نزديكي واشنگتن و مسكو؛ چين از چه تاكتيكي پيروي خواهد كرد؟
پرهام پوررمضان
روابط بين‌الملل همواره تحت‌تاثير تحولات ژئوپليتيك و تغييرات در اتحادها و همكاري‌هاي استراتژيك ميان قدرت‌هاي بزرگ قرار دارد. در سال‌هاي اخير، تنش‌هاي ميان روسيه و امريكا به يكي از محورهاي اصلي سياست جهاني تبديل شده است. با اين حال، سناريوي نزديكي اين دو قدرت به يكديگر، به ويژه در شرايط كنوني مي‌تواند تاثيرات عميقي بر معادلات جهاني داشته باشد. در اين گزارش، به بررسي رويكرد چين در صورت نزديكي بيشتر روسيه و امريكا پرداخته مي‌شود. اين تحليل بر اساس سناريوهاي محتمل و با توجه به منافع استراتژيك چين، روابط تاريخي و اقتصادي اين كشور با روسيه و امريكا همچنين جايگاه چين در نظام بين‌الملل انجام خواهد شد. در راستاي تبيين روابط چين و روسيه گفتني است كه در طول تاريخ فراز و نشيب‌هاي بسياري داشته است. پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، روابط دو كشور بهبود يافت و در سال‌هاي اخير به سطحي از همكاري استراتژيك رسيده است. اين همكاري در حوزه‌هاي مختلفي از‌جمله انرژي، تجارت و همكاري‌هاي نظامي مشهود است. چين و روسيه در سازمان‌هايي مانند سازمان همكاري شانگهاي و بريكس نيز همكاري نزديكي دارند. در راستاي تبيين روابط چين و امريكا گفتني است كه اين رابطه پيچيده و چندوجهي است. از يك‌سو، اين دو كشور بزرگ‌ترين اقتصادهاي جهان هستند و روابط تجاري گسترده‌اي دارند. از سوي ديگر، رقابت‌هاي استراتژيك در حوزه‌هاي فناوري، نظامي و ژئوپليتيك باعث ايجاد تنش‌هايي ميان آنها شده است. مسائلي مانند تايوان، درياي جنوبي چين و جنگ تجاري از‌جمله موضوعات اختلاف‌برانگيز ميان دو كشور هستند. در راستاي تبيين روابط روسيه و امريكا نيز گفتني است كه پس از پايان جنگ سرد با فراز و نشيب‌هاي بسياري همراه بوده است. در سال‌هاي اخير، تنش‌هاي ميان دو كشور بر سر مسائلي مانند اوكراين، مداخلات انتخاباتي و مسابقه تسليحاتي افزايش يافته است. با اين حال، سناريوي نزديكي اين دو كشور، هر چند بعيد به نظر مي‌رسد، مي‌تواند تاثيرات قابل توجهي بر معادلات جهاني داشته باشد. در رابطه با نزديكي روسيه و امريكا براي چين سناريوهايي متصور است كه مي‌توان آنها را در قالب‌هاي زير صورت‌بندي كرد:
1-سناريوي ارزيابي: در اين سناريو بايد مطرح كرد كه چين احتمالا در گام اول به ارزيابي دقيق اين تحول و تاثيرات آن بر منافع استراتژيك خود خواهد پرداخت. چين به عنوان يك قدرت جهاني، همواره تلاش كرده است تا توازن قوا را به نفع خود حفظ كند. بنابراين نزديكي دو رقيب استراتژيك مي‌تواند باعث نگراني‌هايي در پكن شود.
2-سناريوي تقويت روابط با ساير قدرت‌هاي جهاني: چين ممكن است در پاسخ به نزديكي روسيه و امريكا، به تقويت روابط خود با ساير قدرت‌هاي جهاني و منطقه‌اي روي آورد. كشورهايي مانند هند، ژاپن و كشورهاي عضو اتحاديه اروپا مي‌توانند به عنوان شركاي استراتژيك جديد براي چين مطرح شوند. همچنين چين ممكن است تلاش كند تا نقش خود در سازمان‌هاي بين‌المللي مانند سازمان ملل متحد و سازمان تجارت جهاني را تقويت كند.
3-سناريوي افزايش همكاري با روسيه: باوجود نزديكي روسيه و امريكا، چين ممكن است تلاش كند تا روابط خود با روسيه را بيش از پيش تقويت كند. اين امر مي‌تواند شامل افزايش همكاري‌هاي اقتصادي، نظامي و فناوري ميان دو كشور باشد. چين و روسيه ممكن است تلاش كنند تا با تشكيل جبهه‌اي مشترك، در برابر فشارهاي احتمالي ازسوي امريكا و متحدانش مقاومت كنند.
4-سناريوي كاهش تنش با ايالات‌متحده امريكا: از سوي ديگر چين ممكن است تلاش كند تا با امريكا نيز به تنش‌زدايي بپردازد. اين امر مي‌تواند شامل مذاكرات جديد در حوزه‌هاي تجاري، فناوري و امنيتي باشد. چين ممكن است تلاش كند تا با ارايه پيشنهادات جديد، از تشديد تنش‌ها با امريكا جلوگيري و منافع خود را در اين رابطه حفظ كند.
5-نگاه فزاينده به توان داخلي: چين ممكن است در پاسخ به نزديكي روسيه و امريكا، به تقويت توان داخلي خود روي آورد. اين امر مي‌تواند شامل افزايش سرمايه‌گذاري در حوزه‌هاي فناوري، نظامي و اقتصادي باشد. چين ممكن است تلاش كند تا با كاهش وابستگي به ساير كشورها، امنيت و ثبات داخلي خود را افزايش دهد.
6-سناريوي انزواگرايانه: در بدبينانه‌ترين سناريو، نزديكي روسيه و امريكا ممكن است باعث انزواي نسبي چين در صحنه بين‌المللي شود. در اين حالت، چين ممكن است مجبور به اتخاذ سياست‌هاي تهاجمي‌تر در حوزه‌هاي اقتصادي و نظامي شود تا از منافع خود دفاع كند. اين سناريو مي‌تواند منجر به تشديد تنش‌ها و افزايش خطر درگيري‌هاي بين‌المللي شود.
7-سناريوي همكاري سه‌جانبه: در اين سناريو چين، روسيه و امريكا ممكن است به دنبال ايجاد يك چارچوب همكاري سه‌جانبه باشند. اين همكاري مي‌تواند در حوزه‌هايي مانند تغييرات اقليمي، امنيت جهاني و مقابله با تروريسم صورت گيرد. در اين حالت، چين ممكن است تلاش كند تا نقش خود به عنوان يك قدرت جهاني را تقويت كند و در عين حال از تشديد تنش‌ها با امريكا و روسيه جلوگيري كند.
در پايان گفتني است كه نزديكي روسيه و امريكا، مقطعي است و بيشتر برمبناي نگرش به دشمن مشترك است تا دوستان ابدي! پاسخ چين به نزديكي روسيه و امريكا به ميزان زيادي به تحولات در روابط بين‌الملل و منافع استراتژيك اين كشور بستگي خواهد داشت. چين ممكن است در اين شرايط به دنبال ايجاد يك چارچوب همكاري سه‌جانبه با روسيه و امريكا باشد يا اينكه به سمت رقابت فزاينده و تشكيل بلوك‌هاي جديد قدرت حركت كند. در هر صورت، چين به عنوان يك بازيگر كليدي در نظام بين‌الملل تلاش خواهد كرد تا توازن قوا را به نفع خود حفظ و از منافع استراتژيك خود دفاع كند. درنهايت سناريوي نزديكي روسيه و امريكا مي‌تواند چالش‌ها و فرصت‌هاي جديدي را براي چين ايجاد كند. پاسخ چين به اين تحولات احتمالا تركيبي از تقويت روابط با روسيه، تنش‌زدايي با امريكا، تقويت توان داخلي و افزايش همكاري با ساير قدرت‌هاي جهاني خواهد بود. اين رويكرد چندوجهي به چين كمك خواهد كرد تا در شرايط متغير بين‌المللي، جايگاه خود را به عنوان يك قدرت جهاني حفظ و از منافع استراتژيك خود دفاع كند.
پژوهشگر علم سياست