علي ولي‌اللهي
5 سال است كه از ايران رفته اما همچنان نفر اول داوري ايران است. هر جا قضاوت بين‌المللي مي‌كند تيتر يك رسانه‌هاي داخلي مي‌شود و هر بار بين علما در مباحث مربوط به قضاوت در مستطيل سبز اختلاف به وجود مي‌آيد همه به او رجوع مي‌كنند. از عليرضا فغاني حرف مي‌زنيم؛ داوري كه اين روزها در ليگ استراليا سوت مي‌زند و به عنوان داور اين كشور راهي مسابقات بين‌المللي مي‌شود اما خودش مي‌گويد همچنان يك داور ايراني شناخته مي‌شود.
در آستانه سال جديد گپ و گفت مفصلي با داور سرشناس كشورمان كه اين روزها در حال آماده‌سازي براي حضور در چهارمين جام جهاني خودش است ترتيب داديم. از شرايط ايشان در استراليا پرسيديم و مشكلات داوري ايران. از انتخابات فدراسيون فوتبال و البته عيد و نوروز.
اوضاع و احوال زندگي در استراليا چطور است؟ اخيرا رماني مي‌خواندم كه در استراليا روايت مي‌شد. رمان جز از كل نوشته استيو تولتز. توي اين رمان گفته بود استراليا سرزميني است كه دور از همه دنياست و هيچ كس از اتفاقات درون آن باخبر نمي‌شود. آيا واقعا چنين شرايطي دارد اين كشور؟
استراليا با توجه به اينكه خيلي دور است و اختلاف ساعت زيادي دارد با ساير كشورها گفته مي‌شود اخبارش خيلي انعكاس پيدا نمي‌كند. ولي خب در اين عصر جديد هر اتفاقي بيفتد در لحظه انعكاس پيدا مي‌كند و همه باخبر مي‌شوند. ولي خب روال زندگي در اينجا به اين شكل است كه وقتي درگير كار و درس و زندگي بچه‌ها مي‌شوي مشغوليت بالا مي‌رود و باعث مي‌شود انرژي زيادي از آدم گرفته شود و شايد آن ارتباط به مرور زمان كم شود.
شما مدت نسبتا طولاني است كه از ايران مهاجرت كرده‌ايد. ولي هنوز در فوتبال ايران اسم شما به دفعات شنيده مي‌شود. نظرتان در اين مورد چيست؟
5 سال است از ايران مهاجرت كرده‌ام ولي دو، سه سال اولش را به نوعي زير پرچم ايران در مسابقات بين‌المللي فعاليت مي‌كردم. بعد دوستان صلاح ديدند من به اسم ايران قضاوت نكنم و شرايط به شكلی شد كه از طرف استراليا قضاوت بين‌المللي‌ام را ادامه دادم. كماكان ليگ ايران را هم دنبال مي‌كنم و كار دوستانم را مي‌بينم. بعضي اوقات به هم مشورت و راهنمايي مي‌دهيم. با اينكه الان به اسم استراليا قضاوت مي‌كنم در سطح بين‌الملل كماكان به عنوان داور ايراني شناخته مي‌شوم. شايد به اين خاطر است كه هنوز در فوتبال ايران از من اسم برده مي‌شود.
در خبرها آمده بود كه براي جام جهاني بعدي آماده مي‌شويد. اگر در جام جهاني امريكا حاضر باشید، مي‌شود چهارمين جام جهاني شما. در اين مورد صحبت كنيد و انگيزه‌هايي كه براي جام جهاني پيش رو داريد.
با توجه به شرايطي كه به وجود آمد و بحث محدوديت سني كه برداشته شد شرايط جوري پيش رفت كه جزو كانديداهاي قضاوت در جام جهاني 2026 امريكا قرار گرفتم از طرف آسيا. همراه با دوستان جوان‌تر كانديدا هستيم و در مسابقات مختلف قضاوت مي‌كنيم و تمرينات‌مان را هم طبق خواسته‌هايي كه دارند، انجام مي‌دهيم. ان‌شاءالله ببينيم خدا چه مي‌خواهد. اگر در ليست نهايي قرار گرفتم اين جام جهاني تبديل به سومين جام جهاني مي‌شود كه به عنوان داور اصلي حاضر مي‌شوم. در جام جهاني 2014 هم كه به عنوان تيم ذخيره و داور چهارم حضور پيدا كرده بودم. انگيزه‌ها كماكان همان است و تا زماني كه بدن اجازه بدهد با همان شرايط پيش مي‌رويم.
وضعيت داوري در ايران همچنان پر مناقشه است. با توجه به اينكه مي‌دانم وضعيت فوتبال ايران را رصد مي‌كنيد شرايط را چطور ارزيابي مي‌كنيد.
شرايط داوري ايران شرايط خاص خودش را دارد. در گذشته دوستان بحث مي‌كردند كه VAR بايد بيايد و مربيان هر بار اتفاقي مي‌افتاد، اعتراض مي‌كردند كه تا VAR نيايد درست نمي‌شود. همان موقع هم كه از من سوال مي‌شد پاسخ مي‌دادم تا فرهنگ برخورد با اشتباهات داوري در ايران عوض نشود حتي با وجود VAR هم مشكلات برطرف نمي‌شود. مشكلاتي كه امروز با وجود VAR هم مي‌بينيم مشكلات وجود دارد. به هر حال اين تكنولوژي براي اولين بار است عملي مي‌شود و داوران نياز به تجربه بيشتري دارند. همين طور اپراتورها. در فوتبال روز جهان هم داريم مي‌بينيم كه اشتباهات پيش مي‌آيد. ولي خب نحوه نگرش به اشتباهات داوري بايد در كشور ما عوض شود كه مي‌بينيم كماكان با وجود VAR همچنان اعتراضات وجود دارد. اميدوارم يك مقدار مسوولاني كه تصميم‌گير هستند شرايط را جوري پيش ببرند كه فشار از روي مربيان و مديران عامل كه به خاطر بحث نتيجه‌گرايي بالا رفته كم شود و ثبات بالاتر برود. اين مي‌تواند آرامش را به فوتبال و لذت را به تماشاچي برگرداند.
امسال كمك داور ويدیويي به فوتبال ايران اضافه شد اما از شدت اعتراضات به داوري كم نكرد ضمن اينكه هنوز مي‌بينيم اشتباهاتي با وجود وار رخ مي‌دهد. دليلش چيست؟
نحوه آموزش به داوران خيلي مهم است. بايد از مدرسان روز دنيا استفاده شود. كلاس هماهنگي هر هفته برگزار شود. اين هفته كه قضاوت شد حتي نيازي نيست به صورت انفرادي با آن داور تماس گرفته شود. كلاس عمومي كه برگزار شود و همه داوران حضور داشته باشند و اشتباهات گوشزد شود شرايط بهتر مي‌شود. بايد يادآوري كنند كه چه نكاتي مدنظر قرار داده شود براي مسابقات بعدي و اينكه هماهنگي بيشتر و يكنواختي بيشتر به داوران تاكيد شود. اين بايد در كار داوران باشد. چه آنهايي كه در وسط زمين هستند و چه آنهايي كه در اتاق VAR هستند. شايد يكنواختي در تصميمات بيشتر شود اعتراضات كمي كاهش يابد.
گويا شما جزو كارگروهي بوديد كه در سال 1400 قرار بود زمينه‌ساز ورود وار به كشور شود كه در نهايت به عمر فدراسيون وقت قد نداد. آيا سيستمي كه وارد كشور شده و انتقاداتي را برانگيخته همان سيستمي است كه شما در استراليا مورد استفاده قرار مي‌دهيد؟ آيا اينكه صحنه‌ها از زواياي گوناگون نشان داده نمي‌شود مشكلي ايجاد نمي‌كند؟
من عضو كارگروه بودم. آقاي عزيزي‌خادم لطف داشتند و مرا جزو آن كارگروه كردند با توجه به تجربه‌اي در مورد كار با VAR داشتم. ولي خب شرايط جوري پيش رفت كه كلا جدا شديم. اين سيستمي كه الان در ايران هست با سيستمي كه در استراليا وجود دارد، متفاوت است. اين سيستم آلماني و اورجينال به نام هاكاي است. در داخل ايران به خاطر تحريم‌ها اين شركت نمي‌تواند ورود كند. سيستمي كه در ايران هست چه آن چيني چه آن شركت‌هاي ديگر كه كار مي‌كنند كيفيت خوبي دارند ولي متاسفانه آن سلسله مراتبي كه بايد صورت بگيرد كامل نشده. اينكه دوربين‌ها بايد كيفيت خوبي داشته باشند و خدمات بيشتري به كمك داور ويدیويي بدهند و زاويه‌هاي مختلفي را پوشش بدهند و هماهنگي بيشتري به وجود بيايد. در ايران صدا و سيما پخش‌كننده و تصويرگيرنده است و اين از كنترل فدراسيون خارج است. اگر هماهنگي بيشتري باشد و چينش دوربين‌ها بر اساس استانداردها باشد و همه محدوده زمين را كاور كنند اين اختلافات و مشكلات به حداقل مي‌رسد.
خيلي از كساني كه اسم شما را از ليست داوران بين‌المللي ايران خذف كردند در سالي كه گذشت درگير پرونده‌هايي شدند و از فوتبال كنار رفتند. خيلي‌ها فكر مي‌كنند اين اتفاقي معنادار بوده است. نظر خود شما چيست؟
از زماني كه من داوري را شروع مي‌كردم گاهي مي‌شنيدم كه براي برخي افراد اتفاقاتي مي‌افتد. نه فقط در زمينه فوتبال كه در ساير جاهاي كشور. در اين جاها اگر افرادي به خاطر فساد از يك كاري كنار مي‌رفتند فقط كنار مي‌رفتند ولي بعدش اتفاقي برايشان نمي‌افتاد. همان طور كه براي اين افرادي كه توي فوتبال بودند و اتفاقاتي را رقم زدند، در آن مقطع كه بازار اخبار داغ بود اينها را بردند و آوردند ولي در نهايت از آن پستي كه داشتند كنار رفتند ولي ديگر هيچ اتفاقي براي آنها نيفتاد. نه جريمه‌اي نه محروميتي نه تنبيهي! حداقل كسي نشنيده. حالا اگر در نظر گرفتند و رسانه‌اي نشده يا قرار است در نظر بگيرند جاي بحث دارد. اينكه فقط كنار بروند، فايده‌اي ندارد. بايد تنبيهاتي كه براي اين افراد در نظر گرفته مي‌شود درس عبرتي بشود براي بقيه.
دستمزد داوران تفاوت بسيار فاحشي با بازيكنان دارد. يا امكاناتي كه براي داوران در نظر گرفته مي‌شود اصلا مناسب نيست. چه راه‌هايي براي حل اين مساله وجود دارد؟ و آيا در همه جاي دنيا شرايط به همين شكل است؟
من با اين مقايسه كه قبلا هم گفته مي‌شد دستمزد داوران و بازيكنان تفاوت نجومي دارد چندان همدل نيستم. همه دنيا همين است. شما نمي‌توانيد يك داور را با يك بازيكن مقايسه كنيد. ما تمرينات سخت و طاقت‌فرسايي داريم و زحمت زيادي مي‌كشيم. ما همپاي بازيكنان هفته‌اي 5 يا 6 جلسه تمرين مي‌كنيم ولي اينكه بگوييم داور بايد هم اندازه بازيكن دستمزد بگيرد، نه! اين طور نيست. اگر داوران استعدادش را داشتند بازيكن مي‌شدند و در آن زمينه به اندازه آنها پول به دست مي‌آوردند. براي همين نمي‌شود گفت صرفا در ايران اين طور است. در همه جاي دنيا همين است. حتي در ليگ‌هاي معتبر جهان مي‌بينيم دستمزد بازيكنان نجومي است و دستمزد داوران به اندازه رقم تعيين شده. در داخل ايران هم خودم را مي‌گويم با توجه به اينكه كارمند شهرداري بودم از داوري دستمزدهاي خوبي گرفتم. حالا چه در بحث بين‌المللي چه داخل ايران. الان هم با توجه به حق‌الزحمه‌هاي چند ده ميليوني كه مصوب شده براي داوران شرايط بد نيست. دو، سه تا قضاوت در ماه داشته باشند به اضافه كار شخصي خودشان درآمد بدي نيست. حالا ممكن است قضاوت بين‌المللي هم بروند كه دلار دريافت مي‌كنند و از نظر بحث زندگي مشكلات كمتري دارند. دلار الان وقتي به ريال تبديل شود عدد خوبي مي‌شود. به نظرم به جاي گلايه‌هاي اين‌چنيني دنبال حق خودشان باشند ولي اين مقايسه، مقايسه درستي نيست كه داوران با بازيكنان و مربيان مقايسه شوند. در بحث موفقيت هم حتي اگر بخواهند بگويند ما جام جهاني رفتيم و در سوم چهارمي حاضر شديم پس داوري ما از فوتبال‌مان بالاتر است چنين چيزي نيست. ما در زمينه خودمان تلاش كرديم و آنها در زمينه خودشان و اين مقايسه خيلي درستي نيست.
انتخابات فدراسيون فوتبال برگزار شد. فكر مي‌كنيد چالش‌هاي بزرگ پيش روي فوتبال كشور در چهار سال آينده چه مسائلي باشد؟ آيا اميدي به بهبود اوضاع هست؟
انتخابات هم كه خب ديديم بين يك سري آدم تكراري برگزار شد. چندين دوره است كه مي‌بينيم همين آدم‌ها هستند و من فكر مي‌كنم با وجود اين آدم‌ها قطعا اتفاق خاصي نخواهد افتاد. همان كارهاي روزمره و مشكلات تكراري را پيش رو دارند و هدف‌شان هم مي‌شود رفع همين مشكلات روزمره. من فكر نمي‌كنم اين افراد تغيير بزرگي در فوتبال ايران به وجود بياورند. چند نفري كه كانديدا شدند همه آدم‌هاي تكراري بودند. شرايط و چينش‌ها به شكلي است كه اجازه نمي‌دهد يك فرد جديد بيايد داخل فوتبال و فعاليتي انجام بدهد.
با توجه به اينكه در آستانه عيد نوروز هستيم كمي در مورد نوروز حرف بزنيم. چه حس و حالي نسبت به عيد نوروز داريد مخصوصا حالا كه دور از ايران زندگي مي‌كنيد.
من پيشاپيش آرزوي بهترين‌ها را دارم براي مردم در سال جديد. ايراني‌ها هر جاي دنيا باشند اجتماع خودشان را دارند و آن را حفظ مي‌كنند. در مراسم‌هاي مختلف اينجا ايراني‌ها برنامه مي‌گذارند. بزرگ‌ترها و ريش سفيدها حضور دارند. مراسم شب يلدا و شب عيد يا مراسم چارشنبه‌سوري ايراني‌ها برنامه‌ريزي مي‌كنند و حضور دارند و سعي مي‌كنند دور هم باشند و خاطرات خوبي با هم بسازند. خوشحالم اين جمع ايراني در استراليا هم هست.
خاطره‌اي داريد از نوروز كه با داوري در ارتباط باشد؟ بازي خاصي كه در نوروز قضاوت كرده باشيد؟ اتفاق خاصي كه در ايام عيد براي شما رخ داده باشد؟
من از لحاظ زماني خيلي حافظه خوبي ندارم (با خنده). حتما خاطراتي هست ولي اينكه دقيقا توي عيد بوده باشد يادم نيست. اما اكثرا عيدها با توجه به تقويم اي‌اف‌سي شرايط جوري پيش رفته كه در ايام عيد يا حتي شب عيد، يعني بهترين روزهايي كه مي‌شود آدم در كنار خانواد‌ه‌اش باشد، در مسابقات بودم و مشغول داوري.