ايران و آذربايجان در مسير همكاري‌هاي راهبردي
علامه عزيزي
سفر دكتر مسعود پزشكيان، رييس‌جمهور ايران، به جمهوري آذربايجان در شرايط حساس كنوني، پيام‌هاي راهبردي مهمي دربردارد. به‌طوري كه اين سفر كه با واكنش فوري اسراييل همراه بود، نشان داد ايران با ديپلماسي هوشمندانه به دنبال تحكيم روابط با همسايه شمالي خود است. حضور گسترده هيات سياسي و اقتصادي ايران نيز بر عزم جدي تهران براي ارتقاي سطح همكاري‌ها تأكيد داشت. روابط جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان در سال‌هاي اخير با فراز و نشيب‌هايي همراه بوده است، اما سفر اخير رييس‌جمهور ايران مي‌تواند فصل جديدي در مناسبات دو كشور ايجاد كند. دو كشور با مرز مشترك ۷۶۵ كيلومتري و اشتراكات تاريخي و فرهنگي عميق، ظرفيت بالايي براي توسعه روابط دارند. اما آنچه در رابطه با اين سفر حائز اهميت است در بعد اقتصادي از جمله توسعه كريدور حمل و نقل شمال- جنوب براي افزايش ترانزيت كالا بين دو كشور، همكاري‌هاي انرژي در حوزه نفت و گاز با توجه به ذخاير مشترك در درياي خزر و افزايش مبادلات تجاري از حدود ۵۰۰ ميليون دلار به ۲ميليارد دلار در سال است. مع‌الوصف به نظر مي‌رسد واكنش سريع اسراييل با اعلام سفر نتانياهو به باكو تنها چند ساعت پس از اعلام سفر پزشكيان، اهميت ژئوپليتيك اين ديدار را آشكار كرد و اين واكنش نشان مي‌دهد كه ايران با اين اقدام هوشمندانه توانسته جايگاه خود را به عنوان بازيگر كليدي در معادلات منطقه تثبيت كند. پر واضح است در گفت‌وگوهاي دو‌طرف، اصل حاكميت ملي و تماميت ارضي محور اصلي مذاكرات بود و آقاي پزشكيان در ديدار با الهام علي‌اف بر احترام ايران به حقوق بين‌الملل و حاكميت كشورها تأكيد كرد. اين موضع‌گيري در شرايطي صورت مي‌گيرد كه برخي كشورهاي منطقه در پي ايجاد تنش در روابط دو كشور هستند. سطح بالاي هيات همراه ايراني شامل وزراي امور خارجه، راه و شهرسازي، ارتباطات و فناوري اطلاعات، نيرو و ميراث فرهنگي و گردشگري نشان‌دهنده نگاه جامع ايران به اين رابطه است.
حضور فعال بخش خصوصي ايران در اين سفر نيز حاكي از عزم جدي براي توسعه روابط اقتصادي است.
چشم‌انداز روابط دو كشور را مي‌توان در محورهاي زير خلاصه كرد:
- تبديل شدن به شريك تجاري اصلي يكديگر در منطقه قفقاز.
- همكاري در پروژه‌هاي انرژي منطقه‌اي به ويژه در درياي خزر.
- ايجاد اتحاديه حمل و نقل منطقه‌اي با مشاركت كشورهاي همسايه.
- توسعه همكاري‌هاي امنيتي براي مقابله با تهديدات مشترك.
اكنون با توجه به اشتراكات فرهنگي و منافع اقتصادي مشترك، اين سفر مي‌تواند آغازي بر فصل جديدي از همكاري‌هاي دوجانبه باشد. تحكيم اين رابطه نه تنها به نفع دو كشور است، بلكه عاملي براي افزايش ثبات در منطقه محسوب مي‌شود. موفقيت اين روابط نيازمند پيگيري مستمر توافق‌هاي صورت گرفته و ايجاد مكانيزم‌هاي نظارتي مشترك است.