ديدار نتانياهو و ترامپ از جنگ تعرفه‌ها تا بحران غزه
عارف دهقاندار
بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل قرار است روز دوشنبه به دعوت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، با وي در كاخ سفيد ديدار كند. اين دعوت كه پس از تماس تلفني روز پنجشنبه بين اين دو صورت گرفته، دومين ديدار رسمي نتانياهو از زمان بازگشت ترامپ به قدرت در ژانويه خواهد بود. فاصله كوتاه ميان دو سفر نتانياهو به واشنگتن در دوره ترامپ، نشان از تحول آشكار روابط دوجانبه امريكا و رژيم صهيونيستي نسبت به دوران رياست‌جمهوري بايدن دارد و اين پيام را مخابره مي‌كند كه در اين دوره اسراييل جايگاه ويژه‌تري در سياست خارجي امريكا خواهد داشت.
تلاش نتانياهو براي كاهش تعرفه‌هاي تجاري امريكا عليه اسراييل
يكي از محورهاي اصلي اين ديدار، مساله تعرفه‌هاي تجاري است كه در آن تماس تلفني نيز مورد بحث قرار گرفته بود. اسراييل تحت سياست سختگيرانه تجاري ترامپ، با چالش تعرفه ۱۷درصدي بر صادرات خود به ايالات‌متحده مواجه شده است. نتانياهو پيش از اعلام رسمي اين تعرفه‌ها، با لغو عوارض گمركي اسراييل بر محصولات امريكايي، تلاش كرد از اعمال اين تعرفه‌ها جلوگيري كند، اما ظاهرا اين اقدام بي‌نتيجه بوده و اكنون يكي از مهم‌ترين موضوعات مورد بحث در اين ديدار خواهد بود. به گفته منابع نزديك به دولت اسراييل، نتانياهو به دنبال معافيت يا كاهش اين تعرفه‌هاست تا از آسيب به اقتصاد اسراييل جلوگيري كند.
برنامه هسته‌اي ايران؛ محور ديگر گفت‌وگوي ترامپ و نتانياهو
موضوع مهم ديگر در دستور كار اين ديدار، گفت‌وگو درباره برنامه هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران خواهد بود. ترامپ از زمان بازگشت به قدرت تلاش داشته تا از طريق تهديد و فشار و پيگيري «ديپلماسي اجبار»، ايران را وادار به مذاكره درباره برنامه هسته‌اي نمايد. تهران اخيرا اعلام كرده كه آماده انجام گفت‌وگوهاي غيرمستقيم با امريكا است و در كنار آن اين پيام را نيز به طرف امريكايي مخابره نموده كه هرگونه رفتار خارج از چارچوب قواعد بازي از سوي آنها، مي‌تواند تبعات سنگيني را براي آنها داشته باشد. نتانياهو كه همواره مخالف سرسخت توافق هسته‌اي با ايران بوده، احتمالا خواستار اتخاذ مواضع سخت‌تر در قبال ايران خواهد بود. اين ديدار مي‌تواند منجر به هماهنگي بيشتر مواضع امريكا و اسراييل در قبال ايران گردد.
از سرگيري جنگ غزه؛ تشديد بحران انساني
و حمايت امريكا از اسراييل
اين ديدار درحالي انجام مي‌شود كه اسراييل در اواخر ماه گذشته كارزار نظامي خود عليه مردم مظلوم فلسطين در غزه را از سر گرفته است. طبق گزارش‌ها، آتش‌بس قبلي كه درست پيش از مراسم تحليف ترامپ در ژانويه آغاز شده بود، حدود دو ماه دوام آورد تا اينكه اسراييل با بمباران مرگبار در ۱۸ مارس به آن پايان داد. استيو ويتكاف، نماينده ويژه ترامپ در امور خاورميانه، در ميانجيگري اين آتش‌بس شش هفته‌اي نقش داشت كه هدف آن فراهم كردن زمان لازم براي احياي نظامي ارتش اسراييل و كاهش تنش‌ها در سرزمين‌هاي اشغالي بود. اما اسراييل با پافشاري بر شروطي همچون تبعيد رهبران حماس و واگذاري امور امنيتي سعي كرد تا در عمل مذاكرات را در حالت بن‌بست قرار داده و جنگ را
از سر گيرد. از زمان از سرگيري جنگ، نيروهاي اسراييلي به طور مداوم غزه را بمباران كرده و به شكل گسترده‌تري وارد اين منطقه شده‌اند. اسراييل نيروهاي خود را در يك كريدور امنيتي جديد در سراسر غزه مستقر كرده تا حماس را تحت فشار قرار دهد و وزير دفاع نتانياهو اعلام كرده كه اسراييل مناطق وسيعي از اين سرزمين را تصرف و به مناطق امنيتي خود اضافه خواهد كرد. همچنين رژيم صهيونيستي حدود يك ماه است كه از ورود كمك‌هاي بشردوستانه به غزه جلوگيري كرده كه به نظر مي‌رسد هدف اصلي آن تحت فشار قرار دادن حماس است. اقدامي كه نگراني‌هاي فزاينده‌اي را درباره وخيم‌تر شدن بحران انساني براي ساكنان غزه به همراه داشته است. ازسوي ديگر، ترامپ تحريم‌هاي اعمال شده توسط دولت بايدن عليه شهرك‌نشينان كرانه باختري را لغو كرده و سلاح‌هايي را كه توسط رييس‌جمهور سابق مسدود شده بود، دراختيار اسراييل قرار داده است.
غزه و طرح «ريويراي خاورميانه»؛ واكنش‌هاي منفي جهان عرب
در فوريه گذشته، در اولين ديدار نتانياهو و ترامپ پس از بازگشت او به قدرت، رييس‌جمهور امريكا تعهد خود را به ميانجيگري براي توافق ديپلماتيك جديد بين اسراييل و عربستان‌سعودي اعلام كرد؛ هدفي كه براي هر دوي آنها حائزاهميت است. در آن ديدار، ترامپ همچنين پيشنهاد غيرمنتظره‌اي را مطرح كرد مبني بر اينكه فلسطيني‌هاي آواره در غزه به طور دايم در خارج از اين سرزمين اسكان داده شوند و ايالات‌متحده «مالكيت» اين منطقه تحت عنوان «ريويراي خاورميانه» را به عهده بگيرد. اين پيشنهاد با مخالفت فلسطيني‌ها و انتقاد شديد كشورهاي عربي ازجمله مصر، اردن و عراق و گروه‌هاي حقوق بشري مواجه شد و به نظر مي‌رسد ترامپ علي‌رغم فشار سعودي‌ها، حمايت خود را از تشكيل كشور فلسطين كنار گذاشته است. در همين راستا، نتانياهو نيز متعاقبا از «مهاجرت داوطلبانه» مردم غزه سخن گفته كه منتقدان آن را در عمل جابه‌جايي اجباري تلقي مي‌كنند. اين مساله نيز ممكن است كه مجدد در ديدار روز دوشنبه ترامپ و نتانياهو مورد اشاره قرار گيرد.
پژوهشگر مسائل خاورميانه