نقش مطبوعات در تنوير افكار عمومي
علي‌اصغر شعردوست
بيست و سومين جشنواره مطبوعات با سخنان رييس‌جمهور محترم آغاز به كار كرد. حضور رييس‌جمهور محترم در جشنواره مطبوعات كه به صورتي مستقل از نمايشگاه كتاب برگزار مي‌شود، نشان از توجه دولت و رييس‌محترم آن به امر رسانه‌ها اعم از مطبوعات، خبرگزاري‌ها و پايگاه‌هاي خبري اجتماعي دارد. بر اساس آنچه معاون امور مطبوعات و تبليغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و رييس جشنواره اعلام كرده است، جشنواره امسال در قياس با سال قبل از رشد كمي و كيفي نسبت به سنوات قبل برخوردار است. در مورد ميزان اثرگذاري جشنواره و مقايسه آن نسبت به سنوات قبل در روزهاي پاياني بايد سخن گفت، اما در اين مجال بايد يك‌بار ديگر به امر مهم نقش رسانه‌ها در جهت‌دهي افكار عمومي تاكيد كرد.
دوران شکل‌گیری انقلاب اسلامی و پس از آن را به لحاظ گسترش فعالیت‌های مطبوعاتی و نقش تاثیرگذار آن می‌توان با دوران مشروطیت و پس از آن مقایسه کرد. مطلق‌العنان بودن پادشاهان قاجار در تعرض به حقوق اجتماعی و فردی ملت و پاسخگو نبودن آنان در مقابل هیچ مرجعی موجب شده بود ملت از تمامی حقوق خویش محروم شود و در مقابل، تمامی حقوق اجتماعی و فردی به انحصار گروه‌های خاص درآید که عمدتا رجال سیاسی و دولتی و اشراف و متمولان و خانواده پادشاه بودند. ملجا مردم رنج‌کشیده و استبدادزده تنها گروهی از رهبران روحانی و احیانا برخی رجال خوش‌طینت بودند که امکان دادرسی و اعاده حقوق مردم را نداشتند و در بسیاری موارد استیفای حقوق متظلمان تنها و تنها به ابزار همدلی و همدردی این افراد خاتمه می‌یافت و این پدیده چندان صورت عام و فراگیر یافته بود و طبقات مظلوم و اقشار فرودست اجتماعی این تجاوز به حقوق فردی و اجتماعی را به صورت امری مقدر و محتوم پذیرفته بودند.
اما آنچه به این ظلم و ستم پایان داد و پوسته متصلب جامعه آن روزگار را شکافت، مطبوعات بودند. روزنامه‌نگاران و نویسندگان آزادیخواه با آشنا کردن مردم با حقوق طبیعی و مسلم خود، زمینه را برای رویارویی تمام‌عیار با دستگاه خودکامه و فاسد قاجار فراهم کردند. در سایه روشنگری و مجاهدت همین بزرگ‌مردان روشنگر، ملت با حقوق اجتماعی خود آشنا شد و مطالبه حقوق تضییع شده خود را کرد، و دستگاه فاسد قاجاری هم که امتیازات اجتماعی بسیار به خود اختصاص داده بود، در مقابل مردم و روشنگران اجتماعی ایستاد و انقلاب مشروطیت و سپس انقراض سلسله قاجار پیامد این رویارویی بود. از همین رو، مستبدان قاجار به مطبوعات کینه‌ای عمیق داشتند و در قلع و قمع روزنامه‌نگاران تمامی مساعی خویش را به کار می‌گرفتند.
نظام پهلوی نیز با اتکا به دستگاه مخوف ساواک و تضییقات ایجاد شده برای نویسندگان و روزنامه‌نگاران و روحانیان، عملا توده‌های مردم را از حقوق اجتماعی خود محروم کرده بود و همین امر موجب شد که همگان به خیابان‌ها درآیند و به زعامت پیر فرزانه خمین، حقوق از دست رفته خود را مطالبه کنند. نقش مطبوعات در تنویر افکار عمــــومـــی و ساماندهـــی حرکـــت‌های اجتماعــی بر کسـی پوشیده نیست.اتفاقاتی که در این ایام در ایران اسلامی رخ نموده، موجب شده است که گروهی چنین وانمود کنند که حکومت اسلامی ایران به رویارویی با مطبوعات پرداخته است. این تحلیل سست و غیرمنطقی به هیچ وجه مورد قبول نیست، زیرا مطبوعات خود در معماری انقلاب اسلامی سهیم‌اند؛ به دیگر سخن، بخشی از پیروزی انقلاب و استقرار و دوام آن مدیون و مرهون مطبوعات است و در هیچ دوره‌ای از تاریخ مطبوعات ایران این همه تنوع روزنامه و مجله نداشته‌ایم. این تنوع و تکثر موجب شده نظام از درون به اصلاح خود بپردازد و مطبوعات در این اصلاحگری نقشی عمده دارند؛ زیرا نظام را متعلق به خود می‌دانند و برای استقرار و دوام و قوام آن تمامی مساعی خویش را به کار می‌گیرند. از همین رو، در دشوارترین شرایط اقتصادی نیز دولت کمک‌های خود را از مطبوعات دریغ نکرده است، زیرا به آنان نیاز دارد؛ هرچند در برخی موارد رفتارهایی نپذیرفتنی از آنان صادر شود؛ اما این به هیچ وجه به معنای قطع حمایت از مطبوعات نیست و مطبوعات نیز با انتقادها و پیشنهادهای خود بستر اصلاحات اجتماعی را فراهم می‌کنند تا انقلاب اسلامی بتواند باطراوت‌تر و پویاتر در عرصه مناسبات جهانی ظاهر شود.