا همچنان در حال تكامل است و مسير آينده آن موضوع بحث‌هاي مختلف در جامعه جهاني جودو است.
به گزارش سايت فدراسيون جهاني جودو (IJF)، ژان لوك روژ، مدير توسعه و ترويج بين‌المللي فدراسيون جهاني جودو در حاشيه مسابقات جهاني كاتاي 2024 لاس‌وگاس، از تغييرات گسترده در برگزاري مسابقات كاتا خبر داد.
براساس اين گزارش، از سال 2025 مسابقات
«Kata World Series» با ميزباني شهر
لوون-لا-نوو بلژيك آغاز خواهد شد. اين رقابت‌ها كه سالانه در 6 تورنمنت و در پنج قاره برگزار مي‌شود، امكان رنكينگ و سيدبندي ورزشكاران را براي حضور در مسابقات جهاني فراهم خواهد كرد.
از ديگر تغييرات مهم مي‌توان به امكان شركت يك زوج در دو كاتاي مختلف، اضافه شدن كوشيكي-نو-كاتا و ايتسوتسو-نو-كاتا براي دارندگان درجات بالا و تغيير رده سني زير 23 سال به زير 21 سال اشاره كرد. همچنين از سال 2026، رده سني نوجوانان به اين مسابقات اضافه خواهد شد.
روژ همچنين از برنامه‌ريزي براي همكاري با المپيك ويژه در سال 2025 خبر داد كه طي آن، مسابقات ويژه‌اي بين رقابت‌هاي جهاني پيشكسوتان و كاتا برگزار خواهد شد.
به گفته اين مقام ارشد فدراسيون جهاني جودو، هدف از اين تغييرات، حفظ جنبه سنتي كاتا در كنار مدرن‌سازي و پويايي بيشتر اين رشته است.
باتوجه به تغييرات گسترده در ساختار مسابقات جهاني كاتا از سال 2025 و راه‌اندازي
«Kata World Series»، فرصتي بي‌نظير براي نمايش توانمندي‌هاي كاتاروهاي ايراني در سطح بين‌المللي فراهم شده است.
كاتاي ايران كه پيش از اين با كسب مدال‌هاي رنگارنگ در مسابقات آسيايي و جهاني، شايستگي خود را به اثبات رسانده، اكنون مي‌تواند با حضور مستمر در شش تورنمنت سالانه، جايگاه واقعي خود را در رنكينگ جهاني تثبيت كند.
علي‌رغم افتخارآفريني‌هاي متعدد كاتاروهاي ايراني در ميادين بين‌المللي، اين رشته همواره در سايه جودوي رقابتي قرار گرفته و آنچنان كه شايسته است، در رسانه‌هاي داخلي به آن پرداخته نشده است. حال با گسترش مسابقات كاتا در سطح جهاني و امكان شركت يك زوج در دو كاتاي مختلف، فرصت مناسبي براي توسعه اين رشته و جذب استعدادهاي جديد فراهم شده است.
بي‌شك با برنامه‌ريزي دقيق و حمايت همه‌جانبه از كاتاروها، مي‌توان از اين فرصت تاريخي براي ارتقاي جايگاه جودوي ايران در سطح جهاني بهره برد و بار ديگر قدرت ديرينه جودوي ايران را به رخ جهانيان كشيد.
رييس كميته تحقيقات و پژوهش فدراسيون جودو