به همبستگي اجتماعي نيازمنديم

كاغذ آدامسي را كه خورده بود مدتي در دستش نگه‌داشت تا به سطل زباله خياباني كه در آن قدم مي‌‌زدند، برسد. وقتي آشغال را در سطل انداخت، دوستي كه كنارش بود، اين رفتار او را تحسين كرد و گفت: «عجب آدم با فرهنگي بود». اما از خودش نپرسيد كه چرا اين رفتار براي او عجيب است و چرا نمي‌داند كه ساده‌ترين رفتار درست شهروندي همين است كه خيابان را تميز نگه‌داري...

اين روزها ازاين مثال‌ها زياد مي‌بينيم؛ مثال‌هايي كه نشان مي‌دهد، عدم شناخت وظايف شهروندي و حقوق انساني افراد باعث شده، فردي را براي انجام رفتاري كه مصداق بارز رعايت حقوق شهروندي است، تحسين كنيم. مثلا اگر در اتومبيل فردي نشسته باشيم كه مقررات راهنمايي و رانندگي را مو‌به‌مو اجرا مي‌كند، تا مدت‌ها از او تعريف مي‌كنيم كه عجب راننده با فرهنگي بود. در حالي كه اين‌ افراد كار خارق‌العاده‌اي انجام نداده‌اند، فقط وظايف اجتماعي خود را اجرا كرده‌اند و مطابق با قوانين و ضوابط شهري رفتار كرده‌اند. رعايت نظم و انضباط، وظيفه هر فردي است كه در شهر، روستا و اجتماع زندگي مي‌كند، اما از آنجايي كه ما به اين وظايف واقف نيستيم و اطلاع درستي از اين رفتارهاي اجتماعي نداريم، وقتي فردي را مي‌بينيم كه اين‌ قوانين را رعايت مي‌كند، تعجب مي‌كنيم و او را تحسين مي‌كنيم. درحالي كه مثلا اگر فردي حتي يك زباله كوچك را در جوي و خيابان نريخته تا به سطل زباله برسد، كار خارق‌العاده‌اي انجام نداده و فقط مطابق با مقررات شهري عمل كرده و وظيفه‌اش را به درستي انجام داده است.

انگارخرده روابط اجتماعي جاي فرهنگ را گرفته است، در حالي كه فرهنگ جايگاه بالاتري از اين موضوعات دارد، موضوعاتي پيش پا افتاده كه وظيفه هر انسان و شهروندي است كه در اجتماع زندگي مي‌كند. هر انساني بايد به حكم انسان بودنش وظايفي را اجرا و قوانيني را رعايت كند، وظايفي كه شامل رعايت كارهاي درست و پرهيز از كارهاي نادرست است.

مثلا آشغال نريختن يك كار نادرست است كه قاعدتا انسان نبايد انجام دهد يا درست رانندگي كردن يك كار درست است كه قطعا انسان بايد همين كار را انجام دهد. اينها ساده‌ترين، مشخص‌ترين و طبيعي‌ترين كارهايي است كه انسان‌ها بايد در جامعه انجام دهند. زندگي در اجتماع وظايفي را براي ما به وجود آورده، ما با شناخت اين وظايف به آسايش زندگي خود و ديگران، كمك كرده‌ايم.

رعايت حقوق شهروندي و مقررات اجتماعي نه‌تنها ازوظايف اجتماعي به حساب مي‌آيد، بلكه بايد‌ها و نبايد‌هاي انساني را تبيين مي‌كند. جامعه امروز اين وظايف را به خوبي نمي‌شناسد و به نظر لازم مي‌رسد كه رسانه‌ها به شيوه‌ها مختلف اين وظايف را به شهروندان معرفي كنند.

يك همبستگي اجتماعي لازم است كه از مدارس و مراكز آموزشي تا رسانه‌ها همگي مدام وظايف اجتماعي و حقوق شهروندي را تكرار و به انجام آن تاكيد كنند تا به روزهايي برسيم كه ديگر فردي را به خاطر رعايت يك وظيفه شهروندي تحسين نكنيم، بلكه به افرادي كه اين وظايف را انجام نمي‌دهند، تذكر دهيم.

امروزه رعايت حقوق شهروندي يك فرد به چشم همه مي‌آيد، قطعا با فرهنگ‌سازي و آموزش به روزهايي خواهيم رسيد كه عدم رعايت حقوق شهروندي به چشم همه بيايد و افراد را وادار كند به كسي كه رفتار اشتباهي انجام داده، تذكر بدهند. بنابراين تحسين افراد منضبط و قانونمند چاره‌كار يك جامعه بي‌نظم نيست، بلكه تنبيه و تذكر به افراد متخطي و نامنظم، نياز آن جامعه است؛ درست شبيه روزهايي كه براي استفاده از كمربند در خودروها، جريمه و طرح‌هاي مختلف اجرا شد تا اين‌روزها ببينيم كه كمربند ايمني، در هر خودرويي بسته مي‌شود و سرنشينان، همه امن و مراقب هستند.