آزمون دشوار ترانس آتلانتيك

كنفرانس امنيتي سالانه در مونيخ روز جمعه درحالي آغاز به كار كرد كه آينده اوكراين و چگونگي پايان دادن به جنگ اين كشور با روسيه، محور اصلي گفت‌وگوهاي اين كنفرانس بود. اين در‌حالي است كه ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين نيز در پي حضور در اين نشست هشدار داده است كه اوكراين نبايد از هيچ بحثي در مورد پايان دادن به جنگ در كشورش كنار گذاشته شود. گفتني است بعد از پايان نشست كنفرانس امنيتي رييس‌جمهور اوكراين با جي دي ونس، معاون اول رييس‌جمهور امريكا ديداري دوجانبه داشت. در عين حال پيش از آن نيز دي جي ونس، معاون دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا طي سخنراني جنجالي در اين كنفرانس با هدف قرار دادن كشورهاي اروپايي، از عقب‌نشيني آنها از برخي از اساسي‌‌ترين ارزش‌هاي‌شان انتقاد كرد. ونس ضمن هشدار به رهبران كنوني اروپا به دليل ناديده گرفتن ملت‌هاي‌شان مدعي شد اگر از راي‌دهندگان خودتان در هراس هستيد، امريكا هيچ كاري براي شما نمي‌تواند انجام دهد. به باور ناظران اين سخنراني موجب آشفتگي در كنفرانس مونيخ شد، زيرا بسياري انتظار داشتند كه ونس درباره مواضع دولت ترامپ در مورد صلح اوكراين، روابط با روسيه و آينده حضور نظامي امريكا در اروپا شفاف‌سازي كند. ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين اما بعد از سخنراني ونس، طي سخناني در مونيخ گفت كه اروپا بايد در هر گونه مذاكرات صلح احتمالي بين كشورش و روسيه، پشت ميز مذاكره بنشيند. وي همچنين تاكيد كرد: آنها در هر زمان براي مذاكرات واقعي آماده هستند؛ از گفت‌وگو در مورد استقرار نيروهاي حافظ صلح گرفته تا تضمين‌هاي امنيتي و روابط با ناتو. رييس‌جمهور اوكراين همچنين در گفت‌وگويي مدعي شد: به مشاركت نيروهاي اروپايي در اوكراين نيازمند هستيم، از اروپا مي‌خواهم نيروهاي مسلح اختصاصي خود را تشكيل دهد تا رهبران اين قاره را ترغيب كند آينده خود را رقم بزنند. اين در حالي است كه فرانك والتر اشتاين ماير، رييس‌جمهور آلمان در سخنراني خود، در واكنش به سخنان ونس، دولت جديد ايالات‌متحده را با عباراتي تند مورد انتقاد قرار داده و با بيان اينكه دولت جديد امريكا جهان‌بيني متفاوتي از ما دارد گفت كه اين «جهان‌بيني‌ به قواعد تثبيت‌شده، همكاري‌‌هاي ديرينه و اعتماد بي‌توجه است.» اشتاين ماير همچنين دولت جديد ايالات‌متحده به رهبري دونالد ترامپ را به «بي‌ملاحظگي» متهم كرد. گفتني است اولاف شولتز، صدراعظم آلمان نيز همزمان تاكيد كرد كسي كه مي‌خواهد با زور مرزها را تغيير دهد، نظم بين‌الملل را تضعيف مي‌كند، ما هيچ راه‌حلي را كه امنيت اروپا را تضعيف كند، نمي‌پذيريم و از منافع خود دفاع خواهيم كرد و بايد به حمايت از اوكراين ادامه دهيم.

اين واكنش‌ها در شرايطي بروز پيدا كرد كه كريستوف هوسگن، رييس كنفرانس امنيتي مونيخ طي مصاحبه‌اي با راديو آلمان (دويچلندفونك) گفت كه معتقد است: «معاون رييس‌جمهور امريكا اعلام خواهد كرد كه بخش بزرگي از نيروهاي امريكايي از اروپا خارج خواهند شد.» براساس گزارش آر.تي، اظهارات هوسگن در پي گزارش‌هاي اخير رسانه‌ها مبني بر اينكه دونالد ترامپ، قصد دارد حضور نيروهاي امريكايي در اروپا را حدود ۲۰درصد يا ۲۰ هزار سرباز كاهش دهد، به عنوان بخشي از بازنگري تعهد واشنگتن به حفاظت از اروپا است.‌ در اين ميان بوريس پيستوريوس، وزير دفاع آلمان، در پاسخ به گمانه‌زني‌ها مبني بر اينكه واشنگتن مي‌تواند نيروهاي خود را كاهش دهد، گفت كه اروپا بايد «سهم اصلي را در بازدارندگي و دفاع متعارف» در اين قاره داشته باشد.

وي افزود: «در ناتو، توافق كرديم كه يك نقشه راه براي سازماندهي انتقال بار از ايالات‌متحده به اروپا در سال‌هاي آتي تهيه كنيم و همزمان با هماهنگ كردن آن، از شكاف‌هاي امنيتي كه حياتي هستند جلوگيري كنيم.» اين درحالي است كه در ميانه تشديد تنش‌ها ميان دول اروپايي و نماينده دونالد ترامپ در كنفرانس امنيتي دي جي ونس، نماينده رييس‌جمهور امريكا در حاشيه اين نشست در اقدامي تحريك‌آميز به جاي ديدار با اولاف شولتز، صدراعظم آلمان با آليس وايدل، رهبر حزب افراطي جايگزيني براي آلمان ديدار كرد. فردريش مرز، آينده‌دارترين نامزد آلمان براي تصدي صدراعظمي از حزب دموكرات مسيحي هم هست. با اين همه و با لحاظ كردن اظهارات تندي كه توسط طرفين اروپايي و امريكايي در اين كنفرانس جنجالي خطاب به يكديگر بيان شد، گمانه‌زني‌ها در باب تشديد شكاف‌هاي فراآتلانتيكي به اوج خود رسيده است.

رويكرد جاه‌‌طلبانه پوتين: از مونيخ 2007

تا جنگ اوكراين

وب‌سايت شوراي آتلانتيك با انتشار يادداشتي در باب حواشي كنفرانس امنيتي مونيخ كه از روز جمعه آغاز شده، نوشته است: هجده سال پيش و دقيقا در چنين ماهي از سال 2007، ولاديمير پوتين اولين رهبر روسي بود كه در كنفرانس امنيتي مونيخ سخنراني كرد. سخنراني جنجالي پوتين در آن سال كه به انتقاد از جهان تك ‌قطبي پرداخت و ايالات‌متحده را مسوول ايجاد آن دانست، آغازگر رويكردي بيشتر تقابلي روسيه نسبت به غرب بود. به باور تحليلگران آنچه پس از سخنراني او در سال ۲۰۰۷ اتفاق افتاد، عواقب جدي و تعيين‌كننده‌اي به دنبال داشت. فرزندان روسي متولد آن سال اكنون به اندازه كافي بزرگ شده‌اند كه به خدمت سربازي فراخوانده شوند و به ميدان‌هاي جنگي مهم از جمله اوكراين فرستاده شوند. اين درحالي است كه پوتين هرگز جهت‌‌گيري‌هاي خود را در مقاطع مختلف پنهان نكرده است؛ ازجمله حمله به گرجستان در ۲۰۰۸، سپس تصرف كريمه اوكراين در ۲۰۱۴ و همچنين مداخله در سوريه. حال اما ناظران ادعا مي‌كنند اكنون نيز جاي تعجب ندارد كه پوتين تصور مي‌كند مي‌تواند بار ديگر با رفتارهاي جاه‌طلبانه خود در برابر يك جامعه دموكراتيك حواس‌‌پرت و نامنسجم از نگاه ونس، به اهداف خود دست يابد.

مونيخ 1938 تكرار خواهد شد؟

با اين همه كنفرانس مونيخ امسال براي شصت و يكمين‌بار در يك زمان مشابه و مهم برگزار شد. ممكن است تاريخ بار ديگر براي شركت‌كنندگان اين كنفرانس تكرار شود، رويدادي كه احتمالا توسط دونالد ترامپ رييس‌جمهور غيرقابل پيش‌بيني امريكا با هدف پايان دادن به جنگ طولاني روسيه و اوكراين، رقم زده خواهد شد. به باور ناظران گويي هشدار به كساني كه وسوسه مي‌شوند به اقتدارگريان امتياز دهند آن‌هم در موقعيتي مشابه يعني مونيخ به نوعي كليشه تبديل شده است؛ اداي سخناني تكراري كه پيش‌تر توسط نويل چمبرلين معاصر بيان شده بود (نخست‌وزير بريتانيا كه توافق مونيخ را در ۳۰ سپتامبر ۱۹۳۸ امضا كرد و در پي اين توافق، منطقه آلماني ‌زبان سودتنلند در چكسلواكي به آدولف هيتلر واگذار شد). بنابراين برخي مقامات اروپايي نگران اين هستند كه ترامپ ممكن است پس از تماس نود دقيقه‌‌اي‌اش با پوتين به نوعي در دام مشابهي بيفتد. آنها نگرانند كه با مذاكره براي واگذاري ۲۰درصد از سرزمين‌هاي اوكراين كه روسيه اشغال كرده، رييس‌جمهور ايالات‌متحده به پايان دادن به خصومت‌هاي فوري كمك كند، اما اين احتمال وجود دارد كه بلندپروازي‌‌هاي جاه‌طلبانه پوتين پايان نيابد. به گزارش وب‌سايت شوراي آتلانتيك با اين حال، اگر ترامپ درس‌هاي مونيخ ۲۰۰۷ و ۱۹۳۸ را درنظر بگيرد، مي‌تواند دستاوردهاي سخت‌كوشانه و حمايت ‌شده ازسوي ايالات‌متحده در اروپاي پس از جنگ جهاني دوم و جنگ سرد را لحاظ كند و اين وظيفه‌اي است كه در حال حاضر بر دوش اوست. درس سال ۲۰۰۷ براي ترامپ اين است كه بايد به پوتين در كلامش اعتماد كرد وقتي كه مدعي است قصد دارد نظم اروپايي را بازسازي كند و اوكراين را به خود اختصاص دهد. درس سال ۱۹۳۸ اما اين است كه ترامپ بايد بر آنچه كه آن را ايده «صلح از طريق قدرت» مي‌‌نامد، تمركز كند و بداند كه امتياز دادن به اقتدارگراها هرگز نتيجه‌بخش نخواهد بود.

آخرين اهرم اوكراين!

حال اما براي كساني كه در مونيخ حضور دارند يا از دور كنفرانس را پيگيري مي‌كنند، مطالعه فعاليت‌هاي پرشتاب دولت ترامپ در روزهاي اخير به سمت مذاكره براي پايان دادن جنگ اوكراين و روسيه ارزشمند است، اما به واقع آنكه سيگنال‌‌هاي تشويق‌كننده و همزمان نگران‌كننده‌اي دريافت شده است. يكي از نشانه‌هاي مثبت اعزام اسكات بسنت، وزير جديد خزانه‌‌داري، به اوكراين است تا به بررسي يك توافق ممكن بپردازد كه طبق گزارش‌ها شامل كمك نظامي ايالات‌متحده در ازاي مواد معدني نادر اوكراين و ساير مواد حياتي مي‌شود؛ منابعي كه به ‌طور فزاينده‌اي بخشي از زنجيره تامين نفوذ و قدرت مدرن در جهان را تشكيل مي‌دهند. هر چند كه به گفته رييس‌جمهور اوكراين، رايزني‌هايش با جي‌دي ونس، معاون دونالد ترامپ در باب اين موضوع بدون اعلام توافق پايان يافت. واشنگتن پست همزمان با انتشار يادداشتي در اين باب آورده است: اما گويا اين يك رويكرد نوآورانه در مذاكره است كه حتي قبل از شروع آن، امتيازات بسيار بزرگي داده شود. اين واقعيت كه ترامپ ابتدا با پوتين تماس گرفت و بعد از آن نيز با ولاديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين، صحبت كرد نيز نگراني‌هايي را به وجود مي‌‌آورد. همچنين اين ايده كه مذاكرات صلح ترامپ فورا و به ‌صورت دوجانبه با روس‌ها آغاز خواهد شد، نگران‌كننده‌تر است. ديويد ايگناتيوس، روزنامه‌نگار واشنگتن پست در اين باره نوشت: لحن دوستانه بيانيه‌هاي امريكايي و روسي باعث شده است كه برخي از حاميان اوكراين نگران شوند كه ترامپ و پوتين ممكن است آماده باشند تا توافقي را بر سر سرنوشت كي‌‌يف انجام دهند كه درنهايت در قبال حملات روسيه به او پاداشي داده شود و در مقابل اوكراين نيز در معرض حملاتي جديد قرار گيرد! در عين حال اما ايگناتيوس به نشانه‌هاي مشوقي فراتر از توافق‌سازي بسنت، وزير خزانه‌داري امريكا اشاره مي‌كند؛ به‌ ويژه حمايت هگست، وزير دفاع امريكا از اوكراين مستقل و پررونق و بيان اينكه هر توافق صلحي بايد شامل تضمين‌‌هاي امنيتي قوي باشد تا اطمينان حاصل شود كه جنگ دوباره آغاز نخواهد شد. همزمان دن فريد، عضو شوراي آتلانتيك و معاون پيشين وزير امور خارجه ايالات‌متحده، ارزيابي كرد كه استراتژي در حال ظهور دولت اوكراين مي‌تواند هنوز هم به يك نتيجه مناسب منجر شود. اين امر منوط به آن است كه ايالات‌متحده از شناسايي حمله روسيه به اوكراين خودداري كند، عضويت ناتو براي اوكراين را در نظر داشته باشد و از مذاكره درباره آن با روسيه پرهيز كند. همچنين، ايالات‌متحده و اروپا بايد يك طرح نظامي براي حمايت از نيروهاي پشتيبان در داخل اوكراين ترتيب دهند. به همين دليل، با آغاز كنفرانس امنيتي مونيخ احساس ملموسي وجود دارد كه اين شهر ممكن است بار ديگر مكاني باشد كه در آن تاريخ تكرار شود. ترامپ اما مي‌تواند با بازخواني گفته‌هاي فيلسوف جورج سانتايانا از تكرار تاريخ تراژيك مونيخ اجتناب كند.