بازار سهام در دولت چهاردهم با صعود چشمگيري همراه بود؛ به نحوي كه شاخص كل بورس به كانال 2ميليون و 800 هزار واحد رسيد، اما در اين بين ريسك‌هاي موجود در بازار سرمايه عامل افت ناچيز شاخص شده‌اند؛ از طرفي هم شوراي عالي بسته‌هاي حمايتي متعددي را درنظر دارد و البته براي دولت چهاردهم بازگرداندن اعتماد، ايجاد شفافيت و ثبات در بازار سهام بسيار اهميت دارد؛ اين در حالي است كه دولت سيزدهم اعتقادي به بازار سرمايه نداشت و اين بازار را دچار ركود عميق كرد؛ نمونه آن 17 ارديبهشت ماه 1402 بود كه بيش از 2درصد از شاخص كل بورس ريزش كرد، از طرفي ديگر با افزايش گواهي سپرده به 30درصد به بورس فشار بسياري وارد شد كه اين اقدام با شكست مواجه شده است و در نهايت با اعلام رسمي رسانه بانك مركزي در دولت چهاردهم نرخ سپرده كاهش يافت. همچنين شوراي عالي بورس هم پيشنهاد 25درصدي شدن نرخ سود را مطرح كرده كه هنوز به مرحله اجرا نرسيده است؛ در نهايت همه بازدهي‌ها از بهبود بازار و رشد آن حكايت دارند. اهميت اين موضوع، روزنامه اعتماد را برآن داشت تا درخصوص ايجاد اعتماد، شفافيت و بازدهي‌هاي شاخص‌هاي بورسي گزارشي تهيه كند كه درنهايت مي‌خوانيد.
موج بي‌اعتمادي بورس در دولت سيزدهم
نرگس توانايي، كارشناس ارشد بازار سرمايه در گفت‌وگو با «اعتماد» گفت: اعتماد در بازار سرمايه يكي از مهم‌ترين عوامل تاثيرگذار بر روند معاملات و سرمايه‌گذاري است. وي در ادامه افزود: در دوره رياست مجيد عشقي بر سازمان بورس و اوراق بهادار، بازار سرمايه با چالش‌هاي متعددي روبه‌رو شد كه بر سطح اعتماد سرمايه‌گذاران تاثير گذاشت؛ يكي از مسائل جنجالي در اين دوره، افشاي دريافت وام ۱۰.۵ ميليارد توماني با نرخ ۴درصد توسط اعضاي هيات‌مديره سازمان بورس بود و اين موضوع باعث ايجاد موجي از نارضايتي ميان فعالان بازار شد؛ در نهايت، منجر به استعفاي عشقي در شهريور ماه ۱۴۰۳ شد. اين فعال بازار سرمايه تصريح كرد: پس از استعفاي عشقي، بازار سرمايه واكنش منفي نشان داد و بسياري از نمادهاي بزرگ با افت قيمت مواجه شدند. همچنين اين موضوع نشان‌دهنده حساسيت بالاي سرمايه‌گذاران به تغييرات مديريتي و همچنين سطح پايين اعتماد در آن مقطع بود؛ با اين حال، فرابورس رشد مختصري را تجربه كرد كه برخي تحليلگران آن را به اميدواري نسبت به اصلاح سياست‌هاي سازمان بورس نسبت دادند. به گفته توانايي عوامل تاثيرگذار بر كاهش اعتماد در دوران عشقي مي‌تواند تصميمات غيرشفاف و ناكارآمدي در مديريت بحران‌ها، عدم حمايت كافي از بازار در شرايط نزولي، افشاي وام‌هاي كم‌بهره براي مديران بورس، عدم ارايه برنامه‌هاي مشخص براي بهبود نقدشوندگي و رشد بازار باشند.
اين تحليلگر بازار سرمايه اظهار داشت: پس از تغيير مديريت سازمان بورس، دولت و نهادهاي اقتصادي تلاش كرده‌اند با اجراي سياست‌هاي حمايتي، اعتماد سرمايه‌گذاران را بازگردانند. برخي از اقدامات انجام‌شده عبارتند از: تزريق نقدينگي به بازار از طريق صندوق تثبيت و صندوق توسعه ملي، افزايش شفافيت در تصميم‌گيري‌هاي سازمان بورس، بررسي مجدد سياست‌هاي حمايتي از سهامداران خرد. وي خاطرنشان كرد: با اين حال، بازسازي اعتماد فرآيندي زمان‌بر است و هنوز بسياري از سرمايه‌گذاران نسبت به آينده بازار ترديد دارند. اين كارشناس بازار سرمايه درنهايت گفت: شاخص‌هاي بازار و رفتار سرمايه‌گذاران در ماه‌هاي آينده مشخص خواهد كرد كه آيا اين تلاش‌ها موثر بوده‌اند يا خير.
صعود بازار سهام با حمايت‌هاي دولت چهاردهم
از سال 1400 تا 1403 بازار سرمايه در بدترين شرايط به سر برد و در نهايت با تغيير دولت، بورس جان دوباره گرفت؛ به عبارتي دولت سيزدهم هيچ نوع اعتقادي به بازار سهام نداشت و به همين دليل اين بازار به مدت 4 سال در ركود مطلق به سر مي‌برد و نسبت به بازارهاي موازي عقب ماند. حال تصميم گرفته شده درخصوص روند بازار سرمايه با بهناز اكبرپور، تحليلگر و كارشناس بازار سرمايه گفت‌وگوي مختصري داشته باشيم كه در ادامه مي‌خوانيد.
شرايط بازار سرمايه در زمان مجيد عشقي و حجت‌الله صيدي را تحليل بفرماييد؟
مجيد عشقي در ۲۱ مهر ماه ۱۴۰۰ با حكم شوراي عالي بورس به عنوان رييس سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب گرديد و بعد از 35 ماه در 17 شهريور 1403 از سمت خود استعفا داد و در 20 شهريور 1403، حجت‌الله صيدي به عنوان رييس جديد سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب شد. در دوره رياست عشقي كه 35 ماه به طول انجاميد، طلا، مسكن، خودرو، دلار و شاخص كل به ترتيب بازدهي220، 180، 127، 121 و 48درصدي را به ثبت رساندند كه مشخص است بازنده اصلي بازدهي، بازار سرمايه بوده است؛ در مقابل از 20 شهريور تاكنون بازدهي طلا گرمي، سكه امامي، دلار و شاخص كل به ترتيب 33، 42، 41 و 32درصد بود كه در پنج ماه اخير بازدهي شاخص كل نزديك به بازارهاي موازي بوده است.
از لحاظ رشد و ارزش دلاري بازارسرمايه چه روندي را طي كرد؟
از لحاظ ارزش دلاري، در ابتداي دوره عشقي ارزش دلاري بازار با كاهش 49درصدي از 270 به 139 ميليارد دلار رسيد و در مقابل ارزش دلاري بازار با كاهش 7 درصدي از 139 به 129 ميليارد دلار در دوره صيدي رسيده كه در اين زمينه هم وضعيت فعلي بهتر از دوره قبلي است.
از لحاظ معاملاتي هم اين دوره را تشريح بفرماييد؟
از لحاظ معاملاتي، در شروع دوره عشقي تعداد كدهاي فعال حقيقي و حقوقي حدود 436 هزار كد بورسي بود كه در پايان با كاهش شديد 67درصدي تنها به 144 هزار كد فعال رسيد، اما در مقابل تعداد كدهاي فعال حقيقي و حقوقي بازار هم‌اكنون با رشد 102درصدي نسبت به شروع دوره رياست صيدي به 270 هزار كد بورسي رسيده است. ميانگين ارزش معاملات دوره عشقي 5، 383 ميليارد تومان بوده كه در دوره كنوني با رشد 48درصدي به 7، 955 ميليارد تومان، ميانگين سرانه خريد حقيقي از 23.5 ميليون تومان با رشد 87درصدي به
44 ميليون تومان رسيده است.
چه ميزان نقدينگي در زمان عشقي از بازار سرمايه خارج شد؟
از لحاظ خروج نقدينگي، در دوره عشقي شاهد خروج مبلغ 132، 806 ميليارد تومان نقدينگي از بازار بوديم؛ اما در دوره صيدي تاكنون شاهد خروج مبلغ 3، 122 ميليارد تومان نقدينگي حقيقي هستيم كه تمامي آمار گواه عملكرد بهتر مديريت كنوني سازمان بورس است.
مهم‌ترين انتقاد به رييس سابق سازمان بورس چه بود؟
يكي از انتقادهاي فعالان بازار به عشقي، انفعال او درخصوص اقدامات دولت درخصوص عوارض چهار برابري صادرات محصولات خام و افزايش نرخ خوراك پتروشيمي‌ها بود و همين موضوع نيز منجر به افت شديد بازار از ارديبهشت سال 1402 شد. همچنين انتقاد بعدي اهمال سازمان بورس در كاهش دامنه نوسان پس از دو روز معاملاتي بعد از ترور اسماعيل هنيه در تهران بود و درنهايت ماجراي وام ميلياردي عشقي نيز انتقادات زيادي در پي داشت.
در دوره صيدي براي اولين‌بار شاهد توجه به ارزش دلاري بازار هستيم و ايشان بارها تاكيد داشته‌اند كه ارزش دلاري بازار بايد به 400 ميليارد دلار برسد.
تعاملات نهاد ناظر با دولت در دولت سيزدهم و در اوايل دولت چهاردهم چگونه بود؟
تعاملات عشقي و تيم مديريتي ايشان با دولت درخصوص نرخ خوراك پتروشيمي‌ها، كاهش نرخ ماليات توليد، كاهش فواصل افزايش سرمايه از محل تجديد ارزيابي دارايي‌ها و كاهش فاصله ميان ارز نيما (توافقي) با بازار آزاد از اقدامات مثبت صيدي است.
بازار سرمايه در زمان رييس جديد سازمان بورس چگونه بوده‌و در چه شرايطي به‌سر مي‌برد؟
درنهايت تمامي آمار و ارقام طي حدود پنج ماه مديريت صيدي به نفع ايشان است و در صورتي كه وي بتواند درخصوص مطالبات سهامداران درخصوص بازگشايي نمادهاي سرمايه‌گذاري استاني، پذيرش مجدد خودرو در بورس كالا، كاهش رفتارهاي سليقه‌اي بازگشايي نمادها، افزايش دامنه نوسان و اصلاح فرمول حجم مبناي نمادهاي بازار، اقدامات عملي موثري انجام دهد، مي‌تواند كارنامه مثبتي از خود به‌جاي بگذارد.
افول و ركود بازار سرمايه در دولت سيزدهم
مسعود مهديان، فعال بازار سرمايه
در رابطه رياست عشقي يكي از مواردي كه به واقع از منفي‌ترين عملكرد كارنامه ايشان هم بود بحث ضايع شدن حقوق سهامداران و عدم شفافيت در رابطه با استفاده از اطلاعات نهاني ارديبهشت 1402 بود كه باعث ريزش تاريخي بورس تهران شد و تا پايان تصدي ايشان هيچ نتيجه قانع‌كننده‌اي به سهامداران اطلاع‌رساني نشد و پس از آن شاهد افول و ركود بورس و از دست رفتن اعتماد سرمايه‌گذار بوديم.
از ديگر عملكرد ضعيف رياست قبلي سازمان مي‌توان به عدم دفاع از سرمايه‌گذاران بازار سرمايه در قبال تصميمات خلق‌الساعه و مصوبات ضد بورسي دولت همچون بحث نرخ خوراك پتروشيمي‌ها، انتشار گواهي سپرده خاص 30درصدي اشاره كرد.
موارد ديگري مانند ضعف در بازارگرداني و بازارسازي و سردرگمي در اتخاذ تصميمات درست در شرايط بحراني همچون سقوط بالگرد رييس‌جمهور يا ترور بعد از تحليف رييس‌جمهور و شرايط ملتهب منطقه كه مي‌توانستند با بررسي شرايط و تصميم صحيح كه در حيطه اختيارات سازمان هم بود مانع از ضرر سنگين سهامداران شود و از ترس و هيجانات منفي و فرار سرمايه از بازار بكاهد و نقش اثرگذار و مثبتي داشته باشد؛ اگرچه در زمان تصدي ايشان در سازمان بورس شاهد رشد شاخص كل ميانگين سالانه 10درصد و در مجموع 33درصد رشد بوديم و شاخص كل از 440/1 به 100/2 واحد رسيد اما با توجه به مولفه‌هاي اقتصادي و نرخ تورم و ارزش دلاري بازار سرمايه قطعا با شكست مديريتي و عدم نتيجه راضي‌كننده مواجه خواهيم شد.
بازار سرمايه آينه تمام نماي اقتصاد كشور و نبض اين اقتصاد است و عملا بايد منطبق با شرايط اقتصادي پيش رود، اما به واقع شاهد كاهش 150 ميليارد دلاري ارزش كل بازار سهام در دوران مديريت عشقي بوديم كه درنهايت منجر به خروج مستمر پول و ركود عميق و به نوعي قهر سرمايه‌گذاران بوديم.
با تغيير دولت و همچنين تغيير تيم اقتصادي دولت با روي كار آمدن رييس سازمان جديد در پنج ماهه اول دوره تصدي ايشان يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي ايشان تلاش براي برگشت اعتماد به بازار سرمايه است كه بسيار نكته مثبتي به لحاظ رفتارشناسي بازار سرمايه است، اما از منظر آماري شاخص كل در پنج ماه گذشته رشد 43درصدي را تجربه كرد و ميانگين معاملات رشد حدودا 5/3 برابري نسبت به يك سال گذشته داشته است و شاهد شكستن ركورد‌هاي متعدد در ارزش معاملات و همچنين ورود پول حقيقي و خروج پول از صندوق‌هاي با درآمد ثابت و تقويت سرانه خريد در بازار بوديم. از اقدامات ديگر مي‌توان به كاهش ريسك و صيانت از حقوق سهامداران اشاره كرد كه نمونه آن ادامه‌دار بودن دامنه نوسان سه درصدي است؛ در اين بين بايد به هماهنگي وزارت اقتصاد و سازمان بورس در رابطه با حمايت از بازار سرمايه و تلاش براي رسيدن به ثبات و در ادامه رشد بورس توجه كرد كه متاسفانه در دوره قبلي شاهد عدم هماهنگي در تصميمات اقتصادي و حتي مصوبات ضد بورسي وزارت اقتصاد با سازمان بورس بوديم. همين موضوع و منسجم بودن تيم اقتصادي مبني بر حامي بودن مي‌تواند چشم‌انداز مثبتي را براي بازارسرمايه ايجاد كند. در نهايت با حمايت دولت و نگاه ويژه به بازار سرمايه و پيگيري سازمان بورس به جهت حفظ منافع سهامداران در مصوبات دولت و تصميمات اقتصادي اميدواريم اين عقب‌ماندگي نسبت به بازارهاي موازي در بورس تهران جبران شود.