پشت پرده رايزني‌هاي ديپلماتيك روساي جمهوري روسيه و سوريه چه گذشت
جدال براي بقا در شام!
سال‌ها بود كه سربازان پايگاه هوايي حميميم روسيه در سوريه، بدون هيچ مانعي در خيابان‌هاي ساحلي گردش مي‌كردند. هواپيماهاي جنگي نيز آزادانه از اين پايگاه به پرواز درمي‌‌آمدند و پايگاه‌هاي شورشيان مخالف دولت اسد را هدف قرار داده و بمباران مي‌كردند، اما حالا وضعيت تغيير كرده است. با سقوط دولت بشار اسد، وضعيت در حميميم و پايگاه دريايي روسيه در طرطوس، كه از دوران شوروي به يادگار مانده و ۶۰ كيلومتر در سمت جنوب قرار دارد، به كلي متفاوت شده است. گروه‌هاي كوچكي از شورشيان سابق، كه حالا تحت عنوان تحريرالشام كنترل شام را به دست گرفته‌اند، ورودي‌هاي اين پايگاه‌ها را به‌شدت تحت محافظت خود قرار داده‌اند. نگهباناني نيز با يونيفرم‌هاي خاكي‌رنگ، كاروان‌‌هاي روسي كه قصد خروج از پايگاه را داشته باشند را همراهي مي‌كنند. اين اطلاعات را خبرنگاران رويترز در جريان بازديدشان از اين منطقه و در گفت‌وگو با منابعي كه نخواستند نامشان فاش شود، دريافت كرده‌اند. رويترز همچنين در ادامه گزارش خود ضمن اشاره به افشاي جزييات گفت‌وگوهايي كه در دمشق طي ملاقات مقامات سوري و روسي انجام شده، آورده است: حال اما آينده اين پايگاه‌ها كه براي قدرت‌نمايي نظامي روسيه در خاورميانه و آفريقا حياتي هستند، در دستان احمد الشرع، رييس‌جمهور موقت سوريه قرار دارد. گفتني است به ادعاي منابعي آگاه الشرع همچنين قصد دارد در باب تمديد قرارداد اجاره ۴۹ ساله پايگاه طرطوس كه از دوران اسد به يادگار مانده و همچنين قرارداد نامحدود اجاره پايگاه حميميم با طرف روسي رايزني داشته باشد با اميد به اينكه به اين واسطه شرايط بهتري براي سوريه فراهم گردد. به ادعاي ناظران، احمد الشرع ظاهرا قصد ندارد مسكو را به طور كامل از معادلات شام كنار بگذارد. در مقابل احتمالا اين پايگاه‌ها در ازاي دريافت حمايت‌هاي ديپلماتيك ازسوي دولت موقت سوريه، در شام ماندني خواهند شد. روسيه، كه به مدت هفت دهه در اقتصاد و سياست سوريه مشاركت داشته، حتي پيش از ورود به جنگ داخلي در سال ۲۰۱۵، نفوذ عميقي در سوريه داشت. اكنون اما دولت اسد در دسامبر 2024 سقوط كرده است و احمد الشرع فرمانده هيات تحريرالشام كه زماني هدف حملات هوايي بي‌وقفه جنگنده‌هاي روسيه بود، در حال مذاكره با مسكو براي رسيدن به توافقات جديد است!
پشت پرده تماس پوتين و الشرع!
رويترز مدعي است براي تهيه اين گزارش با هشت منبع سوري، روسي و ديپلماتيك صحبت كرده است كه اين منابع به شرط ناشناس ماندن جزيياتي از نخستين نشست ميان احمد الشرع و فرستاده ويژه پوتين را فاش كردند. گفتني است اين جزييات شامل خواسته‌هايي است كه به مواردي از جمله بدهي ميلياردي سوريه، آينده بشار اسد و نيز بازگشت پول‌هاي سوريه كه گفته مي‌شود در روسيه نگهداري مي‌شود، مربوط مي‌شود. در ادامه اين گزارش در راستاي موضوعات موردرايزني مقامات روسي و سوري آمده است: احمد الشرع طي ديدارش با مقامات روسي خواستار لغو وام‌‌هايي شد كه در دوران اسد از مسكو دريافت شده بود. به ادعاي رويترز همزمان موضوعات ديگري ازجمله استرداد بشار اسد نيز در جريان ديدار سه ساعته مقامات سوري مطرح شد. يك منبع ارشد روسي اما در اين رابطه صراحتا اعلام كرد كه مسكو با استرداد اسد موافقت نخواهد كرد. گفتني است الشرع همچنين درخواست بازگرداندن پول‌هاي سوريه را مطرح كرده اما ميخاييل بوگدانوف، سرپرست هيات روسي، اساسا وجود چنين پول‌هايي را رد كرده است. با اين همه در بيانيه‌اي كه پس از اين ديدار منتشر شد، دولت سوريه اعلام كرد كه الشرع مدعي است كه روابط جديد ميان دمشق و مسكو بايد عاري از اشتباهات گذشته باشد و همچنين خواستار جبران خسارت‌هايي شده كه روسيه طي سال‌ها حضور در اين كشور به شام تحميل كرده است. همزمان نيز تقريبا تمامي منابع اعلام كردند كه اين نشست نسبتا بدون مشكل پيش رفت و گفت‌وگوها سازنده بوده است. سرگئي ماركوف، مشاور سابق كرملين نيز از شرايط پيش روي مسكو ابراز رضايت كرد و در تلگرام نوشت: «مقامات جديد سوريه، روسيه را به عنوان دشمن نمي‌بينند. اما روسيه بايد در ازاي حفظ پايگاه‌هايش در اين كشور، اقداماتي مطلوب براي دولت سوريه انجام دهد.»
مسكو در شام به دنبال چيست؟
رويترز در ادامه گزارش خود ضمن اشاره به تشديد رقابت‌ها ميان بازيگران دخيل در سوريه كه هر يك به نحوي براي تامين منافع خود در اين جغرافيا در تلاش هستند، آورده است: حضور نيروهاي امريكايي در شمال شرق سوريه، نيروهاي تركيه در شمال و حضور گسترده نيروهاي اسراييلي در جنوب سوريه، وضعيت شام را به مراتب پيچيده‌‌تر از زماني كرده كه تحرير الشام هنوز قدرت غالب در اين كشور نبودند. احتمالا با لحاظ كردن اين شرايط روسيه مصمم است تا تنها پايگاه دريايي خود در درياي مديترانه، واقع در طرطوس سوريه، را همچنان حفظ كند، چراكه اين پايگاه براي مسكو نه تنها به عنوان يك نقطه استراتژيك نظامي، بلكه به عنوان يك ابزار كليدي براي حفظ نفوذ سياسي در منطقه محسوب مي‌شود. همچنين حفظ اين پايگاه به روسيه كمك مي‌كند تا در ميان رقابت‌هاي ديپلماتيك براي نفوذ در دمشق پس از سقوط اسد، اهرم سياسي خود را حفظ كرده و در عرصه‌هاي بين‌المللي به عنوان يك بازيگر مهم در خاورميانه باقي بماند. گفتني است سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه، در آنكارا و طي ملاقات با همتاي ترك موضوع سوريه را نيز به بحث گذاشته شده است. همزمان با بحث ادعايي استرداد بشار اسد و نيز بازگشت دارايي‌هاي بلوكه شده سوريه در روسيه كه به نظر مي‌رسد پاسخ قاطعي از سوي مسكو به مقامات سوري داده نشده، مساله جبران خسارت‌هاي ناشي از ويراني‌هاي گسترده جنگ نيز از ديگر موارد رايزني ميان مقامات سوري و روسي بوده است. با اين حال، مسكو بعيد است كه مسووليت پرداخت هزينه‌هاي بازسازي را به‌طور كامل بپذيرد، اما به ادعاي منابعي آگاه روسيه احتمالا كمك‌‌هايي انساني به سوريه ارايه خواهد داد. گفتني است پيش‌تر يعني در دسامبر 2024، پوتين پيشنهاد داد كه پايگاه‌هاي روسيه در سوريه به عنوان مراكزي براي ارسال كمك‌هاي انساني به مردم اين كشور استفاده شوند. با اين حال، يك منبع سازمان ملل به رويترز گفت كه هيچ اطلاعي از انتقال كمك‌ها از طريق اين پايگاه‌ها در دسترس نيست. ناظران در گفت‌وگو با رويترز مدعي شدند؛ در شرايط فعلي به نظر مي‌رسد كه كنار گذاشتن دشمني‌ها ميان روسيه و سوريه براي هر دو بازيگر سودمند باشد، چراكه با وجود اينكه اتحاديه اروپا و ايالات‌متحده برخي از تحريم‌ها عليه سوريه را كاهش داده‌اند، اما محدوديت‌هاي باقي‌‌مانده و همچنان تجارت با شام را دشوار كرده است. حال نيز تامين تسليحات، سوخت و گندم ارسالي توسط روسيه مي‌تواند براي سوريه يك راه نجات باشد، به همين دليل، رهبران اين كشور حاضرند حتي با دشمنان سابق خود نيز صلح كنند. روسيه نيز از‌سويي ديگر گزينه‌هايي براي ارايه به سوريه دراختيار دارد و قدرت و نفوذش به حدي است كه دمشق نمي‌تواند به هيچ عنوان آن را ناديده بگيرد.