ايران راهكار داد، عربستان گلايه كرد

گروه ديپلماسي| نشست يك روزه سوريه در پايتخت اتريش به اتمام رسيد. وزراي امور خارجه 18 كشور با بيانيه پاياني در دست به پايتخت‌هاي خود بازگشتند. در نخستين گردهمايي تمام بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي همه بر توسل به راهكاري سياسي اصرار داشتند اما نامي از سرنوشت بشار اسد و زماني براي رفتن وي در بيانيه قيد نشده است. از پشت درهاي بسته اتاق مستطيلي در هتل امپريال خبري به بيرون درز پيدا نكرد اما شنيده‌ها و زمزمه‌هاي حاشيه‌اي از جدال لفظي ميان محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران و عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان خبر مي‌دهد. نخستين رويارويي دو وزير پس از فاجعه منا با پرونده سوريه و سرنوشت بشار اسد گره خورده است و به نظر مي‌رسد كه اصلي‌ترين چالش در مسير ادامه گفت‌وگوهاي بين‌المللي در خصوص سوريه هم همين شكاف‌هاي عميق و اختلاف‌هاي جدي ميان برخي بازيگران باشد. پرونده سوريه در حالي روي يك ميز مستطيل شكل در هتل تاريخي امپريال دست به دست مي‌شد كه اين نخستين مذاكره ميان تمام بازيگران غيرسوري بود و قرار است همين بازيگران غيرسوري از نفوذ خود بر هركدام از دو طرف دعوا در داخل سوريه استفاده كرده و آنها را تا 10 روز ديگر به پاي ميز مذاكره‌اي درون سوري در وين بنشانند. يك منبع نزديك به تيم حاضر ايران در نشست سوريه مي‌گويد كه دليل تطويل چندساعته نخستين نشست در هتل امپريال جدال‌هاي بسيار جدي و تند ميان وزراي امور خارجه ايران و عربستان بود كه با فاصله قابل توجهي از هم نشسته بودند. در حالي كه خبرنگاران پشت درهاي بسته اتاق مستطيل شكل انتظار اعلام نتيجه مذاكرات را داشتند در داخل ايران و روسيه يك موضع را پيش برده و در طرف مقابل هم كشورهايي چون امريكا، تركيه و عربستان سعودي حضور داشتند كه شايد موضع واحدي در خصوص تمام گره‌هاي موجود در سوريه نداشته باشند اما همگي يكصدا خواهان بركناري بشار اسد از آينده سياسي در سوريه هستند. عربستان مي‌گويد كه بشار در راهكار كوتاه‌مدت هم بايد قدرت را واگذار كند اما امريكا و كشورهاي اروپايي اعتقاد دارند كه بشار مي‌تواند در دوره انتقالي مديريت شده قدرت حضور داشته باشد. محمدجواد ظريف اما پس از اتمام نشست وين مي‌گويد كه سوريه را بايد به مردم سوريه واگذار كرد. گفته مي‌شود كه اين تلاش‌هاي محمدجواد ظريف بود كه به عدم گنجانده شدن‌بندي دال بر زمان بركناري بشار اسد در بيانيه منتهي شد. پيش از آغاز اين نشست هيچ كس تصور نمي‌كرد بازيگران غيرسوري كه در چهار سال گذشته با هرگونه دور هم نشستن منطقي مخالف بودند به صدور بيانيه‌اي مشترك مشتمل بر 9 بند دست پيدا كنند. پس از پايان اين نشست در حالي كه وزير امور خارجه ايران زودتر از سايرين اتاق مذاكره را ترك كرد اما سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه و فيليپ هاموند، وزير امور خارجه انگليس در كنجي به دور از دسترس خبرنگاران به رايزني‌هاي خصوصي پرداختند. وزير امور خارجه تركيه هم دقايقي با همتاي عربستاني خود خلوت كرد. عادل‌الجبير را مي‌توان از معدود وزراي امور خارجه حاضر در جمع خواند كه اجازه سوال به خبرنگاران را نداده و تنها خبرنگار دو رسانه عربي و نزديك به آل‌سعود با راه يافتن به اتاقي در مجاورت اتاق مذاكره موفق به پرسش و پاسخ با رييس دستگاه ديپلماسي عربستان شدند. اختلاف‌ها در نخستين نشست جامع در خصوص سوريه تنها به ايران و عربستان اختصاص نداشت و جان كري، وزير امور خارجه امريكا هم در نشست خبري كه به همراه همتاي روسي خود برگزار كرد تاكيد داشت كه روسيه و امريكا در خصوص مساله سرنوشت بشار اسد با هم اختلاف‌هاي بسياري دارند. لاوروف مي‌گويد كه اين سوري‌ها هستند كه بايد در خصوص سرنوشت سوريه تصميم‌گيري كنند. براي جان كري، وزير امور خارجه امريكا كه سابقه موفقيت در مذاكرات هسته‌اي را به كارنامه خود اضافه كرده است حل معماي سوريه پيش از واگذاري كاخ سفيد به رييس‌جمهور آتي امريكا از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. زماني كه ايران و 1+5 در سال 2013 ميلادي مذاكرات در خصوص برنامه هسته‌اي ايران را آغاز كردند بسياري از غيرممكن بودن اين روند سخن مي‌گفتند، اما دو سال مذاكره فشرده و گاه به گاه نشان داد كه عملا مي‌توان با ديپلماسي منطقي و توسل به استراتژي برد - برد به تفاهم رسيد. فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا كه در نشست روز جمعه حاضر بود هم اعتقاد دارد كه اين نشست آسان نبود اما نشسست تاريخي‌اي بود چرا كه براي نخستين‌بار تمام بازيگران حاضر در صحنه ميداني سوريه دور يك ميز نشستند. بانوي اول اتحاديه اروپا فضاي حاكم بر اين نشست را هم بسيار سازنده مي‌داند. رسيدن به راه‌حلي در سوريه نيازمند كاسته شدن از اختلاف‌ها ميان دو جبهه ايران - روسيه و امريكا- كشورهاي عربي منطقه خليج فارس است. نيويورك‌تايمز در خصوص رويارويي ظريف با الجبير مي‌گويد: هم محمدجواد ظريف دانش‌آموخته ايالات متحده است و هم همتاي سعودي وي. از سوي ديگر گفته مي‌شود كه هر دو اين افراد هم در داخل دستگاه ديپلماسي امريكا مدافعان خاص خود را دارند. الجبير در طول مدت مذاكرات تلاش مي‌كرد از بيشتر وقت خود براي اتهام زني به ايران و طرح ادعاها استفاده كند اما جان كري تلاش مي‌كرد با ميانجيگري مانع از انحراف بحث شده و رسيدن به تفاهم بر سر اصول را ممكن سازد. براي ايران و امريكا فائق آمدن بر اختلاف‌ها در خصوص سوريه سخت‌تر از مذاكرات هسته‌اي است چرا كه رابطه استراتژيك ميان تهران و دمشق و همچنين اتحاد واشنگتن با رياض كار را سخت‌تر از پيش كرده است. لوران فابيوس، وزير امور خارجه فرانسه هم پس از پايان اين نشست گفت كه نگراني بسياري از كشورها لزوم رفتن بشار اسد است اما براي برخي ديگر از كشورها مانند ايران اين مساله غيرقابل پذيرش بود.

عادل الجبير، وزير خارجه عربستان پس از پايان نشست سوريه با تكرار ادعاهاي خود گفت: روسيه و ايران بايد درباره زمان و شيوه خروج بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه از كشور به توافق برسند و خروج همه نيروهاي خارجي از سوريه را بپذيرند. گفت‌وگوهاي وين كه دو هفته آينده دوباره پيگيري خواهد شد، نشان خواهد داد كه بشار اسد و حاميانش ايران و روسيه چقدر در يافتن راه‌حل صلح‌آميز براي اين بحران جدي بوده‌اند. در دو مورد ما با آنها (ايران و روسيه) اختلاف داريم؛ يكي زمان و روش خروج اسد و دومين مورد زمان و شيوه عقب‌نشيني نيروهاي خارجي به ويژه نيروهاي ايراني است. اين موارد، دو مساله اساسي هستند كه بدون هر يك از اينها هيچ راه‌حلي نمي‌تواند وجود داشته باشد.